Στις σελίδες του παρελαύνει μια πληθώρα λεπτομερειών ποικίλου ενδιαφέροντος, οι οποίες μας δίνουν μια εικόνα της πόλης μας όπως ήταν πριν 85 χρόνια. Το βιβλιαράκι είναι ένα από τα τελευταία αποκτήματα της Φωτοθήκης Λάρισας και προέρχεται, όπως και πολλά άλλα, από προσφορά του συμπολίτη μας Βαγγέλη Βοζαλή. Η Φωτοθήκη Λάρισας, και μη σας ξεγελάει ο τίτλος, συγκεντρώνει όχι μόνο φωτογραφίες, αλλά και οτιδήποτε άλλο που μπορεί να έχει σχέση με την πόλη μας (φωτογραφίες, χαρακτικά, βιβλία, έγγραφα, επιστολικά δελτάρια, και πολλά άλλα).
Το σημερινό μας δημοσίευμα θα επικεντρωθεί σε ένα πολύτιμο και μοναδικό απόκτημα της Φωτοθήκης. Πρόκειται για τον φάκελο αρ. 7 που ανήκε στην ελληνική βασιλική οικογένεια και επιγράφεται «Τίτλοι ιδιοκτησίας οικίας Λαρίσσης». Περιέχει το πωλητήριο συμβόλαιο της κατοικίας του Οθωμανού Χουσνή Μπέη προς τον βασιλέα Γεώργιο Α’ και πολλά άλλα έγγραφα, τηλεγραφήματα και αλληλογραφία μεταξύ της δημοτικής αρχής της Λάρισας και του εκπροσώπου του πρίγκιπα Νικολάου, στον οποίο περιήλθαν κληρονομικά τα ανάκτορα μετά τη δολοφονία του Γεωργίου Α’. Τα τελευταία έγγραφα αφορούν την πώληση του κτιρίου των ανακτόρων και του περιβάλλοντος χώρου στον Δήμο Λαρίσης[1]. Λόγω του ενδιαφέροντός του, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθεί ολόκληρο το πωλητήριο συμβόλαιο ως έχει, γιατί κατά καιρούς έχουν γραφεί πολλές εκδοχές γύρω από τον τρόπο απόκτησης και το τίμημα της αγοράς του:
Αριθμός τέταρτος (4)
Εν Λαρίσση σήμερον την ενδεκάτην Οκτωβρίου του χιλιοστού οκτακοσιοστού ογδοηκοστού πρώτου έτους [11.10.1881] ημέραν Κυριακήν και ώραν έκτην Μετά Μεσημβρίαν ενώπιον εμού του συμβολαιογραφούντος Ειρηνοδίκου Λαρίσσης Αποστόλου Γεωργίου Μαλαχατοπούλου εδρεύοντος και κατοικούντος ενταύθα, εν τη οικία του Χουσνή Βέη όπου προσκληθείς μετέβην, ενεφανίσθησαν οι γνωστοί και άσχετοί μοι συγγενείας, αφ’ ενός ο Κύριος Χαηρή Βέης κτηματίας κάτοικος Λαρίσσης και αφ’ ετέρου ο Κύριος Ανδρέας Καλίνσκης[2] επιμελητής της Βασιλικής χορηγίας κάτοικος Αθηνών ενεργών δια λογαριασμόν και ως πληρεξούσιος της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως των Ελλήνων, και ο μεν πρώτος μοί ενεχείρησε το εν τω παρόντι προσαρτώμενον έγγραφον Τουρκιστί γεγραμμένον ειπών μοι ότι τούτο είναι επίσημον πληρεξούσιον του αδελφού του Χουσνή Βέη κατοίκου Κωνσταντινουπόλεως, μεθ’ ό προσέλαβον ως μεταφραστήν του προμνησθέντος Τουρκικού πληρεξουσίου εγγράφου τον Ιωάννην Τσαπαλίδην κτηματίαν κάτοικον Λαρίσσης και ορκήσαντες αυτόν επί του Ιερού Ευαγγελίου καθ’ ά το άρθρον διακοσιοστόν ογδοηκοστόν όγδοον και τριακοσιοστόν τριακοστόν πέμπτον της πολιτικής δικονομίας, τον προσεκαλέσαμεν να μεταφράση το διαληφθέν πληρεξούσιον