Από τη Σύνοδο για τη βιοποικιλότητα (Cop16) στη Σύνοδο για το κλίμα (Cop29). Ασχημα μαντάτα

ΑΝΟΙΧΤΗ ΓΡΑΜΜΗ για τα νερά, το περιβάλλον, τη Γεωργία στη Θεσσαλία

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας, Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (e-mail: [e-mail])

Με την κρυφή ελπίδα ότι μπορεί η Σύνοδος για τη Βιοποικιλότητα στην Κολομβία (COP16) που τελείωσε στις 2 Νοεμβρίου άδοξα, ότι η επόμενη Σύνοδος για το κλίμα που στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν (COP29) που άρχισε στις 11/11 και θα τελειώσει την ερχόμενη Παρασκευή 22/11, θα αναπτέρωνε τις ελπίδες και έστω την τελευταία στιγμή η διεθνής κοινότητα θα «ανέκρουε πρύμναν» για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (ΚΑ), ήρθαν τα μαντάτα των Αμερικανικών εκλογών με θριαμβευτή τον Donald Trump.

Στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι προφανώς ο σχολιασμός των εσωτερικών θεμάτων της Αμερικής, αλλά η παρουσίαση μίας πρώτης εκτίμησης της διεθνούς κοινότητας για το εάν και πόσο θα επηρεάσει αυτή η εκλογή την πορεία της παγκόσμιας προσπάθειας για την αντιμετώπιση της ΚΑ, με επικεφαλής στο τιμόνι της Αμερικής ένα Πρόεδρο που αποκαλεί την κλιματική αλλαγή «απάτη» («hoax»), στην προηγούμενη θητεία του απέσυρε τη χώρα του από τη Συμφωνία του Παρισιού και στην φετινή προεκλογική περίοδο, είχε ως σλόγκαν το «drill, baby, drill» - που σημαίνει ότι θα συνεχίσει την εξόρυξη καυσίμων, όντας σε κάθετη αντίθεση με τον κεντρικό στόχο της διεθνούς κοινότητας που είναι ο μηδενισμός της χρήσης των ορυκτών καυσίμων που αποτελούν τη βασικότερη πηγή αερίων του θερμοκηπίου.
Ας δούμε λοιπόν πως αντέδρασε η διεθνής κοινότητα στην εκλογή του νέου Προέδρου της Αμερικής σχετικά με την πορεία των προσπαθειών αναχαίτισης της ΚΑ.
To BBC επισημαίνοντας ότι ο Trump είναι γνωστός σκεπτικιστής του κλίματος, επισημαίνει τους κινδύνους από την διακηρυγμένη απόσυρση της Αμερικής από τη Συμφωνία του Παρισιού, τονίζοντας την αδυναμία των Αμερικανών εκπροσώπων στην Σύνοδο COP29 που βρίσκεται σε εξέλιξη, να δεσμευθούν σε ό,τιδήποτε, κάτι που αναμένεται να πράξει και η Κίνα, θέτοντας από την αρχή σε προοπτική αποτυχίας τη Σύνοδο και τινάζοντας στον αέρα τα σχέδια αύξησης της χρηματοδότησης για την πράσινη μετάβαση. Σύμφωνα με τους επιστήμονες του κλίματος οι αναπτυσσόμενες χώρες που δεν συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή χρειάζονται δισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον επενδύσεων για να επιτύχουν το στόχο των μηδενικών εκπομπών. Το Bloomberg πληροφορεί ότι ο καγκελάριος της Γερμανίας Olaf Scholz δεν θα συμμετάσχει στις εργασίες της Συνόδου, και το ίδιο προτίθεται να πράξει και η κυβέρνηση της Σκωτίας, όπως αναφέρει ο δημοσιογραφικός οργανισμός Scotsman. Ο Guardian πληροφορεί με άρθρο του ότι η Νέα Γουινέα θα αποσυρθεί από τη Σύνοδο λόγω απογοήτευσης για τις «κενές υποσχέσεις και την αδράνεια». Τέλος το Reuters εκτιμά ότι η εκλογή του Trump «έχει σκοτεινιάσει τις προοπτικές για μια ισχυρή συμφωνία στη σύνοδο κορυφής COP29 για το κλίμα».
