![Η είσοδος στο κτίριο των Ανακτόρων της Λάρισας. Σχέδιο του ζωγράφου Θωμά Θεοδωρόπουλου.[1]](/media/k2/items/cache/8b757ce2dea242965b77dcf98049af04_XL.jpg)
Στο σημερινό σημείωμα κλείνουμε το θέμα για τα Βασιλικά Ανάκτορα της Λάρισας, με την καταγραφή των διεργασιών οι οποίες ακολουθήθηκαν για την αγορά τους από τον Δήμο Λαρισαίων, βάσει του πωλητηρίου ακινήτου αρ. 13662, με ημερομηνία 23 Φεβρουαρίου 1916 και άλλων σχετικών εγγράφων[2].
Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις μας[3] αναφερθήκαμε στο θέματα αυτά, στηριζόμενοι αποκλειστικά στις ανέκδοτες χειρόγραφες "Αναμνήσεις" του παλιού δημάρχου της Λάρισας Μιχαήλ Σάπκα. Επειδή οι αναμνήσεις υποκρύπτουν συνήθως κάποια υποκειμενικότητα και επειδή πολλές είναι γραμμένες χρόνια μετά, όταν η μνήμη αρχίζει να εξασθενεί και οι χρονολογίες απουσιάζουν ή θολώνουν, κρίθηκε αναγκαίο να επαναλάβουμε τα γεγονότα που αφορούν στα Βασιλικά Ανάκτορα της Λάρισας, στηριζόμενοι τώρα στα αδιάσειστα στοιχεία των εγγράφων της εποχής, τα οποία δεν λαθεύουν. Βέβαια η ψυχρή παράθεσή τους δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη συναισθηματική περιγραφή του παλιού δημάρχου που έζησε όλα αυτά τα γεγονότα από κοντά.
Όπως αναφέρθηκε, το 1913 μετά τη δολοφονία του Γεωργίου Α΄, τα ανάκτορα της Λάρισας κληρονόμησε ο πρίγκιπας Νικόλαος, αδελφός του νέου βασιλιά Κωνσταντίνου. Επειδή η διατήρησή τους μετά την επέκταση των συνόρων κρίθηκε πλέον περιττή και συγχρόνως από τον ίδιο οικονομικά ασύμφορη, αποφάσισε να πωλήσει χωρίς χρονοτριβή το κτίριο των Ανακτόρων και ολόκληρο τον προαύλιο χώρο, συμπεριλαμβανομένου και του παρεκκλησίου του Αγίου Βησσαρίωνος. Και ως πρώτη επιλογή σκέφθηκε τον Δήμο. Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της 24ης Ιανουαρίου 1915 ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας ανακοίνωσε το τηλεγράφημα του αυλάρχη του πρίγκιπα Νικολάου "περί επισπεύσεως της αγοράς των Ανακτόρων αυτού, και εκθέσας τας άς κατέβαλε ενεργείας κατά την εις Αθήνας μετάβασίν του, παρά τω Διοικητή της Εθνικής Τραπέζης προς σύναψιν του δανείου δια την αγοράν τών ως άνω είρηται Ανακτόρων της Α. Β. Υ. του Πρίγκηπος Νικολάου και του πέριξ αυτών κήπου", το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάνθηκε ομόφωνα "να συνομολογηθή δάνειον παρά του ενταύθα υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης δραχμών τριάκοντα πέντε χιλιάδων (35.000), ίνα δι' αυτών αγορασθή το ενταύθα κτήμα της Α. Β. Υ. του Πρίγκηπος Νικολάου, ήτοι ο χώρος του κήπου μετά των εν αυτώ οικοδομών, τον οποίον χώρον ο Δήμος θέλει χρησιμεύσει ως δημοτικόν κήπον…".
