Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις αυτό δεν γίνεται, με αποτέλεσμα να έχουμε απώλειες, ποσοτικές και ποιοτικές. Το πρόβλημα αφορά και τη δημόσια υγεία, καθώς οι παρεμβάσεις αυτές είναι ένα βήμα πριν φτάσει το τρόφιμο στο πιάτο μας, αλλά κι επειδή οι εφαρμογές γίνονται ορισμένες φορές σε αποθήκες που βρίσκονται σε κατοικημένες περιοχές».
Αυτά υποστηρίζει ο καθηγητής, από το Εργαστήριο Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χρήστος Αθανασίου, τονίζοντας τη σπουδαιότητα της σωστής απεντόμωσης στα αποθηκευμένα προϊόντα, διότι «κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης τα προϊόντα υφίστανται απώλειες, από έντομα, βακτήρια, μήκυτες, κ.α., που είναι ικανά να βλάψουν σημαντικά το τελικό προϊόν και να έχουν επιπτώσεις και στην υγεία του καταναλωτή. Παραδόξως, η αλυσίδα αποθήκευσης, επεξεργασίας, μεταφοράς αλλά και κατανάλωσης, υφίσταται μια «ακροβασία»: θέλουμε προϊόντα που ταυτόχρονα να έχουν και μηδενική παρουσία εντόμων και μηδενική παρουσία εντομοκτόνων.
Στο Εργαστήριο Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας του ΠΘ ασχολούμαστε με τους ζωικούς εχθρούς που υπάρχουν στα αποθηκευμένα προϊόντα και στα τρόφιμα, όπως τα έντομα και τα ακάρεα αλλά και τις παραμέτρους που αφορούν στη δημόσια υγεία. Τα προϊόντα που έχουν χαμηλή υγρασία, όπως το σιτάρι, τα άλευρα, τα ψυχανθή, τα αποξηραμένα φρούτα κλπ. αποθηκεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτή είναι και η πραγματική αξία τους, γιατί το χαρακτηριστικό αυτό συνδέεται άμεσα με τη διατροφική επάρκεια της ανθρωπότητας. Για παράδειγμα, τα 2/3 της ανθρωπότητας έχουν ως βασική πηγή πρωτεΐνης και άλλων συστατικών σχεδόν αποκλειστικά τρία τέτοια προϊόντα: το σιτάρι, το ρύζι και τον αραβόσιτο, αφού δεν έχουν συχνή πρόσβαση σε προϊόντα ζωικής προέλευσης. Σε αντίθεση με την ΕΕ, που επιμένει να εισάγει σε σημαντικό βαθμό, υπάρχουν χώρες που κυριολεκτικά βασίζουν την οικονομία τους στις εξαγωγές δημητριακών, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία κ.ά.
ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΗΣ
Στο μετασυλλεκτικό κομμάτι η καταπολέμηση των ζωικών εχθρών είναι θεωρητικά εύκολη, αφού το προϊόν είναι συγκεντρωμένο σε ένα σημείο. Στην πραγματικότητα όμως, το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο, καθ’ όσον φαίνεται ότι, τόσο από τους παραγωγούς όσο και από τους επαγγελματίες του χώρου, οι γνώσεις είναι δυσανάλογα λίγες σε σχέση με τα προ-συλλεκτικά στάδια. Αυτό ισχύει και στις γεωπονικές σχολές: διδάσκουμε 3-4 εντομολογίες για τις καλλιέργειες αλλά συνήθως μια ή και καθόλου για την αποθήκευση.
Οι πρακτικές που χρησιμοποιούμε για την αντιμετώπιση των εντόμων είναι τα αέρια εντομοκτόνα και τα υγρά εντομοκτόνα, αλλά και οι μη χημικές μέθοδοι. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν αναπτυχθεί αποτελεσματικές μη χημικές μέθοδοι, εμπορικά διαθέσιμες, όπως για παράδειγμα οι ακραίες θερμοκρασίες (υψηλές για χώρους, χαμηλές για προϊόν). Επίσης, έχουν αναπτυχθεί σημαντικότατα και οι λεγόμενες τροποποιημένες ατμόσφαιρες, π.χ. εφαρμογή αζώτου ή διοξειδίου σε θαλάμους με σκοπό τη μείωση του οξυγόνου. Πολλές μεγάλες επιχειρήσεις έχουν ήδη επενδύσει στα παραπάνω με πολύ καλά αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια έχει επίσης αναπτυχθεί αρκετά και η χρήση αδρανών υλών, όπως οι γαίες διατόμων και οι ζεόλιθοι, που έχουν μηχανική, δηλ. μη νευροτοξική δράση στα έντομα. Πρόκειται για πολύ καλά εντομοκτόνα στα μετασυλλεκτικά στάδια, τα οποία δεν επηρεάζουν το προϊόν. Πολλές μέθοδοι από αυτές έχουν αξιολογηθεί και από το Εργαστήριό μας πριν βγούνε στην αγορά, και χαιρόμαστε ιδιαίτερα όταν βλέπουμε κάποιες από αυτές τις πρακτικές να υιοθετούνται.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΤΙΚΕΤΕΣ
Σύμφωνα με τον κ. Αθανασίου «Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, οι όποιες εφαρμογές με εντομοκτόνα γίνονται συχνά αρκετά πριν τη συγκομιδή, αλλά η όποια παρέμβαση γίνει στο σιλό, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, διότι αφορά στην πιο πρόσφατη ενέργεια πριν την κατανάλωση. Οι αποθήκες είναι ένα ανθρωπογενές περιβάλλον, και μοιάζουν πάρα πολύ με τα σπίτια μας, τα οποία, παρόλο που δεν το συνειδητοποιούμε, είναι και αυτά χώροι αποθήκευσης και επεξεργασίας τροφίμων. Για τις εφαρμογές, απαιτείται μεγάλη προσοχή στις ετικέτες. Υπάρχουν για παράδειγμα εντομοκτόνα τα οποία για την εφαρμογή τους απαιτούν παρουσία γεωπόνου ή χημικού. Η μη εφαρμογή των όσων αναφέρονται στην ετικέτα, αλλά και η μη λήψη μέτρων ασφαλείας, μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα, ακόμα και σε θανάτους. Όταν χρησιμοποιείς αέρια εντομοκτόνα, τα ρίσκα είναι μεγάλα. Οι βιομηχανίες τροφίμων κατά τις εφαρμογές έχουν επενδύσει τόσο σε επιστημονικό προσωπικό (γεωπόνους κ.ά.), αλλά και σε εναλλακτικές μορφές απεντόμωσης. Δυστυχώς όμως στους παραγωγούς, για τους χώρους που οι ίδιοι αποθηκεύουν τα προϊόντα τους, που συχνά είναι ακριβώς δίπλα στα σπίτια τους, υπάρχει άγνοια. Οι κίνδυνοι είναι ακόμα μεγαλύτεροι σε αυτή την περίπτωση όταν επιλέγεται ως μορφή απεντόμωσης η χρήση αερίων».
Του Γιώργου Ρούστα
