Η συρροή πλήθους ξένων δημοσιογράφων, για πρώτη φορά εφοδιασμένων και με απεικονιστικά μέσα, είχε σαν αποτέλεσμα να καταγραφούν διάφορες απόψεις της Λάρισας της περιόδου εκείνης, οι οποίες δημοσιεύθηκαν σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά όλου του κόσμου. Σήμερα, χάρη στις τεράστιες τεχνικές δυνατότητες που έχουν αναπτυχθεί στην αναζήτηση και αναγνώριση παλαιών εντύπων, καθημερινά σχεδόν εντοπίζονται σπάνιες και ξεχασμένες φωτογραφίες και χαρακτικά της Λάρισας. Δεν απομένει πλέον παρά μόνον η μελέτη και η ταυτοποίηση τους. Μία από τις φωτογραφίες αυτές παρουσιάζουμε στο σημερινό μας σημείωμα.
Πριν από την περιγραφή της, θα θέλαμε να θυμίσουμε ορισμένα ιστορικά στοιχεία αυτής της περιόδου. Ήταν Μάρτιος του 1897 και οι οιωνοί έδειχναν ότι μετά τα γεγονότα της Κρήτης, μία ελληνοτουρκική σύρραξη στην περιοχή της Μελούνας θα ήταν αναπόφευκτη. Ο τότε διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος, που είχε αναλάβει την αρχηγία των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, ήλθε με τον αδελφό του πρίγκιπα Νικόλαο και το επιτελείο του στη Λάρισα. Εγκαταστάθηκε στα ανάκτορα της πόλης όπου και στεγάσθηκε και το στρατηγείο από το οποίο θα διηύθυναν τις αναμενόμενες πολεμικές επιχειρήσεις. Συγχρόνως πολλές στρατιωτικές μονάδες με χιλιάδες στρατιώτες, τακτικούς και εφέδρους, είχαν καταλύσει στα στρατόπεδα της πόλης και είχαν κατακλύσει τους δρόμους της. Στα πλαίσια της προετοιμασίας για τον πόλεμο ορισμένες στρατιωτικές μονάδες είχαν αναλάβει να κατασκευάσουν σε ευαίσθητες περιοχές διάφορα αμυντικά οχυρωματικά έργα. Ένα απ' αυτά έχει αποτυπωθεί στη δημοσιευόμενη σήμερα φωτογραφία.
Ο Θωμάς Κυριάκος, ένα από τα μέλη της Φωτοθήκης Λάρισας, αναδιφώντας μέσω διαδικτύου κείμενα που έχουν σχέση με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, εντόπισε άρθρο του αμερικανού δημοσιογράφου Henry Norman στο Scribner’s Magazine[1] το οποίο έφερε τον τίτλο «The Wreck of Greece» (Η καταστροφή της Ελλάδος), όπου αναφερόταν στις καταστροφικές συνέπειες που είχε για την χώρα μας ο σύντομος αυτός πόλεμος. Το κείμενό του εμπλουτίζεται και με αρκετές φωτογραφίες, δύο εκ των οποίων απεικονίζουν γεγονότα που συνέβησαν στη Λάρισα πριν την έναρξη του πολέμου. Η μία εξ αυτών είναι σπάνια, έχει ήδη περιγραφεί παλαιότερα από τις στήλες αυτές[2] και υπομνηματίζεται ως εξής: «Arrival of the Crown Prince at Larissa» (Άφιξη του Διαδόχου στη Λάρισα). Σ' αυτή αποτυπώνεται η πορεία της πριγκιπικής άμαξας επί της οδού Αλεξάνδρας (σήμερα Κύπρου) και συγχρόνως διακρίνονται τα κτίρια της βόρειας πλευράς της Κεντρικής Πλατείας, με το παλαιό κτίριο των ποινικών φυλακών στο κέντρο, όπως ήταν το 1897.
Η άλλη φωτογραφία υπομνηματίζεται ως "Greek Soldiers Building Forts at Larissa. Looking over Town toward the Frontier", το οποίο σε ελεύθερη μετάφραση αποδίδεται: "Έλληνες στρατιώτες κατασκευάζουν οχυρωματικά έργα στη Λάρισα. Άποψη της πόλης, με τα σύνορα στο βάθος του ορίζοντα" και βρίσκεται στη σελίδα 407 του περιοδικού. Η φωτογραφία εμφανίζει εργάτες και στρατιώτες να εργάζονται στη βόρεια πλευρά του Λόφου της Ακρόπολης της Λάρισας, υπό την επίβλεψη αξιωματικών. Με φτυάρια προσπαθούν να ισοπεδώσουν μια στενή περιοχή, η οποία θα πρέπει να υπολογίζεται ότι βρισκόταν στο ύψος του σημερινού Ηρώου, αν υπολογίσει κανείς τη θέση του Ναού της Παναγίας που διακρίνεται στο βάθος της εικόνας. Από το ύψος αυτό διακρίνεται μέρος της συνοικίας Ταμπάκικα, με τα χαρακτηριστικά χαμηλά σπίτια με τις κεραμοσκεπές, άναρχα κτισμένα στον χώρο το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς να ξεχωρίζουν δρόμοι. Εκεί που τελειώνουν τα σπίτια της συνοικίας υψώνεται η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Η οικοδόμησή της είχε ολοκληρωθεί το 1880, λίγο πριν την απελευθέρωση της Λάρισας. Επρόκειτο για μια κομψή τρίκλιτη βασιλική με δίκλινη στέγη. Η αρχιτεκτονική της μορφή διέφερε από τις άλλες γνωστές εκκλησίες της Λάρισας του ίδιου ρυθμού (Άγ. Αχίλλειος, Άγ. Νικόλαος, Άγ. Αθανάσιος). Η ιδιαιτερότητα επικεντρωνόταν στη μορφή της δυτικής πρόσοψης του ναού, η οποία ήταν επιμελημένη. Στο κατώτερο τμήμα υπήρχαν τρία τοξωτά ανοίγματα, τα οποία οδηγούσαν στο εσωτερικό προς τα αντίστοιχα κλίτη, ενώ στο ανώτερο τμήμα της, πάνω από την αετωματική απόληξη της δυτικής πλευράς, βρισκόταν το κωδωνοστάσιο σε μια ασυνήθιστη θέση για ναούς ρυθμού βασιλικής. Ο αρχιτέκτονας είχε την έμπνευση να το τοποθετήσει στην κορυφή της δυτικής πρόσοψης[3].
Πίσω από την συνοικία μόλις διακρίνεται η πορεία του Πηνειού, καλυμμένη από τα ψηλά παρόχθια δένδρα και στο βάθος οι κορυφογραμμές οριοθετούν τα ελληνοτουρκικά σύνορα.
[1]. Το Scribner’s Magazine ήταν περιοδικό που κυκλοφορούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε μήνα με ύλη κυρίως ιστορική. Το συγκεκριμένο κείμενο δημοσιεύθηκε στο τεύχος του Οκτωβρίου του 1897, στις σελίδες 399-426.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Μια σπάνια εικόνα της Λάρισας του 1897, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 4ης Δεκεμβρίου 2016.
[3]. Βλέπε του ιδίου: Ο ναός της Παναγίας στα Ταμπάκικα, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 24ης Ιουνίου 2015.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
