Η «Φωτοθήκη» του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας, κάλυψε αυτό το κενό. Ήδη πολλοί Λαρισαίοι προσέρχονται και παραδίδουν τέτοιο υλικό και στοιχεία από το προσωπικό τους αρχείο, που θα έμενε αναξιοποίητο ή θα χανόταν στο πέρασμα του χρόνου. Έγγραφα, φωτογραφίες, έντυπα, μοναδικά πολλά από αυτά, που σαν μικρά «διαμαντάκια» προσθέτουν στην Ιστορία αυτής της πόλης.
Ένα τέτοιο παρουσιάζουμε εδώ: Είναι ένας οδηγός της Λάρισας του 1933! Στις 180 μικρού σχήματος σελίδες του, μπορεί κανείς να σχηματίσει μια πολύ καλή εικόνα της πόλης, αλλά και όλου του νομού (περιφέρεια, ονομαζόταν τότε), σχεδόν έναν αιώνα πριν. Εκδότης του ο Νεοπτόλεμος Καλογερόπουλος, ιδιοκτήτης μηνιαίας εφημερίδας, με γραφεία-τυπογραφείο επί της οδού Ροΐδη.
Στη «Φωτοθήκη» το δώρισε ο Βαγγέλης Αθ. Βοζαλής, από τους τακτικούς «αιμοδότες» τέτοιου ιστορικού υλικού και φωτογραφιών και στην εφημερίδα «Ελευθερία».
Η «ξενάγησή» μας, εκκινεί φυσικά από τη σελίδα 2 των περιεχομένων. Στις πρώτες σελίδες του καταγράφονται οι νέες ονομασίες των χωριών του νομού (σ.σ.: καθώς βρισκόταν σε εξέλιξη η μετονομασία από τα τούρκικα ονόματα), οι οδοί, πλατείες, συνοικίες και σύλλογοι της Λάρισας. Ακολούθως «φιγουράρουν» οι υπηρεσίες, αναφέρονται τα σχολεία και πληθώρα Λαρισαίων επαγγελματιών και λειτουργών. Υπάρχουν ιστορικές σημειώσεις, στατιστικά στοιχεία και ο οδηγός ολοκληρώνεται με στοιχεία από τα χωριά και των πέντε επαρχιών.
Το κυρίως σώμα ξεκινά με τον πρόλογο του εκδότη, ο οποίος, μεταξύ άλλων, σημειώνει ότι: «Εξεδόσαμεν τον παρόντα ΟΔΗΓΟΝ μικρού μεν σχήματος, αλλά πυκνοτυπωμένον με ύλην υπερτέραν παντός άλλου μέχρι σήμερον εκδοθέντος βιβλίου αναφορικώς με την περιφέρειαν Λαρίσης».
Ξεφυλλίζοντάς τον, στεκόμαστε σε ορισμένα ενδιαφέροντα σημεία του:
- Στη Λάρισα εκείνης της εποχής αναγράφονται 124 οδοί, εκ των οποίων μόνον οι 19 (του κέντρου) σημειώνονται ως ασφαλτοστρωμένοι! Για να έχουμε ένα στοιχείο σύγκρισης, στο βιβλίο του Γ. Ζιαζιά «Τοπωνυμική Εγκυκλοπαίδεια Οδών και Πλατειών Λάρισας», που εκδόθηκε το 2006, περιλαμβάνονται 1.450 οδοί και πλατείες.
- Μια Λάρισα που κατοικούνταν από 23.896 κατοίκους (13.496 άνδρες και 10.400 γυναίκες), σύμφωνα με την απογραφή του 1923. Παλιότερες απογραφές έδιναν: 21.081 κατοίκους (το 1920), 18.001 (το 1907), 13.618 (το 1880), ενώ το 1860 αναφέρονται 40.000 (οι Τούρκοι ήταν ακόμη εδώ)!
- Στο κεφάλαιο «Αρχαί του τόπου», αναγράφονται οι βουλευτές Λάρισας Αδάμ Νικολαΐδης και Δημ. Χατζηγιάννης, καθώς και οι γερουσιαστές γεωργ. Βλάχος, Δημ. Καζάκης και Μιχ. Μπούρας.
