‘Υστερα από τις προσφυγές στη Δικαιοσύνη συλλογικοτήτων που βρίσκονται στην πρωτοπορία αυτών των αντιδράσεων κατά της «αρπαγής» της γεωργικής γης, όπως του Συνεταιρισμού παραγωγών Δημητριακών και Οσπρίων του Αγίου Κωνσταντίνου Φαρσάλων Συλλόγου «Ο Πολυδάμας», της Κοινότητας Παλαμά Δομοκού, του «Συλλόγου Ενεργών Πολιτών για την Προστασία του Περιβάλλοντος Αντιχασίων και Μετεώρων», τις παρεμβάσεις τοπικών βουλευτών με ερωτήσεις στη Βουλή (Β. Κόκκαλης του ΣΥΡΙΖΑ, Ευαγγελία Λιακούλη ΠΑΣΟΚ), της εφημερίδας Δημοκρατία (22-7-2024, δικά μας πολλά άρθρα («ΕτΔ» 20-12-21, 11-9-23, 13-11-23, 8-4-24, 29-4-24) τη σκυτάλη πήρε η Περιφέρεια Θεσσαλίας, η οποία διοργάνωσε «σύσκεψη» στην οποία σύμφωνα με δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου («Ε» 18-9-24) συζητήθηκαν τα σχετικά ζητήματα, η ανεξέλεγκτη επέκταση των ΦΒΣ, και οι τρόποι αναχαίτισης του προβλήματος. Στο σημείο αυτό όμως πρέπει όμως να μη αγνοηθούν και οι επανειλημμένες «διαβεβαιώσεις» της κυβέρνησης μέσω των αρμόδιων κατά καιρούς υπουργών, ότι ο πρωτογενής τομέας και κατ’ επέκταση η αγροτική γη στην οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό, βρίσκεται στις προτεραιότητές της. Εδώ όμως προκύπτει ένα δικαιολογημένο ερώτημα: πώς γίνεται όλοι να ενδιαφέρονται τόσο πολύ για την προστασία της αγροτικής γης, τελικά αυτή να βρίσκεται κυριολεκτικά στο έλεος μικρών και μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων; Στο άρθρο αυτό θα επιχειρηθεί μία καθαρή συνόψιση της κατάστασης, των ευθυνών για αυτή και του τι πρέπει να γίνει για να σταματήσει αυτή η αντιφατική και σε μεγάλο βαθμό περιπαικτική κατάσταση για την κοινωνία, η οποία βασίζεται στην πολυετή εμπειρία λόγω της συμμετοχής μας σε σχετικές ομάδες εργασίας του ΥΠΑΑΤ και τη συνεχή παρακολούθηση της εξέλιξης των ζητημάτων που αφορούν την αγροτική γη.
Ο ρόλος της κυβέρνησης
και της Βουλής
Αρχίζοντας λοιπόν από την κορυφή της πυραμίδας, την κυβέρνηση, αλλά ταυτόχρονα και τη Βουλή τα ερωτήματα είναι αμείλικτα: Εάν όντως ενδιαφέρεται να προστατεύσει την αγροτική γη γιατί με σειρά νόμων επιτρέπει την άλωση της και ιδιαίτερα της γης υψηλής παραγωγικότητας. Ενδεικτικά αναφέρονται η διατήρηση του νόμου 4178/2013 που επιτρέπει την αλλαγή χρήσης γης σε αποστάσεις 150 m εκατέρωθεν ολόκληρου `του οδικού δικτύου της χώρας που καλύπτει εκατομμύρια στρ., του νόμου 4951/2022 που δίνει τη δυνατότητα σε ιδιωτικές εταιρείες να προχωρούν σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις ιδιόκτητων εκτάσεων για να ενωθούν με εκτάσεις στις οποίες εγκαθίστανται ΦΒΣ που εξυπηρετούν το «δημόσιο συμφέρον», του νόμου 5037/2023 που αποχαρακτήρισε τεράστιες εκτάσεις ΓΥΠ στις περιοχές που είχαν γίνει αναδασμοί, αλλά δεν πραγματοποιήθηκαν τα σχετικά έργα. Εάν πραγματικά η κυβέρνηση ενδιαφερόταν για την προστασία της γεωργικής γης, θα εφάρμοζε τον νόμο 2945/2001 που επιβάλλει την οριοθέτηση της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, για να αναφερθεί ένας μόνο τρόπος διοικητικός που δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση.
