Αυστηροποίηση στις αναστολές ποινών και νέος δικαστικός χάρτης

*Προανήγγειλε ο υφυπ. Δικαιοσύνης Ι. Μπούγας *Χθες στο Συνέδριο της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων *Επιφυλάξεις δικαστικών και δικηγόρων για το «ράβε-ξήλωνε» στον Ποινικό Κώδικα *Κοινωφελής εργασία ως εναλλακτική ποινή εφαρμογής

Την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, εξετάζοντας «τον εξορθολογισμό του πλαισίου επιβολής ποινών με αυστηροποίηση» των προϋποθέσεων χορήγησης αναστολής, με «ένα συνεκτικό σύστημα διατάξεων που αντιμετωπίζει συνολικά το φαινόμενο της ατιμωρησίας» προανήγγειλε από το Συνέδριο της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων στη Λάρισα, χθες, ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, καθώς επίσης και την εφαρμογή της κοινωφελούς εργασίας, ως εναλλακτική ποινή εφαρμογής, αλλά και τον νέο δικαστικό χάρτη.

Το Συνέδριο που συνδιοργάνωσαν στο ξενοδοχείο «Διβάνη» η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων και οι Δικηγορικοί Σύλλογοι Βόλου, Λάρισας, Καρδίτσας και Τρικάλων, παρουσία βουλευτών, αιρετών δικαστών, εισαγγελέων και δικηγόρων, ήταν αφιερωμένο σε δύο θεματικές ενότητες: «Τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας Αναγκαιότητα - Ασφάλεια Δικαίου» και «Τεχνητή Νοημοσύνη και Δικαιοσύνη».
«ΡΑΒΕ - ΞΗΛΩΝΕ»
Την έναρξη των εργασιών κήρυξε η πρόεδρος Εφετών και πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Μαργαρίτα Στενιώτη, η οποία τόνισε, μεταξύ άλλων, πως «η τροποποίηση των Π.Κ. το 2019 αποτέλεσε μια μεγάλη νομοθετική μεταρρύθμιση και η εκ των υστέρων 5 τροποποιήσεις πρέπει να μας διδάξουν πώς πρέπει να γίνονται οι τροποποιήσεις και οι μεταρρυθμίσεις.
Όταν προβαίνουμε σε μεταρρυθμίσεις, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα δικαιοκρατικά αιτήματα δεν συμβαδίζουν πάντα ούτε με τις πολιτικές επιλογές, ούτε με τις πολιτικές σκοπιμότητες και πολύ περισσότερο δεν συμβαδίζουν με πρακτικές ενός άκριτου «ράβε – ξήλωνε»».
Αναφερόμενη στον νέο δικαστικό χάρτη, η κ. Στενιώτη τόνισε πως «η Δικαιοσύνη δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένας χάρτης της Ελλάδας με κουκίδες δικαστηρίων που ένας ξενόφερτος οργανισμός απλά τα σβήνει». Τέλος, για το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης τόνισε πως «ειδικά για τη Δικαιοσύνης και δίχως να μας χαρακτηρίζει τεχνοφοβία πρέπει να απαντήσουμε σε τεχνικά και νομικά ζητήματα, αλλά και σε ζητήματα βαθύτατα ηθικά. Μπορεί ένα νομικός συλλογισμός να «μοντελοποιηθεί» εκ των προτέρων; Μπορεί ένα αλγόριθμος να εξηγήσει τη συμπεριφορά των παραγόντων της δίκης εκ των υστέρων;».
E-JUSTICE
Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημ. Παπαστεργίου, απευθύνοντας χαιρετισμό, περιέγραψε το κυβερνητικό έργο, κάνοντας εκτενή αναφορά στον ψηφιακό βοηθό (gov.gr) που θα παρουσιαστεί από βδομάδα, αλλά και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δικαιοσύνης, το e-justice που θα δώσει ώθηση στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες της Δικαιοσύνης.
ΕΞΟΡΘΟΛΙΣΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΟΙΝΩΝ
Αναφερόμενος στο ν/σ που επεξεργάζεται το Υπ. Δικαιοσύνης για τις αλλαγές σε Π.Κ., ΚΠΔ και στον ειδικό νόμο για την ενδοικογενειακή βία, ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας τόνισε πως «εξετάζουμε τον εξορθολογισμό του πλαισίου επιβολής ποινών με αυστηροποίησή τους, όπου κρίνεται σκόπιμο. Το Υπουργείο παρουσιάζει ένα συνεκτικό σύστημα διατάξεων που αντιμετωπίζει συνολικά το φαινόμενο της ατιμωρησίας». Διευκρινίζοντας ότι «προβλέπεται η αυστηροποίηση των προϋποθέσεων χορήγησης αναστολής, καθώς και η πραγματική δυνατότητα επιβολής κύριων ποινών πλην της στερητικής της ελευθερίας ποινής, όπως συνιστά η χρηματική ποινή και η παροχή κοινωφελούς εργασίας. Εφόσον, δηλαδή, το αιτηθεί ο καταδικασθείς, καθίσταται δυνατή η παροχή κοινωφελούς εργασίας, η οποία αποτελεί εναλλακτική μορφή ποινής και τίθεται επιτέλους σε εφαρμογή, δεδομένου ότι υλοποιείται αυτό το διάστημα η σχετική ηλεκτρονική πλατφόρμα λειτουργίας» για να κάνει εκτενή αναφορά, στις σχεδιαζόμενες αλλαγές.
«ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ»
Σε ό,τι αφορά το απαιτητικό, όπως το χαρακτήρισε, εγχείρημα αναμόρφωσης του Δικαστικού Χάρτη της χώρας, ο κ. Μπούγας τόνισε ότι ο κυβερνητικός σχεδιασμός προβλέπει πως «ο Δικαστικός Χάρτης κινείται σε τρεις κατευθύνσεις:
Η 1η είναι η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, αφορά στη συγχώνευση των Ειρηνοδικών με τους Πρωτοδίκες, ώστε πλέον να αποφευχθεί το δικαστικό παράδοξο των δύο δικαιοδοσιών για παρόμοιες υποθέσεις με την ίδια (κατά βάση) δικονομία και συχνά με την ίδια ακριβώς χωρική αρμοδιότητα».
«Η 2η είναι ο νέος χωροταξικός σχεδιασμός των Δικαστηρίων της Ελλάδας. Λαμβάνοντας υπόψη αντικειμενικά κριτήρια θεωρούμε ότι είναι πλέον καιρός να αντιμετωπίσουμε δικαστικά παράδοξα και αγκυλώσεις δεκαετιών που δημιουργούν προβλήματα και καθυστερήσεις στην απονομή της Δικαιοσύνης. Επιπροσθέτως, όμως, κρίνεται αναγκαίο να προβούμε σε μείζονες παρεμβάσεις, οι οποίες αφορούν την ορθολογικότερη αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού που υπηρετεί στη Δικαιοσύνη, με αναλογική κατανομή ανθρωπίνων και υλικών πόρων για την εύρυθμη λειτουργία της και τέλος, την αποδοτικότερη οργάνωση και διοίκηση των μεγάλων δικαστηρίων στην Ελλάδα. Η 3η αφορά στην αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης προμηθειών και των μη διακαιοδοτικών καθηκόντων των προϊσταμένων των Δικαστηρίων. Ειδικότερα, προτείνεται ο διαχωρισμός των δικαιοδοτικών και υπηρεσιακών καθηκόντων των Προϊστάμενων Δικαστών από τις λοιπές αρμοδιότητές τους (όπως π.χ. προμήθειες, επισκευές/συντήρηση δικαστικών κτιρίων κ.λπ.), που θα ανατίθενται σε τρίτα πρόσωπα, χωρίς βεβαίως να θιγούν οι θεμελιώδεις διατάξεις περί του αυτοδιοίκητου των δικαστηρίων.
