Ξεχασμένο στο κέντρο της Λάρισας, υπάρχει εδώ και 65 χρόνια ένα μικρό εκκλησάκι με μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Είναι το ναΰδριο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου το οποίο βρίσκεται στο υπόγειο του κτιρίου της Ιατρικής Σχολής στην πλατεία Ταχυδρομείου. Κτίσθηκε το 1955 από τον χειρούργο ιατρό Γεώργιο Κατσίγρα, όταν η αγαθή φήμη του ως άξιου επιστήμονα είχε εκτοξευθεί κατακόρυφα. Το γεγονός αυτό τον ανάγκασε να εγκαταλείψει το κτίριο Αλεξάνδρου επί της οδού Βενιζέλου, όπου στέγαζε προσωρινά την Κλινική του και να κατασκευάσει τη μεγάλων διαστάσεων ιδιωτική κλινική η οποία έγινε γνωστή πανελλήνια, ώστε να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη προσέλευση ασθενών[1]. Στα σχέδια της κατασκευής είχε προνοήσει να συμπεριλάβει στο πίσω μέρος της κλινικής, προς τον ακάλυπτο χώρο, ένα μικρό παρεκκλήσιο, αφιερωμένο στον Άγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο, για να τιμήσει τον πατέρα του Ιωάννη. Το εκκλησάκι αυτό, διαστάσεων 2,80 Χ 2,50 μέτρων, εξυπηρετούσε όχι μόνο τις θρησκευτικές ανάγκες των νοσηλευομένων και των συνοδών των, αλλά και διάφορες μικρές εκκλησιαστικές τελετές.
Αρχιτεκτονικά το εκκλησάκι αυτό είναι ένας σχεδόν τετράγωνος χώρος-δωμάτιο, διασκευασμένος σε ναό. Ο ανατολικός τοίχος έχει όλα τα χαρακτηριστικά τέμπλου, όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία. Στο μέσον διαγράφεται η Ωραία Πύλη και μπροστά της έχει τοποθετηθεί μικρή ημικυκλική Αγία Τράπεζα, αφού δεν υπάρχει Άγιον Βήμα. Εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης έχουν ζωγραφισθεί δύο μεγάλες αγιογραφίες, αριστερά της Θεοτόκου και δεξιά του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου. Τα τρία αυτά τμήματα της ανατολικής πλευράς χωρίζονται μεταξύ τους με γύψινες συνθέσεις πολύ καλής αισθητικής. Κίονες και κιονόκρανα με τοξωτές διασυνδέσεις και θωράκια με περίτεχνες διακοσμήσεις, πλουτίζουν την πλευρά αυτή του ναΐσκου. Οι αγιογραφίες του τέμπλου είναι ουσιαστικά τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης. Ο δυτικός τοίχος είναι ολόκληρος αγιογραφημένος. Ο Επιτάφιος Θρήνος, μια μεγάλη σύνθεση, καταλαμβάνει την επάνω ζώνη και τρεις διαδοχικοί άγγελοι την κάτω. Οι πλάγιοι τοίχοι φέρουν σε κάθε πλευρά από ένα κομψό ψευδοπαράθυρο με γύψινες διακοσμήσεις και μια σιδερένια πόρτα εισόδου. Όμορφη αισθητικά είναι και η επίπεδη οροφή. Ο Παντοκράτορας είναι αγιογραφημένος στην αυστηρή μορφή του δίκαιου Κριτή, όπως στην ψηφιδωτή παράσταση του τρούλου στον Όσιο Λουκά της Βοιωτίας.
Δύο είναι τα στοιχεία τα οποία προσθέτουν αξία στην αισθητική του παρεκκλησίου. Οι καλής τέχνης τοιχογραφίες και οι άψογα σμιλεμένες γύψινες διακοσμήσεις, που ο κατασκευαστής τις έδωσε μορφή παλιάς κοπής μαρμάρου. Όλα αυτά τα φιλοτέχνησε με μεράκι ένας Λαρισαίος καλλιτέχνης, ο Ζήσης Τσαπράζης, ο οποίος διετέλεσε κατά κάποιο τρόπο και προσωπικός καλλιτεχνικός σύμβουλος του ιατρού Γεωργίου Κατσίγρα. Γι' αυτό και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι του εμπιστεύθηκε τη διαμόρφωση, την καλλιτεχνική επιμέλεια και την αγιογράφηση του παρεκκλησίου.
Ο Ζήσης Τσαπράζης γεννήθηκε το 1911 στη Λάρισα. Το 1929 φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Καλών Τεχνών με υποτροφία του Δήμου. Στη Σχολή ευτύχησε να έχει σπουδαίους καθηγητές τόσο στη ζωγραφική όσο και στη γλυπτική. Αποφοίτησε το 1934 και για κάποιο διάστημα τον βρίσκουμε καλλιτεχνικό σύμβουλο στην Έκθεση Θεσσαλονίκης. Επανέκαμψε στη Λάρισα και στο εργαστήριό του εκτός από τη ζωγραφική δούλευε και σε γύψινες διακοσμήσεις. Το πρώτο του εργαστήριο στήθηκε δίπλα από τον κινηματογράφο "Πάλλας", για να μεταφερθεί αργότερα στην οδό Φιλελλήνων και μετά στη οδό Ολύμπου[2]. Δίδαξε Τεχνικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, εικονογράφησε διάφορα βιβλία και έκανε και εκθέσεις της ζωγραφικής του τέχνης. Μεταξύ των άλλων έλαβε μέρος και στην Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής στο Ζάππειο το 1973. Έργα του υπάρχουν σε πολλές μικρές ιδιωτικές συλλογές φιλοτέχνων της πόλης μας, καθώς και 14 στην Πινακοθήκη της Λάρισας, προερχόμενα από τη συλλογή του Γεωργίου Ι. Κατσίγρα. Πέθανε το 1975 στη Λάρισα.