Έπειτα από πολλές διαπραγματεύσεις του Δήμου με την Εθνική Τράπεζα και τη στήριξη που προσέφερε στον Δήμο ο πρίγκιπας Νικόλαος στο θέμα αυτό, 13 μήνες μετά (23 Φεβρουαρίου 1916) συντάχθηκε το πωλητήριο των Ανακτόρων, το κύριο μέρος του οποίου έχει ως εξής: "Εν Λαρίση και εν τω γραφείω μου κειμένω εν ενί των επί της οδού Αλεξάνδρας εργαστηρίων[4] του Δήμου Λαρίσης, σήμερον της εικοστήν τρίτην (23) του μηνός Φεβρουαρίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού δεκάτου έκτου (1916) έτους ημέραν Τρίτην, ενώπιον εμού του Συμβολαιογράφου Λαρίσης Πανταζή Ν. Μουλούλη, κατοίκου και εδρεύοντος εν Λαρίση, παρουσία και των μαρτύρων Γεωργίου Γιαννακοπούλου δικαστικού κλητήρος και Αθανασίου Σερδάρη χρυσοχόου, κατοίκων Λαρίσης … ενεφανίσθησαν … οι αφ' ενός Γεώργιος Α. Ροδόπουλος[5], διευθυντής του εν Λαρίση Υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, κάτοικος Λαρίσης, ενεργών εν προκειμένω ως πληρεξούσιος της Αυτού Βασιλικής Υψηλότητος του Πρίγκηπος Νικολάου, κατοίκου Αθηνών ... και αφ΄ ετέρου Μιχαήλ Σιάπκας, ιατρός και Δήμαρχος Λαρίσης, κάτοικος Λαρίσης, εκπροσωπών εν προκειμένω τον Δήμον Λαρίσης, και εξέθηκαν συνομολογήσαντες τα επόμενα. Ήτοι ότι ο πρώτος τούτων Γεώργιος Α. Ροδόπουλος, υπό την ως είρηται ιδιότητά του ο εντολεύς της Αυτού Βασιλικής Υψηλότητος του Πρίγκηπος Νικολάου, έχει εις την αποκλειστικήν και διανοία κυρίου κατοχήν και κυριότητά του μίαν οικίαν μεθ' όλων των παραρτημάτων και παρακολουθημάτων της, αυλής και κήπου, κειμένων εντός της πόλεως Λαρίσης του Ομωνύμου Δήμου, εκτάσεως του όλου κτήματος μέτρα τετραγωνικά πέντε χιλιάδων εννεακοσίων δώδεκα (5912) οριζομένων γύρωθεν, αρκτικώς με οδόν ανώνυμον και οδόν Όγλ, μεσημβρινώς με οδόν πρώτης Μεραρχίας[6] και πλατείαν Ανακτόρων, δυτικώς με οδόν Ολύμπου και ανατολικώς με οδόν Λαρίσης - Τσάγεζι, περιελθούσαν αυτώ εκ κληρονομίας και δυνάμει της διαθήκης του αειμνήστου αποβιώσαντος πατρός του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Α΄, εις τούτον δε εξ αγοράς … Την ως άνω ακριβώς και λεπτομερώς περιγεγραμμένην οικίαν, μετά του άνω κήπου της, δένδρων, αυλής, περιοχής κτιρίου ως είναι και ευρίσκεται … πωλεί και μεταβιβάζει δια του παρόντος κατά κατοχήν και κυριότητα προς τον Δήμον Λαρίσης, αντί συμπεφωνημένου αναλόγου και δικαίου τιμήματος δραχμών τριάκοντα πέντε χιλιάδων (35.000), όπερ τίμημα, ως ωμολόγησεν ο Γεώργιος Α. Ροδόπουλος υπό την άνω ιδιότητά του, έλαβεν ο εντολεύς του απ' ευθείας εκ του δανείου του συνομολογηθέντος εκ μέρους του Δήμου Λαρίσης, από την Εθνικήν Τράπεζαν της Ελλάδος ... Και ούτως ο μεν πωλητής αποξενούται και απεκδύεται παντός εν γένει δικαιώματος κυριότητος και κατοχής επί της εν λόγω περιγραφείσης οικίας, συνεκχωρών και μεταβιβάζων εις τον Δήμον Λαρίσης και άπαντα εν γένει τα επ' αυτής προσωπικά και πραγματικά δικαιώματα … ο δε αγοραστής Δήμος Λαρίσης καθίσταται επ' αυτής τέλειος κύριος και κάτοχος, δυνάμενος να διακατέχει, νέμεται και διαθέτη ταύτην ως βούλεται και κατά πλήρες ιδιοκτησίας δικαίωμα. Ο δε Μιχαήλ Σιάπκας υπό την ως είρηται ιδιότητά του, εδήλωσεν ότι εις τον εφ' ού προΐσταται Δήμον Λαρίσης επετράπη η αγορά της ανωτέρω περιγραφομένης οικίας, δυνάμει των υπ' αριθμούς 78 και 87 της εικοστής ενάτης (29) Ιανουαρίου και δεκάτης εβδόμης (17) Φεβρουαρίου παρελθόντος έτους (1915) δύο ψηφισμάτων του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσης…".