Οι καινοτόμες αυτές αλλαγές που θα επιφέρει η αναθεώρηση του Χάρτη θα δημιουργήσουν μια εντελώς διαφορετική δικαιική πραγματικότητα και θα συμβάλουν ουσιωδώς στην επιτάχυνση των ρυθμών απονομής της Δικαιοσύνης, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη κάθε Έλληνα πολίτη στον θεσμό και αντιμετωπίζοντας με μακροπρόθεσμη στόχευση το χρόνιο ζήτημα της καθυστέρησης της έκδοσης δικαστικών αποφάσεων» κατέληξε ο Υφυπουργός, σημειώνοντας πως η Ελλάδα είναι 1η στην καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης παρότι διαθέτει τον 3ο μεγαλύτερο αριθμό δικαστών.
«ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ»
Η εφέτης και γ.γ. της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Ελευθερία Κώνστα τόνισε, μεταξύ άλλων, πως «ο Ποινικός Κώδικας και ΚΠΔ από την πρώτη μέρα της νομοθέτησης προκάλεσαν αναταραχή τόσο εκ του τρόπου ψήφισή τους, δηλαδή χωρίς ουσιαστικό διάλογο μεταξύ της νομικής κοινότητας, όσο και για το νέο πνεύμα που τους διέπνεε. Με την πλήρη εφαρμογή τους τον Ιούλιο του 2019 ξεκίνησε και μια πορεία νομοθετικών παρεμβάσεων άλλων αναγκαίων και άλλων λιγότερο απαραίτητων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νόμος 4855/2021 επενέβη σε 170 άρθρα των ως άνω Κωδίκων.
Σήμερα βρισκόμαστε ενώπιον μιας ακόμα σημαντικής νομοθετικής επέμβασης, κυρίως όπως έχει εισφερθεί από τον ίδιο τον Υπουργό στο ζήτημα της αυστηροποίησης των ποινών. Η ανασφάλεια δικαίου που δημιουργείται από τις συνεχείς αλλαγές των βασικών αυτών ποινικών νομοθετημάτων (Π.Κ και Κ.Π.Δ.) σε τόσο μικρό, μάλιστα, χρονικό διάστημα, αλλά και το περιεχόμενο επιμέρους άρθρων αποτέλεσαν ζητήματα που σχολιάστηκαν εκτενώς και διαχρονικά στον χώρο της Δικαιοσύνης» κατέληξε η κ. Κώνστα, αφιερώνοντας το Συνέδριο στον εκλιπόντα καθηγητή, Λάμπρο Μαργαρίτη.
«ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑ ΜΑΚΡΑΣ ΠΝΟΗΣ»
Ο πρόεδρος της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας και πρόεδρος του ΔΣΑ Δημήτρης Βερβεσός τόνισε, μεταξύ άλλων, πως «απαιτείται ασφάλεια δικαίου και σταθερότητα, που υπονομεύονται, ιδίως όταν ο ποινικός νόμος υποκύπτει στις πιέσεις της επικαιρότητας και της κοινής γνώμης, υπό το βάρος εγκλημάτων που προκαλούν δικαιολογημένη δημόσια συζήτηση ή και αποτροπιασμό λόγω των συνθηκών τέλεσής τους.
Ο Ποινικός Κώδικας είναι νομοθέτημα μακράς πνοής και πρέπει να αξιολογείται με νηφαλιότητα, με νομικά κριτήρια, με αποστασιοποίηση από την τρέχουσα επικαιρότητα και χωρίς βεβιασμένες εκτιμήσεις. Η εν θερμώ νομοθέτηση, που ενίοτε εργαλειοποιείται και εντάσσεται στο πλαίσιο πολιτικής επικοινωνιακής διαχείρισης, εγκυμονεί τον κίνδυνο άστοχων παρεμβάσεων και αξιολογικών αντινομιών και η νομική κοινότητα έχει χρέος να επισημαίνει τον κίνδυνο».
