Η σημερινή μας φωτογραφία είναι μία από τις πολλές της απεικονίσεις. Προέρχεται από επιστολικό δελτάριο των Φωτοτυπείων Α. Γκινάκου και Γ. Μαργαρίτη. Αν και έχουν κυκλοφορήσει πολλές κάρτες από το φωτοτυπείο τους όχι μόνον τοπικά αλλά και πανελλήνια, ελάχιστα γνωρίζουμε γι' αυτούς. Είχαν το εργαστήριό τους στην Αθήνα, δεν ξέρουμε αν φωτογράφοι ήταν οι ίδιοι ή άλλοι, η τεχνική των λήψεων και η εκτύπωσή τους μπορεί να χαρακτηρισθεί καλή, δεν είναι αριθμημένες και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό όλων των καρτών τους είναι ότι ο υπομνηματισμός (λεζάντα) της φωτογραφίας γίνεται με το χέρι στο κάτω μέρος της στα ελληνικά και τα γαλλικά.
Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει μια ασυνήθιστη γωνία λήψης που δεν συναντάμε στις υπόλοιπες απόψεις της Κεντρικής Πλατείας. Ο φωτογράφος στάθηκε στον εξώστη του άνω ορόφου του διώροφου κτιρίου που βρισκόταν προπολεμικά στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και Πανός, δίπλα από το Φαρμακείο του Αγαμ. Αστεριάδη, έστρεψε τον φακό του νοτιοδυτικά και συμπεριέλαβε το σύνολο σχεδόν της πλατείας και τα κτίρια της νότιας και μέρους της δυτικής πλευράς της. Κατά καιρούς είχαν δώσει στην πλατεία αυτή διάφορες ονομασίες[1]. Κατά την προπολεμική περίοδο είχε επικρατήσει για πολλά χρόνια η ονομασία Πλατεία Θέμιδος, από το 1933-34 όμως μετονομάσθηκε σε Β΄ Σώματος Στρατού και από το 1956 μέχρι σήμερα ονομάζεται πλέον πλατεία Μιχαήλ Σάπκα, προς τιμήν του παλιού δημάρχου και αναμορφωτή της Λάρισας.
Μπροστά στην εικόνα απεικονίζεται η βορειοανατολική γωνία της πλατείας. Από αριστερά παρατηρούμε ένα κάρο με το άλογό του σταθμευμένο. Η πλατεία έχει αραιή κίνηση, αποκλειστικά από ανδρικό πληθυσμό. Κάτω από τη σκιά των δένδρων έχουν εγκατασταθεί οι υπαίθριοι λούστροι, οι οποίοι καθαρίζουν τα παπούτσια των Λαρισαίων. Πράγματι την περίοδο εκείνη τους βρίσκουμε όλους συγκεντρωμένους στη βόρεια πλευρά της πλατείας. Οι δρόμοι της πόλης την περίοδο εκείνη ήταν τον μεν χειμώνα γεμάτοι λάσπες, ενώ το καλοκαίρι φιλοξενούσαν ένα παχύ στρώμα χώματος, η σκόνη του οποίου με το βάδισμα επικάθονταν στα παπούτσια. Μ' αυτό τον τρόπο οι καθαριστές παπουτσιών (λούστροι) έκαναν χρυσές δουλειές. Σήμερα βέβαια η συμπαθητική αυτή τάξη των επαγγελματιών, η οποία στην πλειονότητά της ήταν νέα αγόρια, έχει από χρόνια εκλείψει[2]. Η άσφαλτος μόλις είχε αρχίσει να στρώνεται στους κεντρικούς δρόμους της Λάρισας όταν έγινε η λήψη της φωτογραφίας, η οποία τοποθετείται περίπου στα 1935. Το περίπτερο στη γωνία είναι κομψό και γραφικό, και όχι σαν τα σημερινά που απλώνουν ανεξέλεγκτα την πραμάτεια τους. Δεξιά διακρίνονται δύο μόνιππα. Η στάθμευσή τους προπολεμικά ήταν δίπλα στο βόρειο[3] πεζοδρόμιο της πλατείας και φυσικά αποτελούσαν τα αγοραία της εποχής.
Η πλατεία είναι πλούσια διακοσμημένη με πράσινο, όπως την είχε διαμορφώσει στις αρχές της δεκαετίας του '30 επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα, ο γεωπόνος Ιωάννης Κατσίγρας, πατέρας του ιατρού και μεγάλου ευεργέτη της Λάρισας Γεωργίου Κατσίγρα. Η διακόσμηση αυτή διατηρήθηκε μέχρι την δημαρχιακή θητεία του Χριστόδουλου Καφφέ, όταν πλέον η Νέλλα Γκόλαντα δημιούργησε το υπέροχο "Σύμπλεγμα του Γλυπτού Ποταμού", το οποίο ξεκινάει από την Πλατεία Ταχυδρομείου.
Στο βάθος της φωτογραφίας, ξεκινώντας από αριστερά, διακρίνονται κατά σειράν τα εξής κτίρια, τα οποία παλαιότερα έχουν περιγραφεί λεπτομερέστερα[4].
-Οι τρεις πτέρυγες των παλιών Δικαστηρίων, οι οποίες δεν είναι ορατές γιατί καλύπτονται από τα δένδρα της πλατείας.
-Το μέγαρο Κατσαούνη. Στον όροφο στεγάζονταν επί χρόνια τα γραφεία της Μεραρχίας Ιππικού, ενώ το ισόγειο φιλοξενούσε κατά διαστήματα διάφορα καταστήματα.
-Το κτίριο του τοπικού υποκαταστήματος της Εμπορικής Τράπεζας.
-Το τριώροφο κτίριο του Μποσινιώτη. Οι δύο όροφοι στέγαζαν το ξενοδοχείο ύπνου "Πανελλήνιον", ενώ στο ισόγειο υπήρχε το διάσημο καφενείο "Πανελλήνιον" και για ένα διάστημα, επί εποχής Πάλτσου, το επίσης καφενείο "Ντορέ".
-Το ισόγειο ζαχαροπλαστείο "Ελληνικόν", στη γωνία Κούμα και Βασ. Σοφίας (σήμερα Παπαναστασίου). Κατά διαστήματα, ανάλογα με τον ιδιοκτήτη, το ζαχαροπλαστείο αυτό άλλαζε ονόματα.
-Το μέγαρο Νικόδημου, στην απέναντι γωνία, το οποίο στέγαζε για πολλά χρόνια και μέχρι τον σεισμό του 1941 τις υπηρεσίες της Νομαρχίας Λαρίσης.
-Το μέγαρο Νικολάου Καρανίκα, στη γωνία Ίωνος Δραγούμη και Παπαναστασίου. Το ισόγειο χρησιμοποιήθηκε ως καφενείο "Βασιλικόν", για κάποιο διάστημα ως ζαχαροπλαστείο "Αίγλη" του Πασχονίδη, καθώς και άλλα καταστήματα.
-Ο συνεχόμενος ανοικτός χώρος είναι η περιοχή του θερινού κινηματογράφου "Τιτάνια" του Μιχαήλ Τζεζαϊρλίδη.
Αντικρίζοντας αυτή την φωτογραφία δεν συμφωνείτε ότι προπολεμικά ήταν πιο όμορφη η κεντρική μας πλατεία "Θέμιδος";
------------------------------------------------
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Πλατεία Μιχαήλ Σάπκα. Ιστορική αναδρομή, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 8ης Ιουνίου 2016.
[2]. Κατά την ξενάγηση μαθητών στην έκθεση "Η Μνήμη της Πόλης", η οποία είναι ανεπτυγμένη στο αίθριο της Δημοτικής Πινακοθήκης Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα από τον περασμένο Οκτώβριο και παρουσιάζει κατοχικές φωτογραφίες, υπάρχει μία που τράβηξε κάποιος Γερμανός στρατιώτης, γιατί προφανώς του έκανε εντύπωση, και η οποία απεικονίζει μια σειρά λούστρων να είναι παρατεταγμένοι στο πεζοδρόμιο της βόρειας πλευράς της Κεντρικής Πλατείας. Τα μέλη της Φωτοθήκης που κάνουν την ξενάγηση έμειναν έκπληκτοι όταν κάποια στιγμή οι μαθητές ενός Σχολείου ρώτησαν, και με το δίκαιό τους, τι είναι οι λούστροι;
[3]. Μεταπολεμικά η στάθμευση των μόνιππων μετατοπίσθηκε στην δυτική πλευρά της πλατείας, επί της οδού Βασ. Σοφίας (Παπαναστασίου σήμερα), ενώ απέναντι επί της οδού Μ. Αλεξάνδρου ήταν τα αγοραία αυτοκίνητα (ταξί) τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα.
[4]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Τα Κτίρια της Κεντρικής Πλατείας. Νότια πλευρά, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 6ης Μαΐου 2015.
* Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
