Η παράξενη αυτή ιστορία λέει, ότι στα σκοτεινά χρόνια της εικονομαχίας στο Χόζοβα, που βρίσκεται στις ακτές της Μικράς Ασίας, κατοικούσε μία ευσεβής γυναίκα: Η αρχόντισσα Ειρήνη Μαλαλά. Αυτήν ήταν χήρα και είχε ένα γιο που τον έλεγαν Χριστόφορο και υπηρετούσε στον αυτοκρατορικό στρατό του Βυζαντίου ως εκατόνταρχος. Ήταν ένα ψηλό και καλοδεμένο παλικάρι, με ωραία και ευγενικά χαρακτηριστικά, γι' αυτό όλοι το αγαπούσαν και το σέβονταν για την απλότητά του και την καλοσύνη του. Ακόμη κι αυτοί οι οπλίτες του τον λάτρευαν πραγματικά και προσπαθούσαν να τον ευχαριστήσουν, όπως μπορούσαν, γιατί δεν τιμωρούσε ποτέ κανέναν και ούτε ύψωνε τη φωνή του.
Την εποχή εκείνη βασίλευε ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ' ο Ίσαυρος! Ήταν άνθρωπος με βαθιές θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά όμως είχε μια αδικαιολόγητη αντιπάθεια προς τις ιερές εικόνες. Γι' αυτό έδωσε εντολή να καταστρέψουν όλα τα αριστουργήματα αυτής της χριστιανοσύνης, που ήταν έργα της βυζαντινής τέχνης. Το γεγονός αυτό έφερε σε αναβρασμό όλους τους πιστούς της εκκλησίας. Από την άλλη μεριά οι στρατιώτες του αυτοκράτορα παρεκτράπηκαν σε βιαιότητες απέναντι στο λαό, που λάτρευε τις εικόνες του και ήθελε να τις βλέπει και να τις έχει μέσα στο σπίτι του και να προσεύχεται σ' αυτές. Γι' αυτό άλλωστε στιγματίζεται από όλους τους π ιστούς "το μελανό" αυτό σημείο του αυτοκράτορα Λέοντα του Γ'.
Η αρχόντισσα Ειρήνη είχε στην κατοχή της μία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που, καθώς φημιζόταν, ήταν έργο του Αποστόλου Λουκά. Η καλή εκείνη γυναίκα δεν την άφηνε ποτέ χωρίς λάδι. Αλλά, καθώς είχαν περάσει τα χρόνια και είχε γεράσει, ξεχνούσε καμιά φορά να της ανάψει το καντήλι. Τότε η Παναγία παρουσιαζόταν στον ύπνο της και της έλεγε με το πιο γλυκό της χαμόγελο, σαν να μιλούσε σε μια παλιά της φίλη: "Πάλι με άφησες στα σκοτεινά, Ειρήνη. Έλα, λοιπόν να μου ανάψεις το καντήλι". Γιατί η φλόγα που βγαίνει από το ιερό και ευλογημένο λάδι, είναι το φως που οδηγεί τα βήματα του γιου σου".
Η αρχόντισσα τότε σηκωνόταν έντρομη, έκανε το σταυρό της τρεις φορές και άλλες τόσες μετάνοιες και άναβε το καντήλι, με το τρεμάμενο χέρι της. Ωστόσο, κάποια νύχτα η Παναγία ξαναπαρουσιάστηκε στον ύπνο της. Όχι, όμως για να τη μαλώσει, αλλά για να τη συμβουλέψει: Αύριο θα 'ρθει ο γιος σου, της είπε. Θα 'ρθει από την Κωνσταντινούπολη με το άλογό του για να σου πει τι πρέπει να κάνεις. Να μην τρομάξεις. Μονάχα να κάνεις την παραγγελία του χωρίς κανένα φόβο. Γιατί αυτό είναι το θέλημα του Κυρίου και εμείς δεν μπορούμε να αλλάξουμε την απόφασή του".