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. Λάρισας Τρύφ. Τσάτσαρος τόνισε, μεταξύ άλλων, πως «οι γνωστές σε όλους μας θεωρίες περί αναθεωρητισμού στον χώρο της δικαιοσύνης επιβάλλουν έναν ανοιχτό, ειλικρινή και διαρκή διάλογο μεταξύ μας, προκειμένου με ρεαλισμό και γενναιότητα να εντοπίσουμε τις όποιες παθογένειες και να είμαστε εμείς εκείνοι που θα προτείνουμε τις προσφορότερες λύσεις, αποκρούοντας όταν χρειάζεται από κοινού εγχειρήματα και πειραματισμούς, που είναι όχι μόνο ατελέσφοροι, αλλά και επιζήμιοι».
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. Βόλου Χρ. Στρατηγόπουλος σημείωσε την ανάγκη μιας «μεταρρύθμισης μακράς πνοής», ο πρόεδρος του Δ.Σ. Τρικάλων Νικ. Γουγουλάκης σημείωσε τη σημαντική θεματολογία του Συνεδρίου, ενώ, τέλος, ο πρόεδρος του Δ.Σ. Καρδίτσας Γεώργιος Ανυφαντής σημείωσε τις καθυστερήσεις, σε σύγκριση με τη Λάρισα, στην αναβάθμιση των δικαστικών υποδομών στην Καρδίτσα, προκαλώντας την αντίδραση του περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Κων. Αγοραστού, ο οποίος αποχώρησε από το Συνέδριο.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
Στο πλαίσιο του Συνεδρίου έγιναν οι εξής εισηγήσεις: Ιωάννης Παναγόπουλος, εισαγγελέας Πρωτοδικών: Αναγκαιότητα νέας τροποποίησης του Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ειρήνη Νικολάου, πρόεδρος Εφετών: Αυστηροποίηση ποινών – αποτελεσματικότητα. Δημήτριος Σαμαρτζής, δικηγόρος του Δικηγορικού Συλλόγου Τρικάλων: Μία διάταξη - 187 Π.Κ. - δέκα οκτώ μήνες σε αναστολή. Νικόλαος Νικολάου, εισαγγελέας Εφετών: Ποινική Διαπραγμάτευση - Αποκαταστατική Δικαιοσύνη. Ευστάθιος Βεργώνης, εισαγγελέας Εφετών: Συρρίκνωση της αρμοδιότητας των Δικαστικών Συμβουλίων. Θετικά - Αρνητικά. Κωνσταντίνος Ζαφειρούλης, μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας: Εκτελεστότητα ποινών επί πλημμελημάτων. Λίλιαν Μήτρου, καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, πρόεδρος του Ινστιτούτου για το Δίκαιο της Ιδιωτικότητας, της Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και την Τεχνολογία: Τεχνητή Νοημοσύνη και λήψη αποφάσεων.
Άννα Ρήγα, εφέτης: Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην απονομή της Δικαιοσύνης - Συγκριτική προσέγγιση. Κωνσταντίνος Ν. Βελησσαρίου, μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας: Η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην ελληνική δικαιοσύνη - νομικές και ηθικές προκλήσεις. Βασίλης Καραναστάσης, πρόεδρος Πρωτοδικών: Υπάρχει εφαρμογή της Τεχνητής Δικαιοσύνης στην Ελληνική Δικαιοσύνη;
Σταυρούλα Φίκαρη, δικηγόρος: Τεχνητή Νοημοσύνη και Πλατφόρμες Νομικού Περιεχομένου. Γεώργιος Ι. Αθανασάκης, μέλος Δ.Σ. Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου: Τεχνητή Νοημοσύνη και Κράτος Δικαίου. Χρήστος Κ. Πούλιος, δικηγόρος: Τεχνητή νοημοσύνη και δικηγορία.
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