Θωμά Ψύρρα, τι απομένει απ’ τη φωτιά;

Ο ΛΑΡΙΣΑΙΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ «Ε» ΛΙΓΕΣ ΩΡΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΤΟ ΚΑΖΑΚΛΑΡ, Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ, Η ΠΑΤΡΙΔΑ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ, ΚΑΙ Η ΛΥΤΡΩΣΗ

«Το βιβλίο είναι ένα χρονικό μεταβολής της ταυτότητας/των ταυτοτήτων και των ιδεολογικών και των εθνικών: πού πρέπει να πάω τώρα που με βγάζουν από τη φυλακή και μου λένε είσαι ελεύθερος. Και κυρίως θέτει το μεγάλο ερώτημα πού και ποια είναι η πατρίδα μου...» τονίζει σήμερα στην «Ε» ο Λαρισαίος λογοτέχνης, Θωμάς Ψύρρας, μιλώντας για το νέο του βιβλίο με τίτλο «Τι απομένει απ’ τη φωτιά;» (εκδόσεις «Μεταίχμιο») λίγες ώρες μετά την κυκλοφορία του. Ο Τυρναβίτης στην καταγωγή, φιλόλογος, πρώην βουλευτής και πολίτης (με τη θουκυδίδεια έννοια της λέξης) σκιαγραφεί το νέο του βιβλίο, «μία εκτεταμένη νουβέλα», μιλάει για τον Αρτέμ Αμπαριάν, τον ήρωά του, τον άνθρωπο με τις πολλές και την καμία πατρίδα, την ιστορία που σκορπάει σαν την ανεμίδα τους ανθρώπους, την ισχύ, την εξουσία και τις συγκρούσεις, οι οποίες ποδοπατούν τους ανθρώπους, αλλά και το Καζακλάρ. Ο Θωμάς Ψύρρας παραλληλίζοντας τα γεγονότα που έζησε ο ήρωάς του με όσα θλιβερά διαδραματίζονται στις μέρες μας, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: «Τα πράγματα συνεχίζουν να γίνονται με τον ίδιο τρόπο, με το μέγιστο παράδειγμα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία τώρα -και στη Συρία πρωτύτερα: Αυτή την απανωτή προσφυγιά, αυτούς τους ανθρώπους που θα πρέπει να στήσουν μία ζωή κι αυτοί δεν ξέρουν πού ούτε πώς ούτε τι».

Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή

*Κύριε Ψύρρα, μιλήστε μας για το νέο σας βιβλίο...
- Το νέο μου βιβλίο είναι ένα βιβλίο που δεν είναι μυθιστόρημα, είναι μία εκτεταμένη νουβέλα η οποία είναι γραμμένη σε μία μορφή επιστολική, στέλνεται ως επιστολή. Στην πραγματικότητα όμως, μέσα της αυτή η επιστολή κρύβει μία μακρά μαρτυρία, τη μαρτυρία της ζωής ενός Αρμένου, του Αρτέμ Αμπαριάν, ο οποίος γεννιέται στο Καζακλάρ και περιγράφει την πορεία της ζωής του, η οποία ουσιαστικά καλύπτει (η δική του και της οικογένειάς του) όλο τον 20ό αιώνα. Τώρα τι ήθελα να γράψω... Σίγουρα δεν ήθελα να γράψω ένα εκτεταμένο μυθιστόρημα. Ευθύς εξαρχής ήθελα να κάνω ένα βιβλίο πυκνό και για αυτό ακριβώς επέλεξα τον τρόπο της μαρτυρίας που να έχει γραμμική αφήγηση, να βάζει στη σειρά τα γεγονότα όπως θα τα διηγούνταν ένας άνθρωπος σε μεγάλη ηλικία. Οι τόποι όπου εκτυλίσσεται όλη η ιστορία είναι από την Αρμενία όπου οικογένεια φεύγει κυνηγημένη από τους Τούρκους την περίοδο της γενοκτονίας των Αρμενίων, κατεβαίνουν στη Σμύρνη όπου ο πατέρας του γνωρίζει τη μάνα του, με τη Μικρασιατική Καταστροφή έρχονται στην Ελλάδα και επειδή ο πατέρας του είναι αμπελουργός έρχονται στο Καζακλάρ, και γεννιέται ο ήρωας εδώ πέρα. Και μετά τα γεγονότα -ή ιστορία αν θέλετε- τον παρασύρουν σ’ έναν κύκλο που περιλαμβάνει πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς.
* Τι απομένει απ’ τη φωτιά;
- Καταρχάς πρέπει να επισημάνω ότι είναι ένα βιβλίο πυκνό. Μπορεί να το διαβάσει κάποιος ως μια μαρτυρία που καταγράφει τα πιθανά γεγονότα μιας εποχής. Μιας εποχής στο πλαίσιο της οποίας ο Μαζάουερ την αποκάλεσε σκοτεινή ήπειρο, και ήταν σκοτεινά χρόνια για πολλούς. Αρα λοιπόν διαβάζεται σαν μία μαρτυρία που έχει ένα ιστορικό background, μπορεί να το διαβάσει κάποιος σαν ένα χρονικό μιας προσφυγιάς, να δει δηλαδή τις μεταβολές σε επίπεδο ταυτότητας που είναι δυνατόν να κουβαλήσει ένας ξεριζωμένος άνθρωπος. Φυγάδες από την Αρμενία, πρόσφυγες κατόπιν και εν συνέχεια εκπατρισμένοι. Στον τόπο τους ξένοι. Μεγαλώνουν ως ξένοι χωρίς να είναι ξένοι, ως διωγμένοι, ως διωκόμενοι, και ο ήρωας ως φυλακισμένος, ως ελεύθερος, αλλά μέσα σε μία κατάσταση που δεν είναι κατάσταση ελευθερίας και στο τέλος μετανάστης. Περνάει από ένα πλήθος ταυτότητες που στο τέλος αυτός ο άνθρωπος αναρωτιέται «τι είμαι». Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί σαν ένα χρονικό μεταβολής της ταυτότητας/των ταυτοτήτων και των ιδεολογικών και των εθνικών: πού πρέπει να πάω τώρα που με βγάζουν από τη φυλακή και μου λένε είσαι ελεύθερος και κυρίως το μεγάλο ερώτημα πού είναι η πατρίδα μου. Αρα στο ερώτημα τι απομένει απ’ τη φωτιά είναι αυτά τα συγκεκριμένα τα ερωτήματα που παραμένουν ερωτήματα και θα πρέπει να τα απαντήσει ο αναγνώστης.
* Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι είναι σπουδαίο ότι ζούμε σε εποχές που γράφεται ιστορία...
- Πάντοτε γραφόταν ιστορία, αλλά γράφεται ερήμην των ανθρώπων. Την ιστορία τη γράφει η εξουσία και η ισχύς. Και οι μεγάλες συγκρούσεις, οι οποίες το μεμονωμένο άτομο δεν το υπολογίζουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ήρωάς μου που έχει μια ζωή πια στην Αργεντινή, όπου το παρελθόν του έχει καθορίσει το παρόν του και φυσικά καθορίζει και το μέλλον του. Η ιστορία παίρνει το μεμονωμένο άτομο και, σαν την ανεμίδα που την παίρνει ο αέρας, τον σκορπίζει από δω και από κει.
* Επίκαιρο πολύ...
- Ναι. Δυστυχώς επειδή το βιβλίο καλύπτει τον 20ό αιώνα φαίνεται ότι τα πράγματα συνεχίζουν να γίνονται με τον ίδιο τρόπο, με μέγιστο παράδειγμα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία τώρα -και στη Συρία πρωτύτερα: Αυτήν την απανωτή προσφυγιά, αυτούς τους ανθρώπους που θα πρέπει να στήσουν μία ζωή κι αυτοί δεν ξέρουν πού ούτε πώς ούτε τι. Η ιστορία εξακολουθεί να γεννάει διάφορους Αρτέ Αμπαριάν.
* Είναι απαισιόδοξη η επίγευση που αφήνει το βιβλίο σας;
- Το βιβλίο θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι ένα απαισιόδοξο βιβλίο, με την έννοια ότι δεν δίνει μία τελική λύση, ένα διά ταύτα. Γιατί το βιβλίο, αυτό που το συνιστά, είναι η αδυναμία να δώσει λύση. Και για αυτό είναι διατυπωμένο με έναν υπονοούμενο ερωτηματικό τρόπο ο τίτλος. Γιατί στέκεσαι μπροστά στην ιστορία και αναρωτιέσαι τι πρέπει να κάνω εγώ τώρα. Αυτό το τώρα δεν μπορεί να το απαντήσει τώρα ούτε ο Ουκρανός ούτε ο Σύριος ούτε όποιος άλλος. Παίρνει τον δρόμο και πάει.
* Κι η λύτρωση;
- Η λύτρωση είναι αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν ησυχία και ειρήνη. Η θεά Ησυχία και η θεά Ειρήνη, δεν αντιπροσώπευαν αυτό που έχουμε εμείς στο μυαλό μας όταν ακούμε ειρήνη και ησυχία. Αυτές οι δύο θεές ήταν εκείνες που αναφέρονταν σε μια πόλη που είναι οργανωμένη κατά αυτόν τον τρόπο, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τους εχθρούς της και να έχει εσωτερική συνοχή.