Κατηφορίζοντας στην ιεραρχία ας σταθούμε στα υπουργεία, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος που εμπλέκονται στα θέματα αυτά. Σε ό,τι αφορά το ΥΠΑΑΤ τα ερωτήματα είναι επίσης βασανιστικά: Γιατί παρά τις ατελείωτες προσπάθειες της Διεύθυνσης Χωροταξίας και Περιβάλλοντος να εφαρμοσθεί ο νόμος 2945/2001 για την οριοθέτηση της ΓΥΠ με επιστημονική τεκμηρίωση από ομάδες εργασίας ειδικών επιστημόνων βρίσκει συνεχώς τοίχο στα γραφείο των εκάστοτε υπουργών; Σε ό,τι αφορά το ΥΠΕΝ δεν χρειάζονται ιδιαίτερα σχόλια, το ενδιαφέρον του εστιάζεται μόνο στα θέματα «περιβάλλοντος» αγνοώντας πλήρως το γεωργικό περιβάλλον.
Ο ρόλος των Περιφερειών
Χαμηλότερα στη διοικητική ιεραρχία, στην τοπική αυτοδιοίκηση δευτέρου βαθμού, τα ζητήματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα:
* Σύμφωνα και πάλι με τον νόμο 2945/2001 οι Περιφέρειες είναι υποχρεωμένες μέσω των αρμόδιων διευθύνσεων (ΔΑΟΚ) να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της ΓΥΠ (άρθρο 24, παρ. 37). Από την ημερομηνία έκδοσης του νόμου αυτού λιγότερες από 15 από τις 54 ΔΑΟΚ που υπάρχουν στις 13 Περιφέρειες της Χώρας προχώρησαν στην ενέργεια αυτή, στις οποίες όμως καμία δεν ανήκει στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Αυτό δε συμβαίνει, όταν η Θεσσαλία έχει χαρτογραφηθεί και διαθέτει εδαφολογικούς χάρτες στο μεγαλύτερο ποσοστό της και εδαφολογικές μελέτες, στις οποίες υπάρχει μέχρι και ποσοτική αξιολόγηση της γης ως προς την παραγωγικότητά της. Οι μελέτες αυτές προέκυψαν από το Έργο Κατάρτισής του Εδαφολογικού Χάρτη της Χώρας με βάση τον ν. 634/1977 και προφανώς αγνοούνται από την Περιφέρειά μας για να μη χρησιμοποιούνται.
* Η οριοθέτηση της ΓΥΠ από τις Περιφέρειες θα έβαζε οριστικό τέλος σε όλες τις αυθαιρεσίες και εξωτερικές παρεμβάσεις μέσω των οποίων δίνονται γνωματεύσεις των αρμόδιων επιτροπών (ΠΕΧΩΠ) που ούτε επιστημονικά ούτε έστω και νομικά δεν ευσταθούν, ενώ πολλές φορές φαίνεται ότι γράφονται καθ’ υπαγόρευση (στη διάθεση οποιουδήποτε ενδιαφέρεται για σχετικά στοιχεία). Γιατί δεν προχωρά η Περιφέρεια σε έλεγχο όλων αυτών των καταγγελιών; Πολύ σωστά ο Περιφερειάρχης έθεσε το θέμα ελέγχου των εκτάσεων, στις οποίες εγκρίθηκε η εγκατάσταση ΦΒΣ (βλ. https://trikalatroll.gr/koyretas-pagoma-adeiodotiseon-se-fot/). Γιατί όμως δεν ζητιέται η δημοσίευση όλων αυτών των στοιχείων τα οποία ο ΔΕΔΔΗΕ αρνείται να διαθέσει στους ενδιαφερόμενους ώστε να ελεγχθούν και οι παρανομίες να παραπεμφθούν στη Δικαιοσύνη; Γνωρίζει ο κόσμος ότι με βάση την ΚΥΑ ΥΠΕΝ/Δ ΑΔΕΕΚ/104605/4398/17-1022 «η αρμοδιότητα ελέγχου μη υπέρβασης του μέγιστου ορίου ισχύος …ανήκει αποκλειστικά στον ΔΕΔΔΗΕ ή ΑΔΗΜΕ; Δηλαδή ο ελέγχων είναι και ελεγχόμενος. Γιατί επομένως δεν δημοσιοποιούν τα στοιχεία αυτά, ώστε να σταματήσει η καχυποψία που δημιουργείται από την αδιαφάνεια;
* Μήπως η Περιφέρεια πρέπει να ζητήσει επίσημα κατάλογο όλων των περιπτώσεων που αδειοδοτήθηκαν από τον ΔΕΔΔΗΕ με βάση γνωματεύσεις των ΔΑΟΚ που χαρακτηρίζουν παράτυπα τη ΓΥΠ ως Γη μη ΥΠ με βάση τις καταγγελίες των συλλογικοτήτων που προαναφέρθηκαν, ώστε ύστερα από έλεγχο από μια ουδέτερη επιτροπή που θα ορισθεί για τον έλεγχο να γίνει καθαρό στην κοινωνία τι ακριβώς συμβαίνει;