Η αγιογράφηση στους τοίχους του ναϋδρίου και η διακόσμηση του εσωτερικού χώρου του αποτελούν αποκλειστικό έργο του Ζήση Τσαπράζη. Καλλιτεχνικά θεωρείται ότι αποτελεί την πλέον δημιουργική δουλειά του, παρ' όλον ότι, όπως αναφέρθηκε, υπάρχει μια σειρά έργων του στην Πινακοθήκη της Λάρισας και διάσπαρτα σε ιδιώτες. Όμως διάφορες καταστάσεις δεν βοήθησαν να αναδειχθεί το έργο του, το οποίο περιορίσθηκε σε στενά τοπικά πλαίσια.
Κάποτε η κλινική Κατσίγρα σταμάτησε τη λειτουργία της. Το εκκλησάκι ακολούθησε κι αυτό τη μοίρα της. Το 1988 με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το κτίριο αγοράσθηκε από το Δημόσιο με σκοπό να στεγασθεί στα πρώτα βήματά της η Ιατρική Σχολή και να δημιουργηθούν στους χώρους του τα γραφεία, τα εργαστήρια και οι αίθουσες διδασκαλίας των φοιτητών. Το 1991 υπέστη διάφορες εσωτερικές επεμβάσεις, προστέθηκε και τρίτος όροφος και σε σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε η λειτουργία της. Όλο αυτό το διάστημα το μικρό παρεκκλήσιο της κλινικής, απομονωμένο στο υπόγειο, παραμελήθηκε και λησμονήθηκε. Όμως ο Παναγιώτης Δομούζης, ένας ευαίσθητος άνθρωπος, νεοδιορισμένος υπάλληλος στη Σχολή και φιλότεχνος, έχοντας το γραφείο του μέσα στο κτίριο της Ιατρικής στην πλατεία Ταχυδρομείου, εντόπισε κάποια στιγμή το εκκλησάκι στο υπόγειο της οικοδομής, διείδε την καλλιτεχνική αξία των τοιχογραφιών και των διακοσμήσεων του, τα φωτογράφησε και άρχισε την έρευνα, η οποία τον οδήγησε στον Ζήση Τσαπράζη[3]. Πρόβαλλε την ύπαρξη του παρεκκλησίου στους κατοίκους της Λάρισας μέσω φωτογραφιών και του τοπικού τύπου, με αποτέλεσμα να καθαρισθεί και να λειτουργηθεί.
Σήμερα το εκκλησάκι αυτό στέκεται σιωπηλό, κλειστό, αλειτούργητο και ζει με τις αναμνήσεις των έργων που του προίκισαν οι δημιουργοί του. Οι σπάνιοι επισκέπτες του μένουν εντυπωσιασμένοι από την ποιότητα της ζωγραφικής του και από τις λεπτομέρειες των γύψινων κατασκευών του. Όμως οι φθορές, ιδιαίτερα στις τοιχογραφίες, άρχισαν να γίνονται αισθητές. Και επειδή πιστεύεται απ' όλους τους επισκέπτες ότι το μικρό αυτό κόσμημα του υπογείου της Ιατρικής Σχολής πρέπει να συντηρηθεί, με σκοπό να διατηρήσει και να διαιωνίσει το άξιο έργο των δημιουργών του, ας αποτελέσει το κείμενο αυτό ένα ερέθισμα στους υπεύθυνους της Μητροπόλεως Λαρίσης και της Ιατρικής Σχολής ώστε να αξιοποιηθεί θρησκευτικά και καλλιτεχνικά το μικρό αυτό κομψοτέχνημα που βρίσκεται ξεχασμένο και εγκαταλειμμένο στο κέντρο της Λάρισας[4].
Ο ζωγράφος Ζήσης Τσαπράζης, ο οποίος αγιογράφησε το παρεκκλήσιο της Κλινικής Γ. Ι. Κατσίγρα, εργαζόμενος στο εργαστήριό του.
---------------------------------------------------------
[1]. Ο Γεώργιος Κατσίγρας επέλεξε να κατασκευάσει την κλινική του σε ένα τεράστιο οικόπεδο στη γωνία των οδών Ασκληπιού και Παπακυριαζή, εκτάσεως χιλίων περίπου τετραγωνικών μέτρων, ιδιοκτησίας του στρατηγού Ιωάννη Άρτη. Ο χώρος του οικοπέδου αυτού είχε προταθεί μεταπολεμικά για να στεγάσει τα Δικαστήρια της Λάρισας, τα οποία είχαν σχεδόν ισοπεδωθεί από τον μεγάλο σεισμό του 1941, μια σκέψη όμως η οποία τελικά δεν ευοδώθηκε.
[2]. Βλέπε: Βάλλας Δημήτρης, Το ξεχασμένο εκκλησάκι της Πλατείας [Ταχυδρομείου], εφ. "Ελευθερία", ένθετο Reporter, Λάρισα, φύλλο της 20ης Ιουλίου 2003.
[3]. Βλέπε: Μανίδου Χρυσάνθη, Ο "κρυφός θησαυρός" της Ιατρικής σχολής. Εγκαταλελειμμένο απομεινάρι της κλινικής Γ. Κατσίγρα, εφ. "Καθημερινή", Αθήνα, φύλλο της 23ης Απριλίου 2006.
[4]. Οφείλω ευχαριστίες στον Παναγιώτη Δομούζη ο οποίος μου έδωσε την ευκαιρία να "ανακαλύψω ιδίοις όμμασιν" το παρεκκλήσιο της κλινικής Γ. Κατσίγρα.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
