Η μία ήταν του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κουμουνδούρου[1], χάρη στις ενέργειες του οποίου επετεύχθη η ειρηνική προσάρτηση της Θεσσαλίας και μικρού τμήματος της Ηπείρου (περιοχή Άρτας) στην Ελλάδα και η άλλη του λόγιου Κωνσταντίνου Κούμα, μεγάλου διδάσκαλου του Γένους με καταγωγή από την πόλη μας. Μεταπολεμικά και συγκεκριμένα τον Μάιο του 1964, επί δημαρχίας Δημητρίου Χατζηγιάννη, έγιναν στην ίδια πλατεία τα αποκαλυπτήρια μιας νέας προτομής, του παλιού δημάρχου και αναμορφωτή της νεώτερης Λάρισας Μιχαήλ Σάπκα, το όνομα του οποίου φέρει μέχρι και σήμερα η Κεντρική πλατεία. Μετά την ανάπλαση της πλατείας στο πλαίσιο του συμπλέγματος "Ο Γλυπτός Ποταμός" της Νέλλας Γκόλαντα επί δημαρχίας Χριστόδουλου Καφφέ, οι τρεις αυτές προτομές παρέμειναν στον χώρο της, απλώς άλλαξαν θέση.
Η σημερινή όμορφη εικόνα προέρχεται από επιστολικό δελτάριο το οποίο εκτύπωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 άγνωστος μέχρι στιγμής εκδότης. Αποτυπώνει τη βορειοδυτική γωνία της Κεντρικής πλατείας της Λάρισας (Θέμιδος). Εμπρός διακρίνεται η προτομή του Λαρισαίου λόγιου Κωνσταντίνου Κούμα ανάμεσα σε άνθη και δένδρα που στόλιζαν τον χώρο, ενώ πίσω της απλώνονται τα κτίρια τα οποία περιέκλειαν και ομόρφυναν μία από τις μεγαλύτερες και ιστορικότερες πλατείες της χώρας.
Η προτομή του Κων. Κούμα είναι έργο του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου (1873-1937), ο οποίος ήταν καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και τα αποκαλυπτήριά της έγιναν στις 25 Οκτωβρίου 1930[2] επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα.
Τα κτίρια που διακρίνονται πίσω από την προτομή είναι κατά σειρά τα εξής, ξεκινώντας από αριστερά:
--Μόλις φαίνεται ένα πολύ μικρό τμήμα του τοπικού υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας. Ήταν ένα θαυμάσιο νεοκλασικό κτήριο που κτίσθηκε το 1907 και από τις φθορές που επισώρευσε ο χρόνος και κυρίως σεισμός του 1941 δεν συντηρήθηκε, αλλά μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε και αντικαταστάθηκε από το σημερινό κτίσμα.
--Ακολουθεί ένα διώροφο οικοδόμημα, του οποίου το ισόγειο κρύβεται εν μέρει από τα δένδρα της πλατείας και στέγαζε για χρόνια ένα από τα σπουδαιότερα και μεγαλύτερα καταστήματα αποικιακών, "Η Κρήτη" του Κωνσταντίνου Μακρυγιάννη. Ο επάνω όροφος είναι διάτρητος από πόρτες και παράθυρα, τα οποία υποδηλώνουν ότι στους χώρους του αναπτύσσονταν δωμάτια ξενοδοχείου. Ήταν ο "Όλυμπος" του επιχειρηματία Χαράλαμπου Βουζίκα. Το κτίριο αυτό κατά τον καταστρεπτικό σεισμό της 1ης Μαρτίου του 1941 είχε μια οδυνηρή περιπέτεια. Η γωνία των σημερινών οδών Παπαναστασίου-Κύπρου-Απόλλωνος σχεδόν ισοπεδώθηκε και καταστράφηκε εντελώς το μισό κτίσμα. Το γεγονός αυτό ανάγκασε τον Χαράλαμπο Βουζίκα να μετακομίσει το ξενοδοχείο του σε ένα άβολο ισόγειο κτίσμα, στη γωνία των οδών Κούμα και Ρούσβελτ.
