Στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 ιδρύθηκε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. με αρχηγό τον Ανδρέα Παπανδρέου, στις 20 Σεπτεμβρίου 1974 η παλαιά Ένωση Κέντρου (Ε.Κ.) με αρχηγό τον Γεώργιο Μαύρο, όπου σε αυτήν την παράταξη προσχώρησαν στις 8 -10-1974 και οι Νέες Δυνάμεις (Ν.Δ.). Στις 28 Σεπτεμβρίου συγκροτήθηκε σε κόμμα με αρχηγό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή η Νέα Δημοκρατία ( Ν.Δ.). Η νέα αυτή κομματική παράταξη συγκροτήθηκε σε κόμμα επίσημα στις 4 Οκτωβρίου 1974. Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή αναγνώρισε τον Σεπτέμβριο του 1974 το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Κ.Κ.Ε.) ως επίσημο ελληνικό κόμμα για την προσφορά του στους αγώνες κατά των γερμανών κατακτητών στο διάστημα 1941-1944. Στην πορεία όμως το Κ.Κ.Ε. διασπάστηκε και αυτό σε δύο αριστερά κόμματα, το Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού (ευρωκομμουνιστικό κόμμα) με αρχηγό τον Λεωνίδα Κύρκο και το Κ.Κ.Ε. Εξωτερικού (φιλοσοβιετικό κόμμα) με αρχηγό τον Χαρίλαο Φλωράκη.
Έτσι στις πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές που έγιναν στις 17 Νοεμβρίου 1974 η Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 54,4% έβγαλε 216 βουλευτές, η Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις με ποσοστό 20,4% έβγαλε 61 βουλευτές, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. με ποσοστό 13,6% έβγαλε 15 βουλευτές και τα ενωμένα κόμματα της Αριστεράς με ποσοστό 9,5% 8 βουλευτές.
Στις εκλογές που έγιναν τρία χρόνια μετά, τον Νοέμβριου του 1977, η Νέα Δημοκρατία εξέλεξε 171 βουλευτές με ποσοστό 41,8% . Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. με ποσοστό 25,3% εξέλεξε 93 βουλευτές και έγινε αντιπολίτευση και το Κ.Κ.Ε. με ποσοστό 9,4% εξέλεξε 11 βουλευτές και η Εθνική Παράταξη με ποσοστό 6,3% έβγαλε 5 βουλευτές. Η Ένωση Κέντρου (Ε.Κ.) - Νέες Δυνάμεις (Ν.Δ.) με ποσοστό 12% εξέλεξαν 16 βουλευτές. Για την ιστορική αυτή παράταξη, που ίδρυσε ο Γέρος της Δημοκρατίας, Γεώργιος Παπανδρέου, οι εκλογές αυτές ήταν οι τελευταίες, διότι το κόμμα διασπάστηκε και οι οπαδοί της μετακινήθηκαν στη Νέα Δημοκρατία και στο ΠΑ.ΣΟ.Κ..
Στις επόμενες εκλογές που έγιναν στις 18 Οκτωβρίου 1981 με Πρόεδρο Δημοκρατίας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Ράλλη, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. του Ανδρέα Παπανδρέου ήρθε πρώτο κόμμα με ποσοστό 48,1% και 172 έδρες, η Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 35,9% εξέλεξε 115 βουλευτές και το Κ.Κ.Ε. με ποσοστό 10,9% κατέλαβε 13 έδρες. Στις εκλογές αυτές ο προεκλογικός αγώνας του Ανδρέα Παπανδρέου τελείωσε στις 16 Οκτωβρίου 1981 με την ομιλία του στην πλατεία Συντάγματος. Ήταν η μεγαλύτερη μέχρι τότε προεκλογική συγκέντρωση που έγινε στην πρωτεύουσα. Ο παλμός, ο ξέφρενος ενθουσιασμός των οπαδών του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με τις πάμπολλες πράσινες, άσπρες και κίτρινες σημαίες με τον ήλιο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. ήταν ανεπανάληπτος. Η πλατεία Συντάγματος ήταν γεμάτη οπαδούς καθώς και ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας. Στους δρόμους με τους χιλιάδες οπαδούς είχαν τοποθετηθεί μεγάφωνα και τηλεοράσεις, για να ακούγεται ο λόγος του Παπανδρέου, όπως στις οδούς Πανεπιστημίου, Μητροπόλεως, Σταδίου, Αμαλίας, Φιλελλήνων, Βουκουρεστίου κ.ά.
