Αυτά αναφέρει με συνέντευξή της η επίκουρος καθηγήτρια Γεωργίας και Καινοτόμων Καλλιεργειών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ), Ιωάννα Κακαμπούκη, η οποία μαζί με την ερευνητική της ομάδα, διερευνά τις βέλτιστες καλλιεργητικές πρακτικές, ιδιαίτερα σε Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα, γεωργικές περιοχές στις οποίες το έδαφος και το κλίμα συνηγορούν ως προς τις καλές στρεμματικές αποδόσεις.
* Κυρία Κακαμπούκη γιατί ένας αγρότης να καλλιεργήσει κινόα;
- Η κινόα είναι μια νέα και πολλά υποσχόμενη καλλιέργεια για πολλούς παραγωγούς και οι λόγοι είναι αρκετοί για τους οποίους μπορεί να επιλέξουν να την καλλιεργήσουν. Η διατροφική της αξία, αρχικά, ως gluten-free προϊόν την καθιστά ιδανική λύση ως μέρος μιας υγιεινής δίαιτας χωρίς γλουτένη. Λόγω της ασυνήθιστης σύνθεσής της, όχι μόνο η περιεκτικότητά της σε πρωτεΐνη (14-20%), η εξαιρετική ισορροπία μεταξύ ελαίου, πρωτεΐνης και λίπους αλλά και λόγω της μεγάλη ισορροπίας αμινοξέων την καθιστά ελκυστική για τους καταναλωτές που αναζητούν υγιεινές διατροφικές επιλογές αλλά και ένα εξαιρετικό φυσικό τρόφιμο που στοχεύει στη μείωση του κινδύνου για διάφορες ασθένειες. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια, η ζήτησή της αυξάνεται διαρκώς λόγω των νέων διατροφικών τάσεων (π.χ. Vegan κτλ.) ιδίως σε χώρες με ανεπτυγμένα μοντέλα υγιεινής διατροφής, αποφέροντας έτσι στους παραγωγούς καλύτερες τιμές. Το συγκριτικά χαμηλό κόστος παραγωγής και η ευκολία της καλλιέργειας, σε σχέση με άλλες καλλιέργειες, είναι μερικοί από τους επιπλέον λόγους που αξίζει να επιλεχθεί! Ανθεκτική σε πολλές κλιματικές συνθήκες, ικανή να αναπτυχθεί σε διαφορετικούς τύπους εδάφους και ειδικότερα σε περιοχές όπου άλλες καλλιέργειες αδυνατούν να αναπτυχθούν, πλήρως εκμηχανοποιημένη, και τέλος απαιτεί λιγότερους πόρους (νερό, λιπάσματα κ.λπ.) για να αναπτυχθεί, ειδικά σε ξηρές ή ημιορεινές περιοχές. Το κόστος παραγωγής ανά στρέμμα είναι λίγο πιο πάνω από τα χειμερινά σιτηρά αν και ανοιξιάτικη καλλιέργεια και αναμφισβήτητα το κόστος ανά στρέμμα είναι πολύ μικρότερο από κάθε άλλη ανοιξιάτικη καλλιέργεια στη χώρα μας. Ταυτόχρονα έχει και περιβαλλοντικά οφέλη αφού συμβάλλει στη βελτίωση της βιοποικιλότητας και της υγείας του εδάφους, καθώς είναι ένα φυτό που αντέχει σε συνθήκες ξηρασίας και μπορεί να απαιτεί λιγότερη χρήση χημικών λιπαντικών. Έχει χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (CO2e footprint και Water footprint) από τις υπόλοιπες ανοιξιάτικές καλλιέργειες. Ας σημειωθεί ακόμη ότι η κινόα έχει έναν αυξανόμενο αριθμό πιστοποιημένων βιολογικών αγορών, που μπορεί να προσφέρουν καλύτερες τιμές στους παραγωγούς και να προσελκύσουν καταναλωτές που ενδιαφέρονται για βιώσιμες πρακτικές. Τέλος, η μεγάλη πολυμορφία των χρήσεών της. Η κινόα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές συνταγές και προϊόντα, από σαλάτες μέχρι ζυμαρικά, σνακ, έως και παραγωγή μπύρας. Στη βιομηχανία, στην κοσμετολογία, αλλά και ως σιτηρέσιο ζωοτροφών καθιστώντας την ελκυστική επιλογή για επεξεργαστές, κτηνοτρόφους και καταναλωτές.
