Ανεξαρτησία
Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα από την έκδοση του «Αστέρος της Θεσσαλίας», συγκριμένα στις 22 Νοεμβρίου του 1881, εκδόθηκε και νέα εφημερίδα στη Λάρισα, παράλληλα με την προηγούμενη. Ήταν η «Ανεξαρτησία». Εκδότης και διευθυντής ήταν ο Βασίλειος Αργυρόπουλος και συντάκτης ο νεαρός δικηγόρος Φωκίων Τσαπαλίδης[3]. Ο Θρασύβουλος Μακρής θυμόταν ότι στην εφημερίδα αυτή αρθρογραφούσε και ο πατέρας του νεαρού δικηγόρου Ιωάννης Τσαπαλίδης, ο οποίος είχε διατελέσει επί σειρά ετών ιδιαίτερος γραμματέας των πασάδων της Ηπείρου και είχε συμμετοχή στις αποτυχημένες επαναστάσεις της Θεσσαλίας του 1854 και του 1878 και ένας Ιωάννης Δ. Τσαπαλίδης αναφέρεται ως πρόεδρος του πρώτου εκλεγμένου Δημοτικού Συμβουλίου, υπό τον δήμαρχο Χρήστο Γεωργιάδη..
Κυκλοφορούσε τρεις φορές την εβδομάδα, Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο και είχε πολλές και ενδιαφέρουσες ειδήσεις από τη ζωή και τα προβλήματα της Λάρισας. Η αρθρογραφία της εστιαζόταν συχνά στο αγροτικό ζήτημα και τους αγρότες, στη ληστεία η οποία μάστιζε την ύπαιθρο και σε πολλά άλλα τοπικά θέματα. Παράλληλα συχνή ήταν και η αρθρογραφία της για τα σύνθετα ελληνικά πολιτικά θέματα, καθώς και η παράθεση ειδήσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η εφημερίδα αυτή κυκλοφόρησε στη Λάρισα συνολικά 258 φύλλα. Το τελευταίο της εκδόθηκε στις 24 Μαΐου του 1884. Την περίοδο εκείνη ο εκδότης της Βασίλειος Αργυρόπουλος υπηρετούσε ως υπάλληλος στο Λιμεναρχείο του Βόλου. Αναγκάσθηκε εκ των πραγμάτων να μεταφέρει το τυπογραφείο στη γειτονική πόλη όπου και συνέχισε εκεί την έκδοση της εφημερίδας.
Κόρακας
Αυτοχαρακτηριζόταν ως πολιτικοσατυρική εβδομαδιαία εφημερίδα. Το πρώτο της φύλλο κυκλοφόρησε στις 20 Ιουλίου του 1882. Διευθυντής ήταν ο Αθανάσιος Μανωλάκης, ο οποίος βρέθηκε στη Λάρισα από το 1879 προερχόμενος από την Αθήνα και ήταν ένας παλαιός και πεπειραμένος δημοσιογράφος. Οι δραστηριότητές του στην πόλη μας ήταν από την πρώτη στιγμή έντονες, καθώς συμμετείχε ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή της. Ήταν σωματικά τεραστίων διαστάσεων[4] και δημιουργούσε αίσθηση η παρουσία του στη Λάρισα.
Η εφημερίδα αρχικά ονομαζόταν «Κόρακας ο Σατυρικός», αργότερα όμως διατήρησε μόνον το «Κόρακας». Τυπωνόταν στο τυπογραφείο της εφημερίδας «Ανεξαρτησία», όμως λίγους μήνες αργότερα ο Μανωλάκης ίδρυσε δικό του τυπογραφείο, το οποίο ονόμασε «Κόρακας» από την εφημερίδα που διηύθυνε. Στην πρώτη σελίδα της ο λογότυπος της εφημερίδας καταλάμβανε τον μισό περίπου χώρο, γιατί περιείχε μια τεράστια ξυλογραφία η οποία παρίστανε το ομώνυμο αρπακτικό πτηνό. Το κείμενο της εφημερίδας ήταν ως επί το πλείστον έμμετρο και σατίριζε τοπικά και πανελλήνια γεγονότα, γνωστά πρόσωπα της λαρισαϊκής κοινωνίας, έβλεπε πάντοτε την εύθυμη πλευρά όλων των καταστάσεων και παράλληλα αναφερόταν και στα προβλήματα της περιοχής.
