Ξεκίνησε με το πλοίο από τον Πειραιά, με κατεύθυνση το λιμάνι του Βόλου και συνέχισε με τον Θεσσαλικό σιδηρόδρομο προς Λάρισα, Τρίκαλα και Καλαμπάκα. Οι κακοί δρόμοι δεν ευνοούσαν την περίοδο εκείνη την μετακίνηση με άμαξες. Κατά την δημοσίευση των εντυπώσεών του στην «Ακρόπολη» δεν αναφέρεται το όνομά του, αλλά το κείμενο υπογράφεται με το ψευδώνυμο «Έλλην», το οποίο αποδίδονταν σ’ αυτόν. Ο Γαβριηλίδης (1848-1920) θεωρείται ο «πατέρας» της δημοσιογραφίας στην σύγχρονη Ελλάδα. Γεννήθηκε στους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης, από εύπορη οικογένεια. Σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και συνέχισε με επί πλέον σπουδές στη φιλολογία και τις πολιτικές επιστήμες στη Λειψία της Γερμανίας. Το 1878 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, ύστερα από την εκδίωξή του από τις τουρκικές αρχές εξαιτίας ενός άρθρου του σε εφημερίδα της Κωνσταντινουπόλεως. Το 1880 εξέδωσε το περιοδικό «Μη χάνεσαι», το οποίο την 1η Νοεμβρίου 1883 το μετέτρεψε στην καθημερινή εφημερίδα «Ακρόπολις». Ήταν προσωπικός φίλος του Χαριλάου Τρικούπη, τον οποίο όμως αργότερα πολέμησε και στήριξε τον Γεώργιο Α΄. Από το 1909, δηλαδή μετά από το Κίνημα στο Γουδί, και μέχρι τον θάνατο του, ο Γαβριηλίδης υποστήριξε θερμά την πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου. Το όνομά του είναι συνδεδεμένο με τα γεγονότα που έμειναν γνωστά ως Ευαγγελικά. Ο Γαβριηλίδης, προοδευτικός και υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας[2], δεν δίστασε να αρχίσει τη δημοσίευση της μετάφρασης των Ευαγγελίων στη δημοτική, την οποία αναγκάσθηκε να διακόψει ύστερα από την αντίδραση εξοργισμένων υποστηρικτών της διατήρησης της γλώσσας των Ευαγγελίων. Πέθανε στις 11 Απριλίου 1920 στην Αθήνα.
Τις εντυπώσεις του από το ταξίδι στη Θεσσαλία τις δημοσίευσε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις» από τις 28 Μαρτίου έως τις 15 Απριλίου του 1891 με τον τίτλο «Ανά την Θεσσαλίαν»[1]. Η αντικειμενικότητα και η ακρίβεια των αναφερομένων στοιχείων είναι μερικές φορές εξόφθαλμα εσφαλμένη και πολλές φορές καταφεύγει στην υπερβολή. Η γλώσσα του διακρίνεται από ιδιωματισμούς και νεολεξίες, δηλ. λέξεις δικής του επινόησης. Για πολλούς, ιδιαίτερα τους νεώτερους, η καθαρεύουσα που χρησιμοποιεί αποτελεί εμπόδιο, όμως η χρήση της από τον Γαβριηλίδη είναι τόσο χαρισματική, ώστε κάθε προσπάθεια μετάφρασής της θα εκλαμβάνονταν ως ιεροσυλία.
Το οδοιπορικό του είναι γραμμένο σε μια περίοδο που η Θεσσαλία προσπαθεί με άλματα να φθάσει στο επίπεδο της παλιάς Ελλάδας. Μπορεί να περιγράφει τις θεσσαλικές πόλεις με ενθουσιασμό, καθώς αναγεννιούνται, όμως με τρόπο που δεν προσβάλλει κατακρίνει και τα κακώς κείμενα. Για τη Λάρισα αναφέρεται με επαίνους μέχρι υπερβολής και ενθουσιάζεται από τον νεωτεριστικό άνεμο που φυσούσε στην πρωτεύουσα της Θεσσαλίας, η οποία αναπτύσσονταν ταχύτατα σε πολλούς τομείς.
