Έχουμε γράψει επανειλημμένως για τον βίο και την πολιτεία του συγκεκριμένου ιεράρχη[1]. Στο σημερινό κείμενο θα περιορισθούμε στην επαναστατική του δράση κατά το 1878, στις τελευταίες στιγμές της ζωής του και στα μετ' αυτήν.
Μετά την άφιξη του Αμβροσίου Κασσάρα τον Μάρτιο του 1877 στη Ραψάνη, έδρα τότε της επισκοπής Πλαταμώνος, η εκκλησιαστική του περιφέρεια βρέθηκε στο επίκεντρο του επαναστατικού κινήματος του 1878. Φιλόπατρις εις το έπακρον, δεν ήταν δυνατόν να αδρανήσει. Οπλισμένος με ανδρεία, βρέθηκε από την αρχή στην πρώτη γραμμή του μετώπου, μαζί με τον επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο και τους επαναστάτες οπλαρχηγούς. Ανέπτυξε αντάρτικο σώμα του οποίου τέθηκε επικεφαλής, έδρασε γενναία και σε κάποια συμπλοκή με τους Τούρκους κοντά στη Ραψάνη τραυματίσθηκε. Γράφει σχετικά ο ίδιος: "...μετέβην εν μέσω παρατεταμένης κωδωνοκρουσίας εις τον ναόν [της Ραψάνης] και ετέλεσα εν μέσω ολοφυρμών και δακρύων την υπέρ των αγωνιζομένων λιτήν[2] μου ... ίππευσα μετά το τέλος της λιτής τον ίππον μου και ακολουθούμενος υφ' ενός Ιερομονάχου της Μονής Κανάλων, μετέβην εις τον τόπον του αγώνος ... Επειδή εγένετο ανάγκη να οδοιπορήσω έφιππος επί του οροπεδίου εφ' ού εμάχοντο οι ημέτεροι λεπτά τινά, είχον εκτεθή όλως απείρως εις τα πυρά των κάτωθεν του οροπεδίου μαχομένων Οθωμανών, χωρίς ουδέ κάν να υπολογίσω τον κίνδυνον εις όν εξετέθην...". Μετά την αποτυχία του κινήματος, το κτίριο της επισκοπής και η κατοικία του στη Ραψάνη πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν όλα τα προσωπικά του αντικείμενα (βιβλιοθήκη, άμφια, κ.λπ.).
Το 1909 μετά το κίνημα στο Γουδί, ή την "Επανάσταση του Στρατιωτικού Συνδέσμου" όπως επικράτησε να ονομάζεται, ο Αμβρόσιος ορμώμενος από υπερβάλλοντα εθνικιστικό ζήλο, ή επειδή παραπλανήθηκε από τους επαναστάτες, έπαυσε να μνημονεύει την Ιερά Σύνοδο και τον Βασιλέα, βαρύτατο εκκλησιαστικό παράπτωμα. Μετά από αυτό έγινε στόχος επιθέσεων αντιφρονούντων πολιτικών, αλλά και ιεραρχών, με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί, εν πολλοίς άδικα, ότι τελούσε χειροτονίες κατά παράβαση των κανονικών και εκκλησιαστικών συνοδικών διατάξεων. Από τις ανακρίσεις που διενήργησε ειδική επιτροπή συνοδικών αρχιερέων αποδείχθηκε η αλήθεια του κατηγορητηρίου, παρά το γεγονός ότι μεγάλη μερίδα της τοπικής κοινωνίας της Λάρισας και ο εγχώριος Τύπος ήταν με το μέρος του και θεωρούσε τις εναντίον του κατηγορίες ως σκευωρία. Παρ΄ όλα αυτά στις 27 Ιανουαρίου 1910 καταδικάσθηκε από την Ιερά Σύνοδο ερήμην σε καθαίρεση από του αξιώματος της αρχιεροσύνης, Την ίδια απόφαση έλαβε και το Δευτεροβάθμιο Συνοδικό Δικαστήριο στο οποίο κατέφυγε ο καθαιρεθείς μητροπολίτης.