Πέραν όμως αυτών των σοβαρότατων συνεπειών από τις ηχηρές απουσίες και την αδυναμία των Αμερικανών εκπροσώπων που προσέρχονται με δεμένα χέρια, ένα σκάνδαλο που αποκαλύφθηκε πολύ πρόσφατα, δημιουργεί ακόμα περισσότερες αμφιβολίες για τα αποτελέσματα της COP29. Το σκάνδαλο που αποκάλυψε η ιστοσελίδα DeSmog, είναι ότι ο επικεφαλής της ομάδας της Συνόδου COP29 του Αζερμπαϊτζάν που τη φιλοξενεί, διαπραγματεύονταν για «επενδυτικές ευκαιρίες» στην κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ ο βασικός χρηματοδότης της συμμετοχής της ομάδας της Αγγλίας στη Σύνοδο, η εταιρεία AVEVA,έχει εργασθεί για πολλούς από τους μεγαλύτερους ρυπαντές του κόσμου, έχοντας τον προηγούμενο Δεκέμβριο 600 πελάτες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σε αυτό το περιβάλλον ο Γενικός του ΟΗΕ Antonio Gutierrez, ενόψει της COP29 προειδοποίησε ότι «ο κόσμος εξακολουθεί να υποτιμά τον κίνδυνο καταστροφικής κλιματικής κατάρρευσης και κατάρρευσης των οικοσυστημάτων» και προειδοποιεί ότι η απόσυρση της Αμερικής από τη Συμφωνία του Παρισιού για δεύτερη φορά «θα βάλει σε κίνδυνο να παραλύσει η διαδικασία, αλλά πρόβλεψε ότι η συμφωνία θα επιβιώσει». Όλα αυτά δείχνουν ότι οι προοπτικές της COP29 προδιαγράφονται πολύ άσχημες.
Και αυτά συμβαίνουν όταν η σημερινή κατάσταση στο κλίμα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, σύμφωνα με τη δημοσιογραφική ομάδας του Carbon Brief (https://www.carbonbrief.org/) που βασίζεται σε μελέτες πολύ μεγάλων οργανισμών (NASA, NOAA, Berkely Earth, WMO, Copernicus). Στη σχετική ανάλυσηεπισημαίνεται ότι «η φετινή χρονιά είναι πλέον σχεδόν βέβαιο ότι θα ξεπεράσει το 2023 ως η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ». Θα είναι ο πρώτος χρόνος που η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας θα είναι μεγαλύτερη των 1,5 oC σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο, όταν αυτό έχει τεθεί ως κεντρικός στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού να συμβεί στο τέλος του αιώνα. Μάλιστα οι υπηρεσίες της NASA εκτιμούν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θα είναι κατά 40% μεγαλύτερη του 1,5ºC (βλ. σχήμα).
Τα παραπάνω αποδεικνύουν τη συνεχή επιδείνωση του κλίματος, η αντιμετώπιση της οποίας εξαρτάται ισχυρά από τις αποφάσεις των μεγάλων παραγωγών ΑτΘ, όπως η Κίνα και η Αμερική, που μαζί εκπέμπουν το 60% των παγκόσμιων εκπομπών (12,4 και 6,2 μεγατόνους το χρόνο αντίστοιχα) (στοιχεία 2019 του Ινστιτούτου Peterson-https://www.piie.com/). Η προοπτική επομένως της απόσυρσης της Αμερικής από τη Συμφωνία του Παρισιού που θα επηρεάσει αρνητικά τη στάση της Κίνας και άλλων χωρών, εύλογα δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες. Και εδώ αναδεικνύεται έντονα το ζήτημα της κλιματικής δικαιοσύνης που δυστυχώς στην ουσία πρόκειται για την μέγιστη κλιματική αδικία για τις μικρές αναπτυσσόμενες χώρες, η συμβολή των οποίων στο πρόβλημα, αν και είναι η μικρότερη, αυτές υφίστανται τις μεγαλύτερες καταστροφές από ακραία καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτό το βιώνουν οι απλοί φτωχοί άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπως πρόσφατα στη Θεσσαλία με τις καταστροφικές πλημμύρες. Και