Οι πολύ μεγάλοι σε ηλικία Λαρισαίοι θυμούνται τη διάσημη για την ομορφιά και την αρχιτεκτονική της προπολεμική λίθινη γέφυρα που είχε κτισθεί σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις πριν από 5 αιώνες περίπου από τον Χασάν μπέη, εγγονό του κατακτητή της Θεσσαλίας Τουρχάν μπέη. Τον Απρίλιο του 1941 φίλια στρατεύματα (Άγγλοι-Νεοζηλανδοί) ανατίναξαν ένα μέρος της για να καθυστερήσουν την προώθηση προς την Αθήνα του γερμανικού στρατού. 3,5 χρόνια μετά, τον Οκτώβριο του 1944, ισχυρότατη έκρηξη κατέστρεψε και άλλο μεγάλο τμήμα της γέφυρας κατά την οπισθοχώρηση των Γερμανών.
Η γέφυρα αυτή ήταν η μοναδική η οποία συνέδεε τη Λάρισα με την απέναντι συνοικία, το Αλκαζάρ, τη Γιάννουλη και όλες τις πόλεις τού προς βορά οδικού άξονα της χώρας. Μέχρι την κατασκευή μόνιμης, επιλέχθηκε η λύση της πρόχειρης με ξύλινους δοκούς, με τέτοιον τρόπο ώστε άνθρωποι και οχήματα να διαπεραιώνονται με ευκολία. Βέβαια σε δύσκολες στιγμές επιστρατεύονταν και ποταμόβαρκες, οι οποίες μετέφεραν ανθρώπους και εμπορεύματα από τη μιαν όχθη στην άλλη.
Η σημερινή εικόνα μάς δείχνει πώς ήταν η γέφυρα τέσσερα περίπου χρόνια μετά το τέλος της γερμανικής κατοχής στην πόλη μας. Επάνω στα βάθρα των ανατιναγμένων τόξων της και στα ενδιάμεσα διαστήματα, στηρίζονταν επιμήκη ισχυρά δοκάρια τα οποία συγκρατούσαν το ξύλινο δάπεδο του οδοστρώματος και τα πεζοδρόμια. Η φωτογραφία αποτελεί μάρτυρα της μεγάλης καταστροφής που είχε υποστεί το μεγαλύτερο τμήμα της γέφυρας και μόνον δύο από τα εννέα της τόξα, αυτά προς την πόλη, είχαν μείνει άθικτα. Φωτογράφος είναι ο Νικόλαος Μούσιος. Ανήκε στη μεγάλη οικογένεια των φωτογράφων, η οποία είχε ως γενάρχη της τον Ιωάννη Παντοστόπουλο (1863-1928). Η αδελφή του Στυλιανή παντρεύτηκε τον Δημήτριο Δαφνόπουλο, με τον οποίο απέκτησαν ένα αγόρι, τον Γεράσιμο Δαφνόπουλο (1874-1935), φωτογράφο της Βασιλικής Αυλής και τρία κορίτσια, την Ελένη η οποία αρχικά συνεργάσθηκε μαζί με τον αδελφό της, τη Χάιδω η οποία παντρεύτηκε τον Αστέριο Βαλσάμη, πατέρα του ξακουστού φωτογράφου της Λάρισας Γεωργίου Βαλσάμη (1911-1998) και την Ευαγγελία. Η Ευαγγελία Δαφνοπούλου από τον πρώτο της γάμο απέκτησε τον Δημήτριο Αρετόπουλο (1902-1968) φωτογράφο και από τον δεύτερο γάμο της με τον Γεώργιο Μούσιο που έμενε στον Βόλο απέκτησε το 1911 τον άλλο γιο της τον Νικόλαο (1911-1951). Όμως το 1915 έμεινε χήρα, καθώς ο σύζυγός της πέθανε σε νεαρή ηλικία. Εκ των πραγμάτων υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τον Βόλο και να εγκατασταθεί οικογενειακώς στη Λάρισα, κοντά στον αδελφό της Γεράσιμο Δαφνόπουλο.