Μετά την καθαίρεσή του ο Αμβρόσιος εγκαταστάθηκε μόνιμα στο ιδιόκτητο κτήμα του
στο Συκούριο, όπου σχόλαζε. Αργότερα με ειδικό νόμο που ψηφίσθηκε έπειτα από ενέργειες των βουλευτών της Λάρισας Γεωργίου Βλάχου και Δημητρίου Οικονόμου, του απονεμήθηκε ισόβια μηνιαία οικονομική ενίσχυση. Το 1917, έπειτα από επίμονες προσπάθειες του διαδόχου του στον θρόνο της Λάρισας και απόφοιτου, όπως και ίδιος, της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, Αρσενίου Αφεντούλη (1914-1935), η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε «....ίνα ο καθαιρεθείς επίσκοπος πρώην Λαρίσης Αμβρόσιος φέρη από τούδε και εις το εξής τιμής ένεκα, τον ψιλόν τίτλον του επισκόπου ... άνευ του δικαιώματος του ιεροπρακτείν».
Ο Αμβρόσιος πέθανε στις 23 Απριλίου δεύτερη ημέρα του Πάσχα του 1918 στο Συκούριο σε ηλικία 74 ετών. Η εξόδιος ακολουθία του εψάλη στον ιερό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης της κωμοπόλεως και κατά το έθιμο ενταφιάσθηκε πίσω από την ανατολική πλευρά του ναού.
Είκοσι χρόνια αργότερα, στις 29 Μαΐου 1938, με πρωτοβουλία του εκκλησιαστικού συμβουλίου και των τοπικών αρχών του Συκουρίου, έγινε με μεγαλοπρέπεια η ανακομιδή των οστών από το ανατολικό προαύλιο του ναού και η τοποθέτησή τους σε ειδική κρύπτη στο δυτικό προαύλιο, σε θέση προσβάσιμη, με την παρουσία του μητροπολίτου Λαρίσης Δωροθέου Κοτταρά (1935-1956). Πάνω από την κρύπτη φιλοτεχνήθηκε μνημείο, την κορυφή του οποίου κοσμούσε η προτομή του. Όμως μικρό χρονικό διάστημα μετά από τα αποκαλυπτήρια της προτομής, σφοδρός άνεμος ξερίζωσε κάποιο από τα διπλανά πεύκα της αυλής, το οποίο προσέκρουσε στην προτομή και την κατέστρεψε εντελώς. Έκτοτε αυτή δεν αντικαταστάθηκε και μέχρι σήμερα παραμένει μόνον η μαρμάρινη στήλη.
Η δημοσιευόμενη φωτογραφία προέρχεται από την τελετή αυτή (29 Μαΐου 1938). Αντίγραφό της, μαζί με σημαντικές πληροφορίες, είχε την καλοσύνη να με προμηθεύσει ο αείμνηστος Γιάννης Πράπας, πρόεδρος τότε του Λαογραφικού Μουσείου Συκουρίου, από το πρωτότυπο που ανήκε στην οικογένεια του Δημητρίου Καραμήτσιου από το Συκούριο. Τα πρόσωπα τα οποία σχηματίζουν ημικύκλιο προ της κύριας εισόδου του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου είναι τα εξής, ξεκινώντας από αριστερά: Το όνομα του πρώτου δεν έχει ταυτοποιηθεί, πιθανόν πρέπει να είναι εκκλησιαστικός επίτροπος. Εν συνεχεία διακρίνεται ο Δημήτριος Καραμήτσιος, πρωτοψάλτης του ναού και κτήτορας της φωτογραφίας. Ακολουθούν ο ιερέας του ναού Αθανάσιος Παπαθεοδώρου, ο ιερέας της Σπηλιάς Νικόλαος Γκουντιντάς, ο ιερέας Νικόλαος Κορδέλλας. Έπεται ο μητροπολίτης Λαρίσης και Πλαταμώνος (έτσι ήταν τότε ο τίτλος του) Δωρόθεος Κοτταράς. Είχαν περάσει μόλις τρία χρόνια από την ημέρα που είχε μετατεθεί στη Λάρισα από τη Μητρόπολη Κηθύρων. Το 1956 εκλέχθηκε ως γνωστόν αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Δίπλα του διακρίνεται ο Μιλτιάδης Σταβάρας, επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης και στη συνέχεια ακολουθούν ο Παύλος Μακρής, πατέρας του Ιωάννη Μακρή, γυμνασιάρχης αργότερα στη Λάρισα, κρατώντας στα χέρια του την οστεοθήκη, ο πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Λαρίσης αρχιμανδρίτης Αρσένιος Μαυρόπουλος, ο ιερέας Αστέριος Αποστόλου, ο ιερέας της Όσσας (Ασαρλίκι) Ιωάννης Παπαστεργίου και τελευταίος ο Δήμητριος Κρίτσας, με τον δίσκο του μνημόσυνου στα χέρια του. Στην είσοδο του ναού, μεταξύ των άλλων διακρίνονται ο διοικητής της Ε.Ο.Ν. Λαρίσης, ο ιατρός Φίλιππος Μακρής και ο πρόεδρος της Κοινότητας Συκουρίου Βασίλειος Τσούκας.
