Κρύα «Χελιδονίσματα»

ΑΓΙΑ (Γραφείο «Ε»)
Του Νίκου Γουργιώτη

«Ήρθε, ήρθε χελιδόνα.
Ήρθε πάλι μεληδόνα,
κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάδησε.

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ
και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεβίσεις, κι αν κακίσεις,
Καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Θάλασσα επέρασα,
τη στεριά δεν ξέχασα,
εδώ πάλι έφτασα
έσπειρα, ‘κονόμησα...»
Με αυτά τα κάλαντα και παρότι ο Μάρτης έκανε την εμφάνισή του με έντονο κρύο παντού, βροχή στα πεδινά και αρκετό χιόνι στα ορεινά, παιδιά της ΣΤ΄ τάξης του 2ου Δημοτικού Σχολείου Αγιάς, με τις δασκάλες τους, Σοφία Σοφολόγη – Μπαλταγιάννη και Αγαθή Ταμουρίδου, γυρίζοντας σε καταστήματα και υπηρεσίες στο εμπορικό κέντρο της Αγιάς και κρατώντας στα χέρια τους ομοιώματα χελιδονιών και ανθισμένα κλαδιά αμυγδαλιάς, αναβίωσαν, χθες Τρίτη, τα «Χελιδονίσματα», ένα πρωτομαρτιάτικο έθιμο που αποτελεί το μελωδικό καλωσόρισμα της άνοιξης και οι ρίζες του φτάνει στην αρχαία Ελλάδα.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα παιδιά με το τραγούδι τους, επικαλούνται τα αληθινά χελιδόνια να έρθουν στον τόπο τους και μαζί μ’ αυτά η άνοιξη. Είναι ένα αναβλαστικό έθιμο και σκοπός του είναι η υποβοήθηση της βλάστησης της γης. Η παράδοση, βέβαια, δεν επιβάλλει τα παιδιά να φορούν και μάσκες, κάτι που δυστυχώς και φέτος ήταν επιβεβλημένο λόγω των μέτρων περιορισμού της διασποράς του κορονοϊού.
 Στο σημερινό «χελιδόνισμα» συνεχίζεται το αρχαίο τραγούδι αγερμού, που έλεγαν ομάδες παιδιών στην αρχή της άνοιξης. Η ομοιότητα του σημερινού με το αρχαίο είναι πραγματικά εντυπωσιακή, τόσο στο λεκτικό ύφος, όσο και στα επιμέρους θεματικά στοιχεία και την οικονομία της σύνθεσής τους (μήνυμα του ερχομού της άνοιξης με την επάνοδο του χελιδονιού, χαιρετισμός του φτερωτού αυτού προπομπού της χαρούμενης εποχής, επωδική αποδίωξη του κακού από το σπίτι, ευχή υπέρ των ενοικούντων, αίτηση δώρων):
Ἦλθε, ἦλθε χελιδών,
καλάς ὥρας ἄγουσα
καλούς ἐνιαυτούς...
Πέρα από τα «χελιδονίσματα», με πλήθος ακόμη εθίμων υποδεχόταν παλαιότερα ο λαός μας σε διάφορα μέρη της Ελλάδας τον Μάρτη και την άνοιξη. Οι νοικοκυρές απαραιτήτως από την παραμονή καθάριζαν το σπίτι, ρίχνανε τα σκουπίδια έξω, σπάζοντας μάλιστα κάποιο παλιό πήλινο αγγείο για να φύγει το κακό κι ο χειμώνας. Βέβαια, φόβος και τρόμος με τον ερχομό της άνοιξης αποτελούσαν οι ψύλλοι και τα διάφορα συναφή ζωύφια, γι’ αυτό και το «όξω ψύλλοι και κοριοί» αποτελεί ένα σύνηθες στιχάκι που ενσωματώνεται σε διάφορα λαϊκά ευχετήρια άσματα της εποχής. Επιπλέον, όπως και σε άλλες παρεμφερείς εορτές, συνήθιζαν να «χτυπούν» ανθρώπους και ζώα με χλωρά κλαδιά, σκυλοκρέμμυδα ή ασφοδέλους ή και με κλήματα, ώστε να μεταδοθεί η θαλερότητα και η γονιμότητά τους.