Η ομιλία άρχισε στις 20:10 από εξέδρα που είχε στηθεί έξω από το Υπουργείο Συντονισμού στην πλατεία Συντάγματος. Και ο Ανδρέας μέσα σε ένα παραλήρημα ενθουσιασμού αρχίζει τον λόγο του:
«Δημοκρατικέ Λαέ των Αθηνών, απόψε ανασταίνεται ο Λαός των Αθηνών, απόψε ανασταίνεται ο ελληνικός Λαός! Αυτή δεν είναι πολιτική συγκέντρωση, είναι το πανηγύρι της νίκης, της απελευθέρωσης του Λαού μας, που καταδυναστεύτηκε δεκαετίες από τη Δεξιά. Απόψε απελευθερωνόμαστε! Αυτή η συγκέντρωση είναι η πιο μεγαλειώδης συγκέντρωση που έχω δει ποτέ στη ζωή μου, που έχει ποτέ δει η Αθήνα. Είναι η συγκέντρωση της Δημοκρατίας, της Ειρήνης, της Αλλαγής! Λαέ των Αθηνών, απόψε εκρίθη η μάχη. Ο Λαός, η Δημοκρατία, η Ειρήνη, η Αλλαγή ενίκησε. Και ο Λαός στις 18 Οκτώβρη θα εκδώσει τη ληξιαρχική πράξη, θα τερματίσει τον πολιτικό βίο του μονοκομματικού κράτους της Δεξιάς. Και θα θέσει τα θεμέλια για τη μεγάλη πορεία του έθνους και του λαού μας προς την Αλλαγή. Μου είναι δύσκολο, λαέ των Αθηνών, να βρω τα λόγια και να εκφράσω τη βαθιά μου ανθρώπινη συγκίνηση γι’ αυτήν την απίστευτη, ανεπανάληπτη, πρωτόγνωρη παρουσία του αθηναϊκού λαού... Ήρθε η ώρα να βάλουμε τα θεμέλια της νέας Ελλάδας... Τώρα ήρθε η ώρα να βάλουμε τη Δεξιά μόνιμα, αμετάκλητα στο περιθώριο της Ιστορίας και να πάρει ο λαός στα χέρια του την εξουσία και να οδηγήσει τη χώρα προς την Αλλαγή και το μέλλον της...Τι κάνατε τα τελευταία επτά χρόνια, κύριε Ράλλη; Τώρα βρήκατε μια νέα πορεία προς το μέλλον; Είναι αργά. Ο λαός έχει ζήσει τον βίο και την πολιτεία σας και στις 18 του Οκτώβρη θα σας στείλει στην αντιπολίτευση... Θα φύγουν οι φάκελοι που διχάζουν τον λαό μας σε εθνικόφρονες και σε μιάσματα. Θα αναγνωριστεί επιτέλους στην Ελλάδα ύστερα από τόσες δεκαετίες, η Εθνική Αντίσταση... Η μάχη εκρίθη, η αποψινή απίστευτη, η πρωτόγνωρη αυτή γιορτή της Ανάστασης, αυτό το πανηγύρι της Δημοκρατίας και της Νίκης, αυτό θα φέρει τη Δευτέρα το ΠΑ.ΣΟ.Κ. στην κυβέρνηση και τον λαό στην εξουσία. Η Ελλάδα θα ανήκει στον λαό της, η Ελλάδα θα ανήκει στους Έλληνες... Θα τηρήσουμε το συμβόλαιο τιμής με τον ελληνικό λαό και θα θέσουμε μαζί τα θεμέλια της νέας Ελλάδας. Σας περιμένουμε στις 18 για την εκλογική νίκη, σας περιμένουμε στις 19 για τον αγώνα για τη νέα Ελλάδα, για την Αλλαγή. Γεια σας και με τη νίκη!
Αυτός ήταν ο περίφημος λόγος του Ανδρέα Παπανδρέου στην πλατεία Συντάγματος στις 16-10-1981, που υπάρχει σε CD, στον Τύπο και στο Διαδίκτυο. Από τις εκλογές που ακολούθησαν στις 18 Οκτωβρίου 1981 αναδείχθηκε η νέα κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου ανέλαβε και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Υπουργός Εξωτερικών ανέλαβε ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, Οικονομικών ο Εμμανουήλ Βρετάκης, Εσωτερικών ο Γεώργιος Γεννηματάς, Δικαιοσύνης ο Αλεξανδρής Σωτήριος, Παιδείας ο Ελευθέριος Βερριβάκης κ.ά.
«Η επιτυχία του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στις εκλογές του 1981, αν και αναμενόμενη, αποτέλεσε για ένα πολύ μεγάλο τμήμα του παραδοσιακού πολιτικού κόσμου μια εξέλιξη που ήταν αδύνατο να εξηγηθεί. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. απορρόφησε δυνάμεις από τα αριστερά, παρόλο που δεν είχε αριστερή παράδοση. Κατατρόπωσε την Ένωση Κέντρου στον μεσαίο χώρο, μολονότι δεν είχε στελέχη συγκρίσιμα σε πολιτική προβολή. Κέρδισε ψηφοφόρους από τα δεξιά, αν και ο λόγος του ήταν αντιδεξιός». ( Βιβλ. σελ 223)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ “ Δρόμοι Ζωής “ ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2015