Η αρχόντισσα ξύπνησε ανήσυχη. Η καρδιά της χτυπούσε βαθιά και παρατεταμένα. Εκείνη την ημέρα γιόρταζε η Παναγία κι όλος ο κόσμος είχε ξεκινήσει από τα χαράματα για να πάει στην εκκλησία της Χόζοβας. Η γυναίκα, όμως, δεν τόλμησε να βγει από το σπίτι της. Τ' όνειρο εκείνο της φαινόταν τόσο ζωντανό, ώστε φοβήθηκε μήπως έρθει ο γιος της και δεν την βρει εκεί. Γι' αυτό αντί να πάει στην εκκλησία, γονάτισε μπροστά στη θαυματουργή εικόνα και άρχισε να προσεύχεται με κατάνυξη πολλή ώρα. Ξαφνικά όμως, όταν σήκωσε το κεφάλι της, είδε να στέκεται μπροστά της ο Χριστόφορος, ο οποίος την αγκάλιασε και τη φίλησε με πολλή στοργή και της είπε: "Έφυγα από την Κωνσταντινούπολη κρυφά και φυσικά αυτό που έκανα δεν ήταν σωστό, αλλά έπρεπε να γίνει". Τότε η γριά αρχόντισσα κούνησε πολλές φορές το κεφάλι της και με σπασμένη φωνή του αποκρίθηκε: "Ήξερα τον ερχομό σου και σε περίμενα. Αλλά, πες μου τι τρέχει; Γιατί είσαι τόσο ωχρός και καταβεβλημένος; Μήπως είσαι άρρωστος;
Ο Χριστόφορος της χάιδεψε με τρυφερότητα τα άσπρα της μαλλιά και της είπε: Μη φοβάσαι, μητέρα! Είμαι πολύ καλά στην υγεία μου και δεν έχω απολύτως τίποτα. Ταξιδεύω όμως με το άλογό μου τρεις μέρες και τρεις νύχτες και δεν στάθηκα πουθενά ούτε για να φάω κάτι ούτε για να πιω έστω και μια γουλιά νερό. Και όλα αυτά γιατί έπρεπε να προλάβω να φθάσω εδώ πέρα, προτού έρθουν οι οπλίτες του αυτοκράτορα, για να καταστρέψουν την εικόνα της Παναγίας! Έμαθε πως είναι θαυματουργή και αυτό φαίνεται τον ενοχλεί πολύ. Η αρχόντισσα εκείνη τη στιγμή έγινε άσπρη σαν κιμωλία, γιατί δεν μπορούσε να πιστέψει στ' αυτιά της αυτό το τρομερό που άκουσε. Ακόμη της φάνηκε πως η γη έτριξε κάτω από τα πόδια της! Έπειτα αναρωτήθηκε, πώς είναι δυνατόν ο αυτοκράτορας να θέλει να καταστρέψει την εικόνα της Παναγίας; Και πώς μπορεί να κάνει ένα τέτοιο κακό; Τότε ο Χριστόφορος της απάντησε ως εξής: Έχεις δίκαιο, μητέρα, που σκέφτεσαι έτσι, αλλά ο αυτοκράτορας, όμως, στράφηκε ενάντια σε όλες τις εικόνες, γιατί τις θεωρεί υπολείμματα της ειδωλολατρίας. Γι' αυτό οι οπλίτες του κάνουν παντού έρευνες, γυρίζουν από χωριό σε χωριό και από πόλη σε πόλη, και όπου βρίσκουν εικόνες τις καταστρέφουν. Τώρα ήρθε και η σειρά της Χόζοβας. Έτσι από στιγμή σε στιγμή θα φθάσουν κι εδώ. Γι' αυτό έφυγα κρυφά με το άλογό μου για να σώσουμε τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.
Τότε η μητέρα του εκατόνταρχου τον κοίταξε έντρομη και τον ρώτησε τι πρέπει να κάνουν. Δηλαδή, πού θα μπορούσαν να την κρύψουν για να μην τη βρουν; Ωστόσο, όμως, το παλικάρι της εξήγησε πως όπου κι αν την κρύβανε, θα την ανακάλυπταν οπωσδήποτε.