* Ποιος ο καλλιεργητικός κύκλος στην κινόα;
- Ο καλλιεργητικός κύκλος της κινοά (Chenopodium quinoa) είναι σχετικά σύντομος και εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής καλλιέργειας. Η σπορά της συνήθως γίνεται πολύ νωρίς την άνοιξη, όταν οι θερμοκρασίες αρχίζουν να ανεβαίνουν και το έδαφος μπορεί να κατεργασθεί για την προετοιμασία της σποροκλίνης. Η ιδανική πυκνότητα φυτών είναι γύρω στα 50.000 φυτά / στρέμμα. Όσον αφορά τις ποικιλίες υπάρχουν πάνω από 12 ποικιλίες καταγεγραμμένες στην ευρωπαϊκό κατάλογο. Οι σπόροι βλαστάνουν συνήθως σε διάστημα 5-10 ημερών, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες. Εάν επικρατήσουν δυσμενής συνθήκες οι σπόροι δεν χάνονται γιατί το φύτρωμα μπορεί να γίνει έως και ένα μήνα μετά τη σπορά. Κατά τη διάρκεια των επόμενων 6-12 εβδομάδων, τα φυτά αναπτύσσονται, αναπτύσσοντας φύλλα και είναι απαραίτητη η σωστή τροφοδότηση με νερό και θρεπτικά συστατικά. Η κινοά αρχίζει να ανθίζει συνήθως 10-12 εβδομάδες μετά τη σπορά. Η ανθοφορία διαρκεί περίπου 4-6 εβδομάδες. Στη χώρα μας αυτό συμβαίνει συνήθως τον Μάιο. Οι σπόροι είναι έτοιμοι για συγκομιδή 90-120 ημέρες μετά τη σπορά, όταν οι ταξιανθίες ξεραίνονται. Η κατάλληλη υγρασία σπόρων για συγκομιδή είναι περίπου 12-14%. Οι αποδόσεις εξαρτώνται από την ποικιλία και τη σωστή λίπανση και κυμαίνονται περί τα 300kg/στρέμμα.
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
* Πρόκειται για μία νέα καλλιέργεια και είναι λογικό κάποιος να είναι επιφυλακτικός, μιας και στο παρελθόν άκουγε για προσοδοφόρες καλλιέργειες, οι οποίες τελικά δεν άντεξαν στον χρόνο…
- Είναι απολύτως κατανοητό να υπάρχει επιφυλακτικότητα ως προς νέες καλλιέργειες, καθώς πολλές φορές οι προσδοκίες δεν ανταγωνίζονται την πραγματικότητα. Η γεωργία είναι ένας κλάδος που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως οι κλιματολογικές συνθήκες, οι αγορές και οι τεχνολογικές εξελίξεις. Για να μειωθεί η αβεβαιότητα, σημαντικό είναι οι γεωργοί να κάνουν έρευνα, να μελετούν τις τάσεις της αγοράς και να αντλούν πληροφορίες από άλλους παραγωγούς που έχουν πειραματιστεί με την ίδια καλλιέργεια. Επίσης, η συμμετοχή σε σεμινάρια και η συνεργασία με γεωπόνους μπορεί να βοηθήσει στη λήψη ενημερωμένων αποφάσεων. Κάθε νέα καλλιέργεια μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες, αλλά απαιτεί και προσεκτικό σχεδιασμό και στρατηγική. Σε κάθε περίπτωση η συχνή επικοινωνία με τον σύμβουλο γεωπόνο μπορεί να δώσει καλά αποτελέσματα. Τέλος η ύπαρξη σύμβασης/ συμφωνίας συμβολαιακής γεωργίας με μεταποιητική βιομηχανία μειώνει το ρίσκο διάθεσης. Στη χώρα μας πάρα πολλές προσπάθειες για νέες καλλιέργειες απέτυχαν, όχι στο χωράφι, αλλά στην αδυναμία διάθεσης του προϊόντος στην αγορά.
* Γιατί η καλλιέργεια είναι ιδανική για την περιοχή της Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδα;
- Τόσο η Θεσσαλία, όσο και η Στερεά