Ο Νικόλαος Μούσιος σε ηλικία 18 ετών ταξίδεψε στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας όπου ζούσε η αδελφή της μητέρας του φωτογράφος Ελένη Δαφνοπούλου[1] με τον άνδρα της Νικόλαο Ιωαννίδη, οι οποίοι διατηρούσαν εκεί σύγχρονο φωτογραφείο. Ο Νικ. Μούσιος έμεινε στην Κωνστάντζα 2,5 περίπου χρόνια και εκεί τελειοποίησε τις γνώσεις του γύρω από τη φωτογραφία που είχε αποκτήσει ήδη στο εργαστήριο του θείου του Γεράσιμου. Μαζί με τον ετεροθαλή αδελφό του Δημήτριο Αρετόπουλο ανέλαβαν το φωτογραφείο μετά τον θάνατο το 1935 του Γεράσιμου Δαφνόπουλου. Το 1951 ο Νικόλαος Μούσιος πέθανε όπως και ο πατέρας του σε νεαρή ηλικία.
Με την όσο γινόταν σύντομη παράθεση της δυναστείας αυτής των φωτογράφων πιστεύω ότι έχετε… ζαλιστεί. Είναι τόσοι πολλοί. Οι φωτογραφίες τους καλύπτουν πάνω από το 80% όσων κυκλοφόρησαν το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Πρέπει μόνο να τονισθεί ότι όλοι τους ήταν φωτογράφοι-studio, δηλαδή φωτογράφιζαν μέσα στο εργαστήριό τους. Μόνον ο Νικόλαος Μούσιος ήταν ως επί το πλείστον φωτογράφος τοπίου και κάπως ο Γεώργιος Βαλσάμης, ο οποίος έκανε συγχρόνως και εξωτερικές φωτογραφίσεις σημαντικών πολιτικών, κοινωνικών και ιδιωτικών εκδηλώσεων.
Ο Νικόλαος Μούσιος κυκλοφόρησε και μια σειρά επιστολικών δελταρίων με διάφορα τοπία της Λάρισας, τα οποία διακρίνονται κυρίως για την καθαρότητα της εικόνας και την κατάλληλη επιλογή του σημείου λήψης, όπως μπορεί εύκολα κανείς να αντιληφθεί και από την σημερινή φωτογραφία. Σ’ αυτήν ο φωτογράφος στάθηκε στο κέντρο «Καλλιθέα» στην περιοχή «Πευκάκια» του Θεόδωρου Κόιτου[2]. Το Κέντρο βρισκόταν στη θέση όπου μέχρι το 1908 κατείχε το επιβλητικότερο τζαμί της Λάρισας, του Χασάν μπέη. Προπολεμικά ήταν ένα από τα πιο πολυσύχναστα Κέντρα, για την περίφημη θέα που αντίκριζε ο θαμώνας του προς τον θεσσαλικό κάμπο μέχρι και τα στενά της Μελούνας. Μεταπολεμικά η «Καλλιθέα» είχε χάσει την αίγλη της, γιατί τα πρωτεία είχε κερδίσει ο Μήτσος Βρεττόπουλος με το Κέντρο «Αλκαζάρ», που άρχισε να λειτουργεί τον Σεπτέμβριο του 1947. Μπροστά στη φωτογραφία διακρίνονται τα τραπεζάκια από το Κέντρο μαζί με τις πεζούλες της περίφραξης, στο μέσον διαγράφεται η κατάντια της άλλοτε επιβλητικής γέφυρας με το μόλις διακρινόμενο στρατιωτικό φυλάκιο στην άκρη της προς τον Πέρα Μαχαλά[3]. Πίσω μπορούμε να εντοπίσουμε το άλσος Αλκαζάρ, με το μνημείο των πεσόντων αξιωματικών κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, το νεότευκτο Κέντρο Αλκαζάρ και στο βάθος την περιοχή Κιόσκι. Χρονολογικά η φωτογραφία τοποθετείται περί το 1948.
Νίκος Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Η Ελένη Δαφνοπούλου-Ιωαννίδου, αδελφή του Γεράσιμου «Φωτογράφος της Βασιλικής Αυλής», θεωρείται ότι είναι μία από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη, γυναίκα φωτογράφος στην Ελλάδα.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Κέντρο «Καλλιθέα» στην περιοχή «Πευκάκια», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 3ης Μαΐου 2017.
[3]. Την περίοδο εκείνη, εποχή του εμφυλίου, η γέφυρα φυλασσόταν με στρατιωτικά φυλάκια, τοποθετημένα και στις δύο άκρες της.