Ο ρόλος των Δήμων
Πιο κάτω ακόμα στην ιεραρχία στους «άρχοντες» των Δήμων και παλαιότερα των κοινοτήτων. Τηρούν την αυτονόητη υποχρέωσή τους να προστατεύουν τη γη της περιφέρειάς τους ή υποκύπτουν σε πιέσεις εξωθεσμικών παραγόντων ή χαϊδεύοντας τα πρόσκαιρα μικροσυμφέροντα των ψηφοφόρων τους συναινούν στην αφαίρεση αγροτικής γης από τη βασική αποστολή της;
Ο ρόλος των βουλευτών
Μία στάση όμως πρέπει να γίνει και στους εκπροσώπους του λαού, τους βουλευτές, τη θετική δραστηριότητα ορισμένων από αυτούς για το θέμα αυτό δεν παραγνωρίζουμε. Είναι σίγουρο ότι δεν «υποκύπτουν» στον πειρασμό να μη θίξουν μικροσυμφέροντα των ψηφοφόρων τους, που εύκολα παραχωρούν τη γη τους σε εταιρείες για εγκατάσταση ΦΒΣ έναντι δελεαστικής αμοιβής (180 ευρώ/στρ. τον χρόνο).
Ο ρόλος των πολιτών
Ο τελευταίος λόγος πέφτει βέβαια στους ίδιους ιδιοκτήτες της γης, οι οποίοι πρέπει να απαντήσουν στο θεμελιακό ερώτημα: συμφωνούν έναντι ενός μικρού οφέλους να συναινέσουν στην καταστροφή ενός φυσικού πόρου, όπως η γη, θέτοντας σε κίνδυνο το μέλλον των παιδιών τους και της κοινωνίας γενικότερα;
Καταλήγοντας:
Τα πράγματα είναι απλά. Τα αποτελέσματα που καταγράφονται σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της αγροτικής γης δείχνουν ότι το ενδιαφέρον που προβάλλεται από όλα σχεδόν τα επίπεδα της πολιτικής ιεραρχίας, αλλά και μεγάλου μέρους της κοινωνίας είναι υποκριτικό. Σε ό,τι αφορά την Πολιτεία τα πράγματα είναι απλά συνοψιζόμενα στα εξής λίγα που μπορούν να λύσουν οριστικά το τεράστιο ζήτημα της προστασίας της γης που προβλέπεται από το Σύνταγμα της Χώρας (άρθρο 24):
* Εφαρμογή της νομοθετικής επιταγής του περιγράφεται στον νόμο 2945/2001 (άρθρο 24, παρ. 37) που επιβάλλει τον «καθορισμό των γεωγραφικών ορίων της αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας». Αυτό δεν αφορά μόνο την κυβέρνηση που εσκεμμένα αδιαφορεί για την εφαρμογή του νόμου, αλλά και την Περιφέρεια, η οποία μπορεί και πρέπει να προχωρήσει άμεσα τις διαδικασίες υλοποίησης της νομοθετικής αυτής επιταγής. Σε περίπτωση επίκλησης αδυναμιών που όντως υπάρχουν, το ΓΕΩΤΕΕ μπορεί να παράσχει σημαντική υποστήριξη. Η μη αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων θα αποδεικνύει ότι το προβαλλόμενο ενδιαφέρον είναι υποκριτικό και τον λόγο θα πρέπει να συνεχίσει να έχει η κοινωνία.
* Χαρτογράφηση δημόσιων εκτάσεων ερημοποιημένης μη παραγωγικής γης που αφθονεί σε ολόκληρη τη Χώρα και φυσικά στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, στην οποία πρέπει να εγκαθίστανται τα ΦΒΣ για παραγωγή ενέργειας, ώστε να μη συγκρούονται δύο εξ ίσου σημαντικές διαδικασίες της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και η προστασία της αγροτικής γης, που αποτελεί το βασικό παράγοντα της γεωργικής παραγωγής.
* Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: christotsadilas@gmail.com).