Στη συνέχεια συμπλήρωσε: Δεν τους ξέρεις καλά, μητέρα. Και μόνο να μυριστούν ότι εδώ μέσα υπήρχε άλλοτε κάποια εικόνα, θα βάλουν φωτιά στο σπίτι και θα το κάψουν. Επομένως ένα μονάχα μας μένει: Να ρίξουμε το ιερό κειμήλιό μας στη θάλασσα. Έπειτα η Ειρήνη τινάχτηκε ολόκληρη. Τα χείλη της άρχισαν να τρέμουν και από τα γεροντικά της μάτια θαρρείς και πετάχτηκαν πράσινες φλόγες. Νόμισε πως ο γιος της είχε τρελαθεί και δεν ήξερε τι έλεγε. Γρήγορα όμως, θυμήθηκε τα λόγια της Παναγίας, που της είχε πει στο όνειρό της. Έπειτα γονάτισε και άρχισε να προσεύχεται σιωπηλά παρακαλώντας τη θαυματουργή εικόνα να τη συμβουλέψει άλλη μια φορά τι πρέπει να κάνει.
Κατόπιν μέσα στην κατανυκτική σιωπή του σπιτιού ακούστηκε ξαφνικά μια γλυκιά γυναικεία φωνή, που δεν ήταν άλλη από τη φωνή της Θεομήτορος: "Να κάνεις αυτό που σου λέει ο Χριστόφορος, Ειρήνη"! Και μην αργείς, γιατί οι καβαλάρηδες του αυτοκράτορα βρίσκονται στα "πρόθυρα του χωριού"!
Έτσι αυτή τη φορά η αρχόντισσα υπάκουσε. Αμέσως πήρε στα χέρια της την εικόνα της Παναγίας και την έριξε στη θάλασσα, αφού προηγουμένως παρακάλεσε τον Θεό να την αράξει σε μια καλή αμμουδιά. Και ο Θεός, που άκουσε την παράκλησή της, την έφερε με τα κύματα στις ακτές της Αμοργού. Εκείνη την ώρα μερικοί νησιώτες, που βρίσκονταν τυχαία πάνω σε κάτι βράχους, είδαν κοντά στην παραλία την εικόνα να λάμπει από ένα δυνατό και ασυνήθιστο φως. Αμέσως κατέβηκε ο λαός με επικεφαλής τους παπάδες και πήραν την εικόνα με μεγάλη πομπή και τη μεταφέρανε στο ναό της Κυραελεούσης, που βρισκόταν κοντά στο κάστρο! Έπειτα οι Αμοργιανοί θέλησαν να χτίσουν μια εκκλησίτσα στο μέρος όπου βρέθηκε η εικόνα. Έτσι άρχισαν οι εργασίες, αλλά η δουλειά δεν προχωρούσε καθόλου. Μάλιστα, ένα πρωί οι εργάτες είδαν με έκπληξη ότι χάθηκαν τα εργαλεία τους, όμως αμέσως διαπίστωσαν ότι λίγο πιο πέρα σ' ένα μέρος ψηλό και μέσα σ' ένα βράχο βρισκόταν το ζεμπίλι τους με τα χαμένα εργαλεία τους. Αμέσως τα μεταφέρανε πίσω, αλλά και πάλι το άλλο πρωί βρέθηκαν στο ίδιο μέρος. Αυτό συνέβη τρεις νύχτες συνέχεια, πράγμα που θεωρήθηκε από τους Αμοργιανούς θαύμα. Είπαν, δηλαδή, πως η Παναγία με τον τρόπο αυτό έδειχνε το μέρος όπου ήθελε να χτιστεί η εκκλησία Της. Έτσι και έγινε. Τη χτίσανε εκεί ψηλά στο βράχο και τοποθέτησαν μέσα την Αγία εικόνα της, που θεωρείται μέχρι σήμερα πολύ θαυματουργή και κάθε καλοκαίρι συρρέει πολύς κόσμος εκεί. Αυτός είναι ο θαλασσινός θρύλος της Παναγίας της Χοζοβίτισσας, της Παναγίας της Κυνηγημένης, όπως τη λένε ακόμη σε όλο το Αιγαίο.
Από την Πόπη Χρυσοχόου
* Η Πόπη Α. Χρυσοχόου είναι καθηγήτρια φιλόλογος