- Ακολούθως ονοματίζονται οι Εκκλησίες, οι πλατείες, οι εφημερίδες, αλλά και οι γέφυρες και οι τάφροι της πόλης (περιφερειακή, Αρναούτη, Γυμναστηρίου), τα Νοσοκομεία και τα 12 φαρμακεία, οι εμποροπανηγύρεις (δύο ετήσιες στις 24 Σεπτεμβρίου, η οποία διαρκούσε 10-12 ημέρες και στις 12 Μαΐου, που διαρκούσε 8 ημέρες), οι κήποι (Αλκαζάρ, πλ. Ανακτόρων, πλ. Θέμιδος, Ρήγα Φεραίου, Φρουρίου), θέατρα και κινηματογράφοι. Ακόμη αναφέρονται τα σχολεία της πόλης: Το Αρσάκειο με διευθυντή τον Ευστράτιο Χρυσοχόου, το –μοναδικό- Γυμνάσιο με 6 τάξεις, 700 μαθητές και γυμνασιάρχη τον Αντ. Παπαποικονόμου, τα 8 δημοτικά σχολεία και η νυκτερινή Σχολή.
Μνεία γίνεται ακόμη στους προσφυγικούς συνοικισμούς (Αβέρωφ, Γιάννουλης, Ν. Σμύρνης, Ν. Φιλιππούπολης, Σιδ. Σταθμού), αλλά και στο Ιταλικό προξενείο.
- Στα αξιοσημείωτα της εποχής, η λειτουργία στη Λάρισα 18 ξενοδοχείων, 2 πανδοχείων, 7 πιλοποιείων (τα δύο αποκλειστικά για καπέλα γυναικών), μιας χαρτοπαικτικής λέσχης, αλλά και η δραστηριοποίηση 10 ενοικιαστών ποδηλάτων.
- Και ένας τιμοκατάλογος δια την αλληλογραφία: Γράμματα εντός πόλεως 2 δραχμές, από πόλη σε πόλη 3 δρχ., για το εξωτερικό 8 δρχ., δέματα έως ένα κιλό 10 δρχ…
- Ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι του οδηγού έχει να κάνει με τις συγκοινωνίες αλλά και τις αποστάσεις. Αναφέρεται επί παραδείγματι ότι η κοινή αμαξοστοιχία από Λάρισα για Θεσσαλονίκη φεύγει «στις 9 -10», όπερ σημαίνει ότι δεν ήταν σταθερή η ώρα αναχώρησης. Ενώ αντιθέτως η άφιξή της οριζόταν μετά –ακριβώς- από 4 ώρες και 28 λεπτά. Πιο «στάνταρ» η ταχεία (σεμπλόν) για Αθήνα: αναχωρούσε στις 2 και 58’ τη νύχτα και έφτανε στις 11 και 55’ το μεσημέρι στην πρωτεύουσα: μετά δηλαδή από 8 ώρες και 57 λεπτά!
Όσον αφορά στις αποστάσεις, σημειώνονται αρκετές από τη Λάρισα (και τις άλλες πόλεις του νομού), προς τα χωριά. Πέραν όμως των χιλιομετρικών, αναγράφονται και οι ώρες που απαιτούνται, πολλές εκ των οποίων είναι με ζώα ή …πεζή! Ιδού ένα παράδειγμα, που αφορά στο Αρμένιο (Γκερλί, τότε). «Από Λαρίσης 6 ώρες, χιλιόμετρα 32». Ενώ για τη Χάλκη (Μαϊμούλι, τότε) αναφέρεται: απόσταση 2 ώρες και 45’, χιλιόμετρα 12, συγκοινωνεί σιδηροδρομικώς με Βόλον και Λάρισαν και δι’ αυτοκινήτων… αλλά μόνο εν ξηρασία!
Σε πολλές από τις σελίδες του Οδηγού, διαβάζουμε στο κάτω μέρος και διαφημίσεις της εποχής, όπως: «Κομμωτήριον Κατίνας Θωμά, οδός Μ. Αλεξάνδρου», «Εκλεκτό ούζο και μεζέδες εις το «ΑΠΟ ΕΝΑ», πλατεία Τσούγκαρι, Λάρισα», «Χαϊμ Αλχανάτ, φαρμακοποιός» κα άλλα πολλά.
Τέτοιο και άλλο πρωτότυπο υλικό συγκεντρώνει η «Φωτοθήκη». Με απώτερο σκοπό να εμπλουτίσει το «Μουσείο της Πόλης», όταν αυτό δημιουργηθεί από τον Δήμο στο κτίριο Μουσσόν.
Δ.Χατζ.