εκ της Τουρκικής εις την Ελληνικήν γλώσσαν, όπερ μεταφράσας μας ενεχείρησεν υπογράψας ούτος την μετάφρασιν προς βεβαίωσιν της ακριβείας αυτής._ Μετά δε την μετάφρασιν του εγγράφου τούτου εξ ού αποδεικνύεται ότι ο ειρημένος Χαηρή Βέης είναι πληρεξούσιος του αδελφού του Χουσνή Βέη, εζήτησαν επί παρουσία και των ακολούθως αναφερομένων δύο μαρτύρων την σύνταξιν του παρόντος επισήμου πωλητηρίου συμβολαίου, εξ ού ωμολόγησαν έκαστος υπό την εκτεθείσαν αυτού ιδιότητα, ο μεν πρώτος ότι πωλεί προς τον δεύτερον την ενταύθα κειμένην οικίαν του αδελφού του Χουσνή Βέη μεθ’ όλων των προαυλίων αυτής όσης εκτάσεως και αν ήναι και ελευθέραν παντός βάρους υποθήκης ή εκνικήσεως τρίτου, συνωρευομένην δε Ανατολικώς με δημοσίαν οδόν, Μεσημβρινώς με μαγαζία του Χουσνή Βέη, Αρκτικώς με οικίας Δημητρίου Μισιρλή, βακούφικο και Αλεξίου Γεωργίου και χαβάς Ντουντού και λοιπών συνιδιοκτητών της, και Δυτικώς με βακούφικον σπητότοπον, αντί του μεταξύ των συμφωνηθέντος τιμήματος λιρών Οθωμανικών χιλίων εκατόν (1.100) ήτοι δραχμών 27,752 είκοσι επτά χιλιάδων πεντακοσίων πεντήκοντα δύο, απέναντι του οποίου τιμήματος έλαβεν ο πωλητής παρά του αγοραστού τετρακόσια εικοσάφραγγα χρυσά Ελληνικά[3], το δε υπόλοιπον τίμημα υπόσχεται ο αγοραστής υπό την ιδιότητά του να αποστείλη δια συναλλαγματικής επί Κωνσταντινουπόλεως._ Ότι αι υπάρχουσαι θύραι των μαγαζίων θέλουν εξακολουθεί υφιστάμεναι, ο αγοραστής όμως δικαιούται δια να αναγείρη μάντραν αρχομένην από την προς Άρκτον των μαγαζίων υπάρχουσαν γωνίαν αυτών και τελευτώσαν εις την προς Μεσημβρίαν πλευράν των παραπηγμάτων της πωλουμένης οικίας, ο δε δεύτερος ότι αποδέχεται την αγοραπωλησίαν ταύτην και πάντα τα προεκτεθέντα._ Υπέμνησα τους συμβαλλομένους τας διατάξεις του περί μεταγραφής νόμου και τας συνεπείας της παραλήψεως αυτών. Προς βεβαίωσιν συνετάχθη το παρόν επίσημον πωλητήριον όπερ αναγνωσθέν ευκρινώς και μεγαλοφώνως εις επήκοον πάντων και των μαρτύρων κ. κ. [Παναγιώτου Δ. Μαρκίδου και Νικολάου Καρανάση] κατοίκων αμφοτέρων Λαρίσης γνωστών μοι ενηλίκων πολιτών Ελλήνων και εις ουδεμίαν του νόμου εξαίρεσιν υποκειμένων, εβεβαιώθη και υπογράφεται υφ’ όλων των συμπραξάντων και εμού. Το τίμημα υπελογίσθη εις δραχμάς παρ’ εμού του συμβολαιογράφου μόνον προς εφαρμογήν του περί χαρτοσήμου νόμου. Επανελήφθη η ανάγνωσις απ’ αρχής του παρόντος και υπογράφεται ως ερέθη.
Μετεγράφη εν Λαρίσση εν έτει χιλιοστώ οκτακοσιοστώ ογδοηκοστώ πρώτω μηνί Οκτωβρίω τη δωδεκάτη αυτού, ημέρα Δευτέρα εις τόμον πρώτον του βιβλίου των μεταγραφών της περιφερείας του Ειρηνοδικείου Λαρίσσης υπ’ αύξοντα αριθμόν των μεταγραφών πρώτον.
Ο φύλαξ των μεταγραφών Ειρηνοδίκης Λαρίσης
Α. Γ. Μαλαχατόπουλος (υπογραφή και σφραγίς)».
Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι το συμβόλαιο είναι μόλις το τέταρτο που συντάχθηκε μέσα στις σαράντα ημέρες που μεσολάβησαν από την προσάρτηση της Θεσσαλίας (31 Αυγούστου 1881) μέχρι στις 11 Οκτωβρίου του ίδιου έτους που έγινε η αγορά του κτιρίου. Αντιθέτως στο Βιβλίο των Μεταγραφών της περιφέρειας του Ειρηνοδικείου Λαρίσης έχει πάρει τον αύξοντα αριθμό 1 (ένα).
Μια άλλη πληροφορία που αποκομίζουμε από το συμβόλαιο είναι ότι 40 ημέρες μετά την ενσωμάτωση δεν είχαν εγκατασταθεί συμβολαιογράφοι στη Λάρισα. Αναγκαστικά τον ρόλο αυτό ανέλαβε ο Ειρηνοδίκης, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην πόλη. Καθώς ήταν εκ των προτέρων γνωστή η ημερομηνία απελευθέρωσης, το ελληνικό κράτος είχε φροντίσει να προετοιμάσει τη στελέχωση των δημόσιων υπηρεσιών από πιο πριν.
Όμως το πλέον ενδιαφέρον σημείο του συμβολαίου θεωρώ ότι είναι η περιγραφή των ορίων της «οικίας μεθ’ όλων των προαυλίων αυτής». Ανατολικά η δημοσία οδός πρέπει να είναι η σημερινή Αμαλίας και η προέκτασή της προς την πλατεία του Αγ. Βησσαρίωνος. Το τμήμα του οικοπέδου μέχρι την σημερινή Όγλ αγοράσθηκε από τον βασιλέα Γεώργιο μετά το 1898. Η ετοιμόρροπη κατοικία του συμβολαιογράφου Ανδρέα Ροδόπουλου που υπήρχε στο σημείο αυτό κατεδαφίσθηκε[4] και ο κήπος των Ανακτόρων επεκτάθηκε. Νότια (μεσημβρινώς) τα μαγαζιά του Χουσνή μπέη αντιστοιχούν σήμερα στα καταστήματα επί της οδού Κύπρου. Δυτικά υπήρχε μια σειρά σπιτιών βακούφικων, δηλαδή ιδιοκτησιών προερχόμενων από δωρεές, τα έσοδα των οποίων διατίθενταν για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο δρόμος αυτός αντιστοιχεί στη σημερινή Ολύμπου. Βόρεια (αρκτικώς) υπήρχαν διάφορες κατοικίες, μεταξύ των οποίων και Ελλήνων και ο δρόμος αντιστοιχούσε στη σημερινή οδό Νιρβάνα. Μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα υπήρχε στην περιοχή η κατοικία και το ιατρείο του καρδιολόγου Δημητρίου Μυσιρλή, ο οποίος λογικά θα πρέπει να ήταν ο εγγονός του συνονόματου ιδιοκτήτη της αναφερόμενης κατοικίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]. Βλέπε: Νικόλαος Παπαθεοδώρου, Το βασιλικό Ανάκτορο της Λάρισας. Από τις «Αναμνήσεις» του Μιχαήλ Σάπκα, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλα της 5ης και 12ης Νοεμβρίου 2014. Του ιδίου «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2014», Λάρισα (2016) σελ. 195-202.
[2]. Andrjei Kallinski και εξελληνισμένα Ανδρέας Καλίνσκης (1806-1893). Πολωνικής καταγωγής στρατιωτικός. Εγκαταστάθηκε το 1835 στην Ελλάδα και χρημάτισε γραμματέας του βασιλιά Όθωνα, θέση την οποία διατήρησε και επί βασιλέως Γεωργίου Α’. Στο συμβόλαιο εμφανίζεται ως επιμελητής βασιλικής χορηγίας.
[3]. Ένα χρυσό ελληνικό εικοσάφραγκο αντιστοιχούσε την περίοδο εκείνη σε 23,25 δρχ.. Δηλαδή κατά την σύνταξη του πωλητηρίου εγγράφου ο εκπρόσωπος του Γεωργίου Α’ Ανδρέας Καλίνσκης έδωσε στον Χαηρή Βέη 9.300 δρχ. (400χ23,25=9.300). Τις υπόλοιπες 18.452 δρχ. υποσχέθηκε ότι θα τις εξοφλούσε με συναλλαγματική που θα μεταβίβαζε στην Κωνσταντινούπολη.
[4]. Βλέπε χαρακτικό του γαλλικού περιοδικού Le Monde Illustre, φύλλο της 17ης Απριλίου 1897, σελ. 244.