--Παρεμβάλλεται η οδός Ακροπόλεως (Παπαναστασίου) και ακολουθεί κάποιο κομψό ισόγειο κτίσμα το οποίο στο στηθαίο της στέγης φέρει την επιγραφή "Σαντράλ" και από κάτω "Φαρμακείον Ν. Ζησιάδου και Σία", όλα με κεφαλαία γράμματα. Η χαρακτηριστική αυτή λέξη "Σαντράλ" έδωσε αφορμή για παρεξηγήσεις στους Λαρισαίους. Ονόμαζαν το φαρμακείο ως «Σαντράλ» και μάλιστα μερικοί μετέφραζαν την ονομασία αυτή σαν «Κεντρικόν», δηλ. ότι ήταν το κεντρικότερο φαρμακείο της Λάρισας, αγνοώντας το επίθετο του ιδιοκτήτη. Το «Σαντράλ» όμως ήταν διαφήμιση φαρμάκου της εποχής, γι’ αυτό και σε ορισμένες φωτογραφίες απουσιάζει η λέξη αυτή. Ο Ζησιάδης παρέλαβε το φαρμακείο από τον Ισραηλίτη φαρμακοποιό Ματαλόν, ο οποίος όταν μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη το παραχώρησε στον Νίκο Ζησιάδη από τη Ραψάνη. Στον σεισμό του Μαρτίου του 1941 το κτίσμα αυτό είχε την ίδια τύχη με το ξενοδοχείο "Όλυμπος". Κατέπεσαν η στέγη και οι πλάγιοι τοίχοι σε ικανό ύψος και διαλύθηκε κυριολεκτικά.
--Τελευταίο διακρίνεται ένα τμήμα από το μεγάλο ξενοδοχείο "Το Στέμμα". Μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους, διαπιστώθηκε από τον δήμαρχο Διονύσιο Γαλάτη (1887-1891) η απουσία ενός ευπρόσωπου ξενοδοχείου ύπνου στην πόλη. Κατά την εφαρμογή του νέου σχεδίου της πόλης αποφάσισε και ενέταξε την κατασκευή πολυτελούς ξενοδοχείου, το οποίο άρχισε να λειτουργεί από το 1887. Ήταν από τα πρώτα επιβλητικά δημόσια κτίρια που δημιουργήθηκαν στην απελευθερωμένη πλέον Λάρισα. Διέθετε δύο ορόφους. Στον επάνω όροφο υπήρχαν τα δωμάτια του ξενοδοχείου, ενώ στο ισόγειο ήταν αναπτυγμένες δύο μεγάλες αίθουσες. Από τις δύο αυτές αίθουσες η μία στέγαζε εστιατόριο και η άλλη καφεζαχαροπλαστείο. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου ακολουθούσε τον νεοκλασικό ρυθμό. Ήταν για την εποχή του το σημείο αναφοράς της πόλης για τους ξένους και έχει αποτυπωθεί σε μερικά χαρακτικά περιηγητών που επισκέφθηκαν την περίοδο εκείνη τη Λάρισα. Ο σεισμός του 1941 και οι βομβαρδισμοί το πλήγωσαν σοβαρά. Ο επάνω όροφος κατεδαφίστηκε και μεταπολεμικά διατηρήθηκε μόνον το ισόγειο, στο οποίο λειτούργησαν διάφορα καταστήματα, όπως τα ζαχαροπλαστεία «Ζίννα», «Αστόρια», και άλλα. Κατά τη δεκαετία του 1970 κατασκευάσθηκαν στριμωγμένες, δύο εξαώροφες οικοδομές, οι οποίες σήμερα στεγάζουν καταστήματα και διάφορα γραφεία.
---------------------------------------------
[1]. Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος (1815- 1883) θεωρείται από τους σπουδαιότερους πολιτικούς του 19ου αιώνα. Ήταν απόγονος αγωνιστών της Μάνης και διετέλεσε δέκα φορές πρωθυπουργός. Το περίεργο, αλλά όχι και ασυνήθιστο γεγονός, είναι ότι στις εθνικές εκλογές που έγιναν έξι μήνες μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας (3 Μαρτίου 1882) στην οποία υπήρξε ουσιαστικός διπλωματικός πρωταγωνιστής, καταψηφίσθηκε από τον ελληνικό λαό.
[2]. Λεπτομέρειες βλέπε στο: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η προτομή του Κων. Κούμα, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 22ας Απριλίου 2018.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