Η κυκλοφορία της συνεχιζόταν κάθε εβδομάδα μέχρι το 1884, οπότε άλλαξε όχι μόνον το όνομα σε «Έρευνα»[5], αλλά και τη μορφή της πρώτης σελίδας, καθώς και το περιεχόμενό της σε ειδησεογραφικό.
Ζερζεβούλης
Συγχρόνως με τον Κόρακα (κυκλοφόρησε όπως είδαμε 20 Ιουλίου 1882), ο Αθανάσιος Μανωλάκης κυκλοφόρησε και άλλη εφημερίδα με την ονομασία «Ζερζεβούλης»[6]. Το πρώτο του φύλλο κυκλοφόρησε στις 24 Ιουλίου 1882. Ήταν και αυτή εβδομαδιαία, πολιτικοσατιρική και τυπωνόταν μαζί με τον «Κόρακα» στο τυπογραφείο της εφημερίδας «Ανεξαρτησία» του Βασίλη Αργυρόπουλου. Δεν γνωρίζουμε πότε διέκοψε την κυκλοφορία της. Το γεγονός ότι τα διασωθέντα φύλλα της είναι ελάχιστα, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κυκλοφορία της πρέπει να υπήρξε βραχυχρόνια. Εξ άλλου σήμερα φαντάζει αφύσικο ο ίδιος εκδότης να κυκλοφορεί ταυτόχρονα δύο εβδομαδιαίες σατιρικές εφημερίδες, άσχετα αν τυπώνονταν και κυκλοφορούσαν διαφορετική ημέρα της εβδομάδος.
Ελεύθερος πολίτης
Στον πρώτο χρόνο ελεύθερου βίου της Λάρισας (31 Αυγούστου 1881 – 20 Ιουλίου 1882) κυκλοφόρησαν συνολικά, όπως περιγράψαμε, πέντε εφημερίδες. Στη συνέχεια για ένα χρόνο περίπου δεν έχουμε την κυκλοφορία κάποιας άλλης εφημερίδας. Στις 17 Ιουνίου 1883 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο μιας νέας με τον τίτλο «Ελεύθερος Πολίτης». Διευθυντής και συντάκτης ήταν ο Χρήστος Γιατράκος[7]. Ήταν εβδομαδιαία και στις σελίδες της πλειοδοτούσαν τα πολιτικά και τα τοπικά θέματα. Δεν είχε δικό της τυπογραφείο και τυπωνόταν στις εγκαταστάσεις του «Αστέρος της Θεσσαλίας». Και γι’ αυτήν την εφημερίδα δεν γνωρίζουμε την εκδοτική τη πορεία, πρέπει όμως να ήταν και αυτή βραχυχρόνια. Απλώς από έμμεσες πηγές μαθαίνουμε ότι επανακυκλοφόρησε για κάποιο διάστημα και το 1888.
Πίνδος
Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Πίνδος» κυκλοφόρησε στις 5 Αυγούστου 1983. Επρόκειτο για το δημοσιογραφικό όργανο της «Ηπειρομακεδονικής Αδελφότητος Λαρίσσης», μιας μεγάλης και ακμάζουσας ομάδας πολιτών της Λάρισας, οι οποίοι έφθασαν στην περιοχή μας μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, επωφελούμενοι των νέων ελεύθερων συνθηκών που επικρατούσαν σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής της Λάρισας (εμπορικές πρωτοβουλίες, επαγγελματικές δυνατότητες, επιστημονική προσφορά κυρίως στους τομείς υγείας και απονομής δικαίου, κ.ά.). Διευθυντής αρχικά ήταν ο γεν. γραμματέας της Αδελφότητος Γεώργιος Ν. Δημητρούλης. Η εκτύπωσή της γινόταν στις εγκαταστάσεις του τυπογραφείου της εφημερίδας «Κόρακας» και όταν η αδελφότητα στις αρχές του 1884 απέκτησε δικό της τυπογραφείο, συμμετείχε στην έκδοσή της μαζί με τον Γεώργιο Δημηρούλη και ο Παναγιώτης Κανάς που είχε έλθει από την Αθήνα.
Κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα, το σχήμα της ήταν μικρό, είχε υπότιτλο «Εφημερίς Πολιτική», περιείχε πολλά τοπικά θέματα στις τέσσερες πρώτες σελίδες, καθώς και ειδήσεις για τους Ηπειρώτες και Μακεδόνες της Αδελφότητος. Ακολουθούσε δικαστικό παράρτημα, όπου δημοσιεύονταν διάφορες δικαστικές πράξεις, πλειστηριασμοί, κ.λπ., το οποίο ουσιαστικά αποσκοπούσε στην οικονομική ενδυνάμωση της εφημερίδας και της Αδελφότητας.
Πότε σταμάτησε την κυκλοφορία της δεν είναι γνωστό. Πάντως μέχρι το 1886 εκτυπωνόταν κανονικά και στο προσωπικό αρχείο έχω το φύλλο της εφημερίδας της 4ης Αυγούστου 1886, όπου αναφέρεται ότι διάγει το τρίτο έτος της κυκλοφορίας της και στις σελίδες του περιέχει πολιτική και στρατιωτική αρθογραφία, διάφορα τοπικά θέματα, επιστολές αναγνωστών και στην τελευταία 4η σελίδα υπάρχουν άφθονες διαφημίσεις.
Ο Θρασύβουλος Μακρής αναφέρει ότι η «Πίνδος» κάποια στιγμή μετονομάσθηκε σε «Κίσσαβος». Όμως φύλλο του δεν έχει υποπέσει στην αντίληψή μας. Όποιος γνωρίζει κάτι περί αυτού ας επικοινωνήσει με τον γράφοντα.
(Συνεχίζεται)
-----------------------------------------
[1]. Θυμάμαι όταν ήμουν μικρό παιδί μέναμε οικογενειακά στην οδό Καραϊσκάκη. Όταν πήγαινα στους μπακάληδες της γειτονιάς μου, τον Νικόδημο και τους αδελφούς Γιάννη και Μήτσο Κυριάκη για να αγοράσω παστό μπακαλιάρο, μου έκανε μεγάλη εντύπωση που τον τύλιγαν σε εφημερίδα ή όταν αγοράζαμε στραγάλια μας τα έβαζαν σε αυτοσχέδια χωνάκια που γίνονταν από χαρτί εφημερίδων.
[2]. Με βάση κυρίως τα φύλλα που έχουν διασωθεί σε μεγάλες βιβλιοθήκες των Αθηνών (Εθνική, Βουλής, Μπενάκειος) και έχουν μελετήσει διάφοροι ερευνητές, επιχειρείταιη παρουσίασή τους από την «Ελευθερία».
[3]. Λόγω της καλής γνώσεως της τουρκικής γλώσσας συναντάμε αργότερα τον Φωκίωνα Τσαπαλίδη ως διερμηνέα του ελληνικού προξενείου στην Ελασσόνα.
[4]. «τοφαλείων, ως ενθυμούμεθα, διαστάσεων» γράφει ο Θρασύβουλος Μακρής. O Δημήτριος Τόφαλος (1884- 1966) ήταν διάσημος αθλητής της άρσης βαρών αρχικά και της ελευθέρας πάλης αργότερα. Σους νεότερους χρόνους το όνομά του έγινε συνώνυμο του πολύ δυνατού και μεγαλόσωμου άντρα. Πολλές φορές λέμε π. χ. ότι αυτός είναι τόφαλος, εννοώντας ότι είναι θηριώδης.
[5]. Για την εφημερίδα αυτή θα αναφερθούμε σε άλλο κείμενο, ακολουθώντας τη χρονολογική σειρά της πρώτης κυκλοφορίας κάθε εφημερίδας.
[6]. Η ετυμολογία της λέξεως είναι εβραϊκή και σημαίνει ανυπότακτος, άτακτος, δόλιος και πονηρός.
[7]. Βλέπε: Γιαννακοπούλου-Πολίτη Κατερίνα, Ο τύπος της Λάρισας. Εφημερίδες – Περιοδικά (1881-1889), Πρακτικά του 3ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών με θέμα «Η Λάρισα και η περιοχή της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», Λάρισα 8-9 Απριλίου 1995, Λάρισα (1997) σελ. 289-309.