Αναμφίβολα ο Αμβρόσιος Κασσάρας υπήρξε προσωπικότητα προικισμένη και πολυσυζητημένη. Είχε βαθιά θεολογική και φιλολογική παιδεία. Ήταν ενήμερος των πολιτικών γεγονότων. Η πενταετής παρουσία του ως διδασκάλου στις Σχολές των Χανίων και του Ηρακλείου στην Κρήτη και η διετής θητεία του ως διευθυντής της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, τον είχαν εφοδιάσει με αρκετή εκπαιδευτική εμπειρία. Επί πλέον προικισμένος με ψυχικό σθένος και πατριωτικό φρόνημα, έδρασε με αυτοθυσία στο επαναστατικό κίνημα του 1878, γεγονός που τον ανέδειξε σε μια αγνή αγωνιστική και πατριωτική φυσιογνωμία της Εκκλησίας και του Γένους. Τέλος σαν ιεράρχης ήταν τέλειος γνώστης των κανονικών διατάξεων της Εκκλησίας, γι’ αυτό και έδρασε με επιμονή σε όλες τις διεκδικήσεις της Ελλαδικής Εκκλησίας κατά τις εκάστοτε νομοθετήσεις του ελληνικού κράτους.
Εκτός όμως από αυτά τα προσόντα του, είχε έναν εκρηκτικό και αυστηρό χαρακτήρα, ο οποίος αναδεικνυόταν στις σχέσεις του με τους κληρικούς της δικαιοδοσίας του, τους εκάστοτε άρχοντες, τους δασκάλους και μέρος του ποιμνίου του. Σε τελική ανάλυση ο Αμβρόσιος έμεινε στην επισκοπική ιστορία της μητροπόλεως Λαρίσης, παρά το θλιβερό γεγονός της καθαίρεσής του, σαν ένας επαναστάτης επίσκοπος, προικισμένος με χαρισματική διανοητική διαύγεια, προσηλωμένος στα προσωπικά του ιδανικά και αμετακίνητος στις επιδιώξεις του.
Μεταπολεμικά η πόλη της Λάρισας για να τον τιμήσει έδωσε το όνομά του σε μια κεντρική οδό, ενώ στον προαύλιο χώρο του Επισκοπείου η τοπική εκκλησία τοποθέτησε ορειχάλκινη προτομή του.
------------------------------------------------
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο μητροπολίτης Λαρίσης Αμβρόσιος Κασσάρας(1900-1910). περ. "Το Τάλαντο" της Ι. Μ. Λαρίσης και Τυρνάβου, Σεπτέμβριος 2007. Του ιδίου, Η σύγκρουση του μητροπολίτου Λαρίσης Αμβροσίου με το παλάτι, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 26 Μαΐου 2013, και άλλα.
[2]. Λιτή είναι σύντομη ακολουθία που ψάλλεται στον νάρθηκα κυρίως των μοναστηριακών ναών προς τον εκάστοτε εορταζόμενο άγιο πριν από τον Όρθρο.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