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε ορισμένα αποσπάσματα με τις εντυπώσεις του από τη Λάρισα:
«Με τας σκέψεις αυτάς εφθάσαμεν εις Λάρισσαν! Αληθής από του σταθμού φαντασμαγορία. Πεδιάς, σπήτια, ποταμός, δένδρα, μιναρέδες και εις το βάθος ο Όλυμπος! Το σύνολον της εικόνος απαράμιλλον […] Δύο χιλιάδες οικοδομαί και είκοσι ή εικοσιπέντε μιναρέδες παρέχουσιν εις την Λάρισσαν ποίησιν και πανηγυρικότητα και γραφικότητα, όσην ολίγαι κέκτηνται πόλεις. Αφαιρέσατε τους μιναρέδες κ’ έχετε πόρρωθεν πολυπληθές χωρίον. Προσθέσατέ τους κ’ έχετε την Λάρισσαν. Την Λάρισσαν την νέαν, την ανοιχτόδρομον, την ρυμοτομηθείσαν[3], την με γραμμάς ευρείας, τολμηράς, την υποστάσαν αληθές ξεκοίλιασμα, την ξετουρκωθείσαν, την εξελληνισθείσαν, την Λάρισσαν με το ευρύ της μέλλον, σταθμόν ενώσεως με την Ευρώπην, σταθμόν προόδου προς την Μακεδονίαν, σταθμόν πολιτισμού όλης της Θεσσαλίας, σταθμόν αγροτικής επαναστάσεως, κοινωνικής αναδιοργανώσεως. Την Λάρισσαν καθρέπτην μετ’ ολίγα έτη, αρκεί να μην ανακοπεί η εργασία της αρξαμένης προόδου. […] Αλλ΄ η Λάρισα υπέστη το φοβερόν της ξεκοίλιασμα, ήνοιξεν, ηύρυνε δρόμους εις παρισινά μπουλεβάρ, εκανόνισεν ευθείας, εμόρφωσεν πλατείας, έκοψεν, έρραψεν, έκαψεν, εκρήμνισεν, ηύθυνεν, όλα αυτά με έν δάνειον δημοτικόν 500.000 δραχμών, του οποίου αι 250.000 δεν εδαπανήθησαν, εκ δε των δαπανηθεισών αντικρύσθησαν μεν αι δαπάναι της ρυμοτομίας, επληρώθησαν δ’ αι αποζημιώσεις και εξεφύτρωσαν συνοικίαι ολόκληροι, μαγαζείων δημοτικών, προς δε και ξενοδοχείον του Δήμου[4], διότι στερείται τοιούτων ευπρεπών η Πηνειούπολις. […]
Το μεγαλύτερον της θέλγητρον ο Πηνειός! Αι πόλεις ή παρά θάλασσαν ή παρά ποταμόν. Εκ της από της γεφύρας θέας προς την δενδρόφυτον παρά τον Πηνειόν πλατείαν, δημιουργηθείσαν υπό του αοιδίμου Γρίβα[5], συμπληρωθείσαν υπό του λαμπρού δημάρχου κ. Γαλάτη, όπου μουσική, καφενείον, εν κομψώ περιπτέρω[6], δένδρα πυκνά, αι ραδινώταται των λευκών, ενόμιζε τις ότι ευρίσκεται εις τον Δούναβιν, παρά γερμανικήν κωμόπολιν. Ο δε παρά τον Πηνειόν περίπατος με τας πτελέας και ταις αγράμπελαις και τας λεύκας του και δεξιά τον Όλυμπον, ενώ αήρ, ως παγωτόν από φράουλα, αρωματίζει εισπνεόμενος τους πνεύμονάς μου, νεαροί δε βέηδες με τα πυργωτά φέσια των επί θυμοειδών ευμόρφων ίππων διεσταύρουν κ’ εκύκλουν τον κάμπον, ενώ Λαρισσόπουλοα άρρενα και θήλεα εξώρμουν από του σχολείου ως ατίθασσοι πώλοι εις το λιβάδι μετά φωνών, γελώτων, κυνηγητού, στρατιωτικών προσταγμάτων και μιμικών παρελάσεων, πόρρωθεν δε ανεμίγνυεν αρκετά αηδείς και ασυναρτήτους μελωδίας η ανακρουομένη μουσική του Συντάγματος[7]. Εξ όλων αυτών ο παρά τον Πηνειόν περίπατος μοι εφάνη ως το αναψυκτικώτερον των ατμοσφαιρικών λουτρών.