το ζήτημα είναι ότι οι υπεύθυνοι, δηλαδή οι μεγάλοι παραγωγοί ΑτΘ και οι κυβερνήσεις που τους διευκολύνουν δεν παρέχουν έστω μια λογική υποστήριξη. Η λύση δεν είναι άλλη από την εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών για το κλίμα, όπως η Συμφωνία του Παρισιού για την υλοποίηση της οποίας οι «φταίχτες» αρνούνται να «βάλουν το χέρι στην τσέπη τους», αλλά με ενεργοποίηση πάντοτε του κοινωνικού παράγοντα που θα αποτρέπει την μετατροπή όλων αυτών των αποφάσεων «ως ευκαιρία» για τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα αρκούσε μόνο η συνέχιση της παραμονής των δημοκρατικών στην ηγεσία της Αμερικής για να είμαστε σίγουροι ότι η αντιμετώπιση της ΚΑ θα ήταν βέβαιη. Στις συνθήκες της ελεύθερης καπιταλιστικής οικονομίας, η κινητήρια δύναμη είναι μόνο το κέρδος και όχι η πραγματικά βιώσιμη αναπτυξιακή πορεία της ανθρωπότητας. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα από την απροθυμία των ισχυρών χωρών να δαπανήσουν σημαντικά ποσά για προγράμματα που στοχεύουν στην εξάλειψη των αιτιών που προκαλούν την ΚΑ.
Γι’ αυτούς τους λόγους είναι βάσιμες οι ανησυχίες για την πιθανότητα να ακυρώσει ο Trumpτη «Νέα Πράσινη Συμφωνία» της προηγούμενης κυβέρνησης του Joe Biden κόβοντας τις σχετικές δαπάνες για την εφαρμογή της και να αποσύρει την Αμερική από τη Συμφωνία του Παρισιού ακυρώνοντας το νόμο του 2022 για τη μείωση του πληθωρισμού (Inflation ReductionAct-IRA) που προβλέπει χρηματοδότηση με 400 δισεκατομμύρια δολάρια για την υλοποίηση μέτρων παραγωγής καθαρής ενέργειας και στήριξης ζητημάτων κλιματικής δικαιοσύνης.
Στη σύνοδο COP29 η Ελλάδα συμμετέχει με αντιπροσωπεία ανωτάτου επιπέδου με επικεφαλής τον πρωθυπουργό, σε μία περίοδο που το κόστος της ενέργειας αποτελεί ένα από τα βασικά προβλήματα που γονατίζουν μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Παράλληλα οι πολιτικές που ακολουθούνται στο όνομα της πράσινης μετάβασης έχουν οδηγήσει σε «αρπαγή» φυσικών πόρων και ιδιαίτερα παραγωγικής γης για εγκατάσταση ΑΠΕ, που αποκτά πλέον καταστροφικό χαρακτήρα ειδικά για τον πρωτογενή τομέα της γεωργίας με την τεράστια απομείωση της γεωργικής γης. Η μεγάλη προθυμία της χώρας για άμεση κατάργηση της παραγωγής ενέργειας από το λιγνίτη με τις δραματικές επιπτώσεις στους κατοίκους των περιοχών εξόρυξης, δυστυχώς δεν έφερε τα επιθυμητά για την κοινωνία αποτελέσματα, αφού, αν και η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ έχει εκτοξευθεί, οι τιμές της για τους πολίτες ακολούθησαν έντονη ανοδική πορεία. Ελπίζουμε μετά τη Σύνοδο COP29, οι αρμόδιοι να μας λύσουν την απορία πως γίνεται αυτό.
Κλείνοντας αξίζει να αναφερθεί η εκτίμηση πολλών εμπειρογνωμόνων που λένε ότι η εκλογή του Trump, εάν εφαρμόσει τις προεκλογικές του διακηρύξεις «θα είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο» για τον στόχο του 1,5oC, αλλά ότι «μπορούμε ακόμα να περιορίσουμε τη ζημιά». Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο εάν οι κοινωνίες ενεργοποιηθούν και αγωνισθούν να οδηγηθεί η πορεία της ανθρωπότητας στην κατεύθυνση μιας πραγματικά βιώσιμης ανάπτυξης, όπως την περιγράφει ο ΟΗΕ με τους 17 στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού.