Κατά καιρούς έχουν επιχειρηθεί νομοθετικές ρυθμίσεις για τη βελτίωση της ανώμαλης( επειδή ανώμαλη είναι) λειτουργίας αυτού του θεσμού. Δυστυχώς δεν υπήρξε βελτίωση και η κατάσταση οδεύει, αν δεν έχει σταθμεύσει, στο μη παρέκει. Αν ρίξετε μιά ματιά στον πρώτο αστερίσκο του τέλους * θα έχετε μπροστά σας τη θλιβερή εικόνα που εμφανίζει ο υπαρξιακός τομέας λειτουργίας της δημοκρατίας μας.
Στα δυσάρεστα στατιστικά στοιχεία της Ε.Ε. δεν ανευρίσκονται οι αιτίες του κακού. Θα προσπαθήσω να τους προσεγγίσω εδώ με βάση τις διαχρονικές εμπειρίες μου στους χρόνους της 2ης και 3ης ελληνικής δημοκρατίας και τις διεθνείς μετρήσεις της δικαστικής λειτουργίας στην Ελλάδα. Αφαιρώ την επταετία 67-74, όταν είχαν ανασταλεί θεμελιώδεις διατάξεις του τότε συντάγματος.
Θ’ ασχοληθώ με το παρόν, καθώς το παρελθόν είναι ιστορία με τα διδάγματα και τις συγκρίσεις. Για το παρελθόν πριν τις αρχές αυτού του αιώνα καταθέτω τη γνώμη μου με λίγες φράσεις. Όλα ήταν καλύτερα. Όσο πιο πίσω τόσο πιο καλά, και πάντως με άριστα το δέκα θα έβαζα ένα επτά με οκτώ στη βαθμολόγηση της ταχύτητας έκδοσης και ποιότητας αποφάσεων, χρόνου προσδιορισμού μιάς δίκης και χρόνου περάτωσης μιας υπόθεσης. Τότε με τα στυλό, τα καρμπόν, γραφομηχανές και τους τόμους επί τόμων βιβλίων και νομικών περιοδικών είχαμε επαρκή δικαιοσύνη. Στο θέμα της τότε διαφθοράς θα έβαζα και μια μονάδα περισσότερο. Στο σήμερα με την ψηφιακή τεχνολογία και το θεαματικό κέρδος χρόνου όλα περιέργως γίνονται γκρίζα. Την ταχύτητα προσδιορισμού δίκης, έκδοσης αποφάσεων, την ποιότητά τους και τον χρόνο περάτωσης μιας υπόθεσης βαθμολογώ μεταξύ τέσσερα και πέντε, ενώ βαθμολογώ με τρία τη διαφθορά. Ας μου διαμηνύσουν δικηγόροι, πως δεν την έχουν γευθεί. Διαφθορά υπάρχει και στη δικηγορία, όπως σε κάθε δραστηριότητα. Αλλά στην πλέον ευαίσθητη κρατική εξουσία αποτελεί καταλύτη αξιακής καθόδου της. Πολύ περισσότερο απ’ ό, τι στη νομοθετική ή εκτελεστική εξουσία, επειδή η δικαιοσύνη είναι το τελευταίο καταφύγιο του πολίτη. Πώς εννοώ τη διαφθορά στη δικαιοσύνη; Ως εργαλειοποίησή της κατά κύριο λόγο από εξωθεσμικούς ή δυστυχώς και θεσμικούς κύκλους. Ο απλός πολίτης δεν είναι υποψιασμένος για τα υπόγεια ρεύματα που διαχέονται μεταξύ εκκλησίας, πολιτικής και δικαιοσύνης. Ακολουθεί η άνωθεν εντολή ή «παράκληση» από ανώτερους ή ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς ώστε οι δικαστές να δουν με «προσοχή» την άλφα ή βήτα περίπτωση. Είναι λίγοι; Μπορεί, αλλά πλήττουν το σύνολο. Δεν είναι εύκολο ο πρωτοδίκης λ.χ. να αρνηθεί στον Χ ή Ψ αρεοπαγίτη, που τον ελέγχει και αποφασίζει για την προαγωγή του, την «εξυπηρέτηση». Αμέσως μετά η ωμή εξώνηση από κάποιους άπληστους/ες λειτουργούς.. Ολα τ’ άχει ο μπαξές των αγριόχορτων, που αγωνίζονται πολύ να πλουτίσουν με γόνιμες ρίζες και φυτά οι έντιμοι και πάσχοντες περισσότεροι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί. Η ζημιά των λίγων όμως έχει συμβάλλει στο να έχει καταδικαστεί η χώρα μας περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα για τις κακές αποφάσεις των ανωτάτων δικαστηρίων της από το ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ)του Στρασβούργου. Ολα τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα καταδικάστηκε 90 στις 100 φορές για παραβίαση των κανόνων κράτους δικαίου από την ελληνική δικαιοσύνη, ενώ λόγω κόστους και χρόνου επίλυσης τέτοιας διαφοράς άπειροελάχιστοι αδικημένοι διάδικοι προσφεύγουν εκεί. Από το 2011 μέχρι το 2021 είχαμε 948 -επί 1050 προσφυγών-καταδίκες από το δικαστήριο αυτό. Για τις πιο πάνω καταδίκες η Ελλάδα κατέβαλε αποζημιώσεις 28.256.237 ευρώ. Σήμερα εκκρεμούν στο ΕΔΑΔ 3050 προσφυγές εναντίον της Ελλάδος, και με την ποσόστοση, που καλά κρατεί, θα υπάρξουν άλλες 2.500 καταδίκες.
Τα δυσάρεστα, που έχουν οδηγήσει την ελληνική στον πυθμένα της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης είναι ωστόσο πιο βαθειά από την εξατομικευμένη διαφθορά. Η τελευταία επηρεάζει την ποιότητα των αποφάσεων. Στη δικαιοσύνη μας όμως συμβαίνουν τα τραγελαφικά του αστερίσκου, τα οποία έχουν κοινό παρονομαστή το έλλειμμα παραγωγικότητας. Στον τομέα της εργασίας η Ελλάδα έχει την μισή ανά ώρα παραγωγικότητα από τον μέσο όρο των κρατών μελών της EΕ. Το έλλειμμα μεγιστοποιείται στο χώρο της δικαιοσύνης εξαιτίας της «κατάληψης» του κλάδου από γυναίκες δικαστές και εισαγγελείς. Το 2019 σε σύνολο 3.283 δικαστών της πολιτικής δικαιοσύνης οι 2.340 ήταν γυναίκες ( 80, 30%).Το 2022 αποτελούσαν το 81,30%.Ο μέσος όρος των κρατών μελών της ΕΕ το 2020, που βρήκα διαθέσιμα στοιχεία, ήταν 56%.Τις τελευταίες δεκαετίες οι δικαστίνες έχουν συντελέσει πολύ στις απίστευτες καθυστερήσεις έκδοσης αποφάσεων. Αιτία οι εγγενείς δυσχέρειες όπως αποχές λόγω τεκνοποιήσεων, βρεφικής επιμέλειας και ανατροφής νηπίων, προγεννητικών διαταραχών κ.λ.. Δικαστίνες υπάρχουν και στα κράτη μέλη της ΕΕ [κατά μ.ο. 52 % το 22], ελάχιστες όμως στα ανώτατα δικαστήρια. Η ισορροπία των συνθέσεων εκεί συνέβαλε στους καλούς δείκτες απονομής δικαιοδοτικού έργου.
Το ελληνικό πρόβλημα στη δικαιοσύνη είναι παγκόσμιο παράδειγμα αποφυγής.** Τα τελευταία μέτρα της κυβέρνησης προς επίλυση των προβλημάτων της φέρνουν «γύρω- γύρω» τις παθογένειες. Δεν αγγίζουν τον πυρήνα τους. Αυτός εκφράζεται με την ανυπαρξία ουσιαστικού και αιφνιδιαστικού ελέγχου του χρόνου έκδοσης και ποιότητας των αποφάσεων. Οχι:» θα έρθει ο επιθεωρητής αρεοπαγίτης στις τάδε μέρα του τάδε μήνα και διαλέξτε μία δύο αποφάσεις να δει». Παρακάτω: Να επιβληθεί και διαπιστωθεί, αν γίνονται, που δεν γίνονται, διασκέψεις στα πολυμελή πολιτικά και διοικητικά δικαστήρια, ή αν υπάρχει πρόεδρος υπηρεσίας, που δεν υπάρχει, καθώς ταυτίζεται με αυτούς που δικάζουν. Συνεχής υπηρεσία στη διάθεση του πολίτη δεν υπάρχει. Πρέπει να βρεις «στο πόδι» τον δικαστή στο ημίωρο της κάποιας στιγμής διακοπής. Να ελεγχθεί ακόμα η ύπαρξη των αναγκαίων εκ του νόμου διασκέψεων στα πολυμελή αστικά και διοικητικά δικαστήρια. Πώς όμως να ελέγξει ο Α.Π. αυτή ιδιαίτερα την περίπτωση, όταν σε δική του απόφαση «συνυπογράφει» δικαστής που είχε προαποβιώσει. Δείγμα ανυπαρξίας [ας γράψω και σπανίων] διασκέψεων είναι η ανυπαρξία μειοψηφιών. Η πολιτεία εξ άλλου οφείλει να απαντήσει στα εξής ερωτήματα: Πώς είναι δυνατόν να έχουμε υπερδιπλάσιο αριθμό δικαστών [37 ανά 100.000]από τον μέσο ενωσιακό αριθμό [17 ανά 100.000] και εδώ να αποδίδουν υποτριπλάσιο έργο [1711 μέρες χρόνος επιλ. διαφοράς] από τους ευρωπαίους συναδέλφους τους [455 μέρες χρόνος επίλ. διαφοράς]. Πώς είναι δυνατόν το σώμα των δικαστών να εισπράττει τριπλάσιο μισθό από τους άλλους Δ.Υ. λόγω του επίπονου έργου τους, που δεν υλοποιείται, και η κυβέρνηση να σχεδιάζει την περαιτέρω αύξησή του από την 1.1.25. Πώς συμβαίνει δεκαετίες τώρα να παραβιάζεται ο καθορισμένος νομοθετικά χρόνος έκδοσης των αποφάσεων και να σωπαίνουν όλοι.
Οταν δοθεί απάντηση σ’ αυτά και μερικά άλλα γνωστά ως «interna corporis - εντός του σώματος» ερωτήματα, θα προκύψουν οι λύσεις αυτού του εθνικού προβλήματος, που παραλύει και τις ξένες- αλλά και ελληνικές-*** επενδύσεις. Ποιος λογικός επενδυτής θα βάλει χρήματα στην Ελλάδα, όταν κινδυνεύει από τη θεσμική μας κακοδαιμονία και την μισή παραγωγικότητα εργασίας παντού.
Η δική μου προσέγγιση στο συνειδητοποιημένο πλέον μεγάλο πρόβλημα είναι απλή. Επειδή κάποια πράγματα στην Ελλάδα δεν αλλάζουν, να μετατραπούν θεσμικά όλα τα δικαστήρια σε μονομελή. Και μόνον στα ανώτατα, όταν κρίνει ο δικαστής, πως πρέπει ν’ αλλάξει η νομολογία, να διαβιβάζει την υπόθεση στις ολομέλειες. Διαφανής λύση και προσωπική ευθύνη παντού.
*Στην Ελλάδα έχουμε 37 δικαστές ανά 100.000 κατοίκους. Ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 17 ανά 100.000. Ωστόσο για την έκδοση απόφασης στην ΕΕ χρειάζονται κατά μ.ο. 450 μέρες, ενώ στην Ελλάδα με τους τριπλάσιους δικαστές 1.600 μέρες. Η ίδια Τράπεζα το 2020 είχε κατατάξει την Ελλάδα στην 146η θέση παγκοσμίως στις επιδόσεις της δικαιοσύνης. Αξιωματούχος της ΕΕ θεωρεί, ότι το πρόβλημα της Ελλάδος δεν είναι η διοίκηση, αλλά η δικαιοσύνη. Οξεία κριτική έχει γίνει αρκετές φορές και από παράγοντες της οικονομίας , όπως ο πρόεδρος του ΣΕΒ και ο διοικητής της ΤτΕ. Είναι αλήθεια, πως σε αρκετό βαθμό έχει προχωρήσει η ψηφιοποίηση. Η αποδοτικότητα των δικαστών μας όμως είναι δισεπίλυτο πρόβλημα, που η τεχνολογία δεν λύνει. Με μειωμένη όμως εργασιακή παραγωγικότητα ( 55% του μ.ο. της Ευρωζώνης και 25% των Η.Π.Α {!})τίποτα δεν βελτιώνεται.
** Θα φανεί υπερβολικό, πως η δικαιοδοτική δυσλειτουργία είναι παράδειγμα αποφυγής. Ιδού πάντως μικρό δείγμα ελλείψει χώρου. Το 14 υπερχρεωμένο νοικοκυριό ζήτησε από ειρηνοδικείο Αττικής να υπαχθεί στον νόμο Κατσέλη (3869/2010 -τροπ.ν.Ν.4161/2013) για τακτοποίηση των χρεών του. Η υπόθεση αυτή θα εκδικαστεί το 28. Αν αιφνιδιάζεστε, θα παραθέσω άλλο ένα. Το διοικ. πρωτοδικείο Αθήνας προσδιορίζει δικασίμους το 2032.
*** Ο όμιλος Μυτιληναίου ετοιμάζεται ν’ αλλάξει έδρα.