----------------------------------------------------------------
[1]. Βλασίου Γαβριηλίδου. Ανά την Θεσσαλίαν, εισαγωγή-επιμέλεια: Γιάννης Α. Σακελλίων, Καίτη Γιαννούλου-Γιαννουκάκου, εκδ. «Έλλα», Λάρισα (1998) σελ.142.
[2]. Φαίνεται περίεργο η γλώσσα του βιβλίου του «Ανά την Θεσσαλίαν» να είναι στην καθαρεύουσα από έναν δημοσιογράφο υποστηρικτή της δημοτικής γλώσσας και αρνητικό πρωταγωνιστή των «Ευαγγελικών». Αλλά φαίνεται ότι με τις πολιτικές αλλαγές που συντελέσθηκαν ενδιάμεσα, μπήκε δυναμικά στον αγώνα για την απλοποίησή της.
[3]. Είναι γνωστό ότι πολύ σύντομα, πριν ακόμα συμπληρωθεί ένας χρόνος ελεύθερης ζωής, το 1882, σχεδιάστηκε το νέο ρυμοτομικό σχέδιο της Λάρισας, το οποίο σε ορισμένες κεντρικές περιοχές άρχισε να υλοποιείται σύντομα.
[4]. Ο Βλάσης Γαβριηλίδης αναφέρεται εδώ εις το «Μέγα Ξενοδοχείον το Στέμμα» το οποίο είχε κτισθεί επί δημαρχίας Διονυσίου Γαλάτη (1887-1891) στη βόρεια πλευρά της κεντρικής πλατείας. Βλέπε και: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ξενοδοχείον το Στέμμα, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 19ης Μαρτίου 2014.
[5]. Διορίσθηκε στρατιωτικός διοικητής στη Λάρισα μετά την απελευθέρωση του 1881. Ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα δςνδροφύτευσης τμήματος του Αλκαζάρ κοντά στην έξοδο της γέφυρας. Τα 1903, με εισήγηση της βασίλισσας Όλγας, η οποία ερχόταν συνήθως το φθινόπωρο στη Λάρισα συνοδεύοντας τον σύζυγό της Γεώργιο Α΄, ιδρύθηκε και στην πόλη μας, όπως και σε άλλες ελληνικές πόλεις, «Φιλοδασική Ένωσις», με σκοπό να συμβάλλει στη δημιουργία πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή. Ο Σύλλογος αυτός συμπλήρωσε την δενδροφύτευη του διοικητού Γρίβα.
[6]. Το αναφερόμενο από τον Γαβριηλίδη κέντρο είναι το Αλκαζάρ, το οποίο δεν κατονομάζει.
[7]. Το 1883, σύμφωνα με τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου, επί δημαρχίας Αργυρίου Διδίκα (1882-1883), του πρώτου Έλληνα Δημάρχου της απελευθερωμένης Λάρισας, εγκρίθηκε «πίστωσις προς ανέγερσιν […] ενός παραπήγματος ως τόπου όπου θα παιανίζει η Μουσική». Έτσι κατασκευάστηκε στο άλσος των Μουσών, όπως ονομάζονταν τότε ο σημερινός κήπος του Αλκαζάρ, μαρμάρινη στρόγγυλη υπερυψωμένη εξέδρα, στην οποία ορισμένες ημέρες της εβδομάδος και κατά τη διάρκεια εορτών και πανηγύρεων εκτελούσε διάφορα προγράμματα η φιλαρμονική ορχήστρα (μπάντα) του στρατού για να ψυχαγωγούνται οι περιπατητές. Στις 4 Ιουλίου 1896, επί δημάρχου Κωνσταντίνου Αναστασιάδη (1996-1998), αποφασίσθηκε να μεταφερθεί η μαρμάρινη εξέδρα «εις την πλατείαν Δικαστηρίων, την μόνην θέσιν όπου λαμβάνει αναψυχήν ο κόσμος και εις την οποίαν συγκεντρούται όλη η Λάρισα και παιανίζει η Μουσική εις ωρισμένας ημέρας της εβδομάδος και ήτις υποπίπτει εις την αντίληψιν των ξένων».
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
