Κατά τη διάρκεια αυτών, επισκέφθηκε τα νησιά του Ιονίου και την ηπειρωτική Ελλάδα, καταγράφοντας τις εντυπώσεις του σε ένα ημερολόγιο, αποσπάσματα από το οποίο εκδόθηκαν 20 χρόνια αργότερα (1836) [1]. Στο ημερολόγιό του καταγράφονται τέσσερεις από τις πιο σημαντικές του αποστολές.
Ο George Rawlinson πέρασε από τη Θεσσαλία δύο φορές. Την πρώτη φορά (1812), κατά τη διάρκεια της μετάβασής του από τη Ζάκυνθο στην Κωνσταντινούπολη (στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 6 Μαρτίου 1813) και τη δεύτερη (1813), κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής. Την πρώτη φορά κατευθύνθηκε από τη Λαμία στην Καρδίτσα, στη Λάρισα και στα Τέμπη, ενώ τη δεύτερη, προερχόμενος από τη Θεσσαλονίκη, έφθασε στο Τρίκερι και στην Εύβοια. Το ημερολόγιό του δημοσιεύθηκε (1836), χωρίς το όνομά του. Παρακάτω παρουσιάζουμε μεταφρασμένα αποσπάσματα του ημερολογίου του, τα οποία αναφέρονται στη Θεσσαλία του 1812 [2].
«Αφήνοντας το Ζητούνι (Λαμία) ανεβήκαμε κάποια ψηλά βουνά, τα οποία τελείωναν στο πέρασμα του Θαυμακού [3], και βγήκαμε σε μία πεδιάδα, η οποία από τη μία πλευρά της γειτνιάζει με τη λίμνη Daodi [4]. Μία ακόμα στενή ατραπός μάς έφερε στην πεδιάδα των Φαρσάλων και διανυκτερεύσαμε στη Satalgia [5]. Κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας αντικρύσαμε υπέροχα τοπία, αλλά οι δρόμοι και τα περάσματα ήταν πολύ απροσπέλαστα, γεγονός που ήταν δύσκολο, αλλά και επικίνδυνο για τα άλογά μας. Εισήλθαμε τώρα στην αρχαία Θεσσαλία, της οποίας οι κάτοικοι στιγματίστηκαν με την προδοσία τους [6].
Εντούτοις οι Θεσσαλοί έγιναν πασίγνωστοι για το ιππικό τους. Σε κοντινή απόσταση από την Καρδίτσα είναι μία μεγάλη γέφυρα [7] με διάφορες αψίδες, κτισμένη πάνω στον ποταμό Ενιπέα, τα νερά του οποίου χύνονται στον Πηνειό. Η διαδρομή από εδώ μέχρι τη Λάρισα συνεχίζεται από τις ευχάριστες πεδιάδες των Φαρσάλων.
Είναι περιττό να μιλήσει κανείς για την αποφασιστική μάχη, η οποία έχει κάνει τις πεδιάδες αυτές να παραμένουν αθάνατες στην Ιστορία [8]. Για τις συνέπειες, όμως, αυτής της μάχη, δεν θα μπορέσουμε παρά να θρηνήσουμε για τις θλιβερές καταστάσεις που η φιλοδοξία δύο ανθρώπων επέβαλε στη δυστυχισμένη χώρα τους. Βρίσκουμε ότι τα ίδια όπλα ήρθαν αντιμέτωπα και από τις δύο πλευρές και ότι τα δύο στρατεύματα ακολούθησαν τις ίδιες τακτικές και τα ίδια πρότυπα. Εν ολίγοις, η δύναμη και το άνθος μιας και της αυτής πόλης την καταπλάκωσαν. Οι θεσμοί της ισχυρής αυτής δημοκρατίας υπονομεύθηκαν και επικράτησε αναρχία. Ο νικημένος Πομπήιος δολοφονήθηκε ταπεινά στην Αίγυπτο, ο δε νικητής Καίσαρας μαχαιρώθηκε στην πρωτεύουσα. Μία προσπάθεια, η οποία έγινε από τον Βρούτο για να αποκαταστήσει τη σταθερότητα, ήταν ανεπιτυχής και αυτό συνετέλεσε στην τελική καταστροφή της φημισμένης αυτής δημοκρατίας.
Η Λάρισα είναι κτισμένη στις όχθες του Πηνειού, στη βορειότερη πλευρά της πελασγικής πεδιάδας και περιτριγυρίζεται από δάση. Έχει 20.000 κατοίκους [9], 22 μουσουλμανικά τεμένη [10] και είναι η έδρα του Βελή πασά [11]. Η πορεία μας συνεχίστηκε κατά μήκος της όχθης του Πηνειού ποταμού, ο οποίος πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου και εκβάλλει στον Θερμαϊκό Κόλπο, ο οποίος σήμερα ονομάζεται Κόλπος της Θεσσαλονίκης (...).
Ο Πηνειός πλημμύρισε κατά την Αρχαιότητα τις θεσσαλικές πεδιάδες, σύμφωνα δε με αυτά που γράφουν οι ποιητές, τα νερά δημιούργησαν μία λίμνη, έως ότου ένας σεισμός χώρισε τα βουνά του Ολύμπου και της Όσσας, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί η όμορφη Κοιλάδα των Τεμπών, μέσω της οποίας έπρεπε να περάσουμε τώρα».
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Anonymous [George Rawlinson], Selections from my Journal, during a Residence in the Mediterranean, printed by W. Clowes and Sons, London 1836.
[2]. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Το ταξίδι του George Rawlinson στη Θεσσαλία (1812)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο (Λάρισα), τ. 57 (2010), σελ. 81-84.
[3]. Θαυμακός = ο Δομοκός της Αρχαιότητας.
[4]. Daodi (Νταουκλί) = τουρκικό όνομα της αποξηραμένης αρχαίας λίμνης Ξυνιάδας.
[5]. Satalgia (Τσατάλτζα) = το τουρκικό όνομα των Φαρσάλων.
[6]. Εννοεί τη συνεργασία με τους Πέρσες της ηγετικής ομάδας των Θεσσαλών.
[7]. Ίσως πρόκειται για τη γέφυρα του Μοσχολουρίου των Σοφάδων.
[8]. Εννοεί τη μάχη των Φαρσάλων του 48 π.Χ., μεταξύ του Καίσαρα και του Πομπήιου.
[9]. Τον ίδιο αριθμό κατοίκων, για το 1812, αναφέρει και άλλος περιηγητής. Βλ. Henry Holland (μτφ. Γ. Καραβίτης), Ταξίδι στη Μακεδονία και Θεσσαλία (1812-1813), εκδόσεις Τολίδη, Αθήνα 1989, σελ. 117.
[10]. Τόσα τζαμιά αναφέρουν όλοι σχεδόν οι περιηγητές.
[11]. Ο Βελή πασάς ήρθε στη Θεσσαλία, από την Πελοπόννησο, το καλοκαίρι του 1812. Βλ. Henry Holland, ό. π., σελ. 113. Επομένως ο Rawlinson πέρασε από τη Θεσσαλία το φθινόπωρο του 1812.