Η αγορά αυτή από τον Δήμο του πριγκιπικού κτήματος[7], "αποτελουμένου κατά το πλείστον εκ κήπου τελείου, μετά πολλών και μεγάλων δένδρων, πεύκων, κ.λπ., συνδέθηκε με το ζήτημα της υγείας των πολιτών, αφού η Λάρισα στερείται Δημοτικού κήπου, και εν αυτώ θα ευρίσκωσι την αναψυχήν και αναπνεύσωσι τον καθαρόν αέρα οι πολίται", σύμφωνα με το σκεπτικό της ομόφωνης απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου. Επί πλέον στη συγκεκριμένη έκταση η Δημοτική αρχή προγραμμάτιζε "την κατασκευήν αιθούσης διαλέξεων, συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, συνεδριάσεων σωματείων, κ.λπ. και την κατασκευήν στεγασμάτων εν τη εβδομαδιαία αγορά, των οποίων επείγουσα παρίσταται η εκτέλεσις".
Τελικά η τύχη του κτιρίου των Ανακτόρων είναι γνωστή. Κατεδαφίσθηκε…
------------------------------------------------------------
[1]. Ο ζωγράφος Θωμάς Θεοδωρόπουλος από τη Νίκαια υπέγραφε τα έργα του με το όνομα "Πάρις". Συνεργάσθηκε για αρκετά χρόνια με την τοπική εφημερίδα "Ελευθερία". Το δημοσιευόμενο σχέδιο αντιγράφηκε από το περιοδικό "Ιστορία Εικονογραφημένη", που συνόδευε άρθρο του δημοσιογράφου Κώστα Περραιβού με θέμα το παλάτι της Λαρίσης.
[2]. Τα έγγραφα αγοράς των ανακτόρων, που παρατίθενται, υπάρχουν στα αρχειοστάσια των Γ. Α. Κ. Νομού Λάρισας. Ευχαριστίες στο προσωπικό και ιδιαιτέρως στη διευθύντρια κ. Φανή Καραγιάννη για την πρόθυμη προσφορά ηλεκτρονικών αντιγράφων των εγγράφων.
[3]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2014, Λάρισα (2016) σελ. 195-202 και του ιδίου: Το Βασιλικό Ανάκτορο της Λάρισας και Η Αγορά από τον Δήμο του Βασιλικού Ανακτόρου. Από τις "Αναμνήσεις" του Μιχαήλ Σάπκα, εφ. "Ελευθερία", Λάρισας, φύλλα της 5ης και 12ης Νοεμβρίου 2014.
[4]. Εργαστήρια εννοεί ο συμβολαιογράφος τα γραφεία, τα καταστήματα.
[5]. Γεώργιος Ανδρέα Ροδόπουλος, γιος ενός από τους πρώτους συμβολαιογράφους της Λάρισας και πατέρας του Τάκη Ροδόπουλου, μετέπειτα προέδρου της Βουλής και του Δημητρίου Ροδόπουλου, γνωστού ως Μ. Καραγάτση, συγγραφέα του "Συνταγματάρχη Λιάπκιν". Διετέλεσε επανειλημμένως και βουλευτής της επαρχίας Τυρνάβου.
[6]. Η σημερινή οδός Βενιζέλου αρχικά ονομαζόταν Μακεδονίας και μετά τους Βαλκανικούς πολέμους μετονομάσθηκε σε 1ης Μεραρχίας.
[7]. Η όλη διαδικασία αγοράς του Βασιλικού Ανακτόρου, με τη σύναψη από την Εθνική Τράπεζα δανείου από μέρους του Δήμου, καθώς και η σχετική αλληλογραφία μεταξύ του αυλάρχη του πρίγκιπα Νικολάου, Νικολάου Ρωμάνου, της Εθνικής Τραπέζης και του Δήμου Λαρίσης, έχει διασωθεί και, όπως αναφέρθηκε και στο σημείωμα της προηγούμενης εβδομάδος, βρίσκεται στα αρχεία της Φωτοθήκης Λάρισας.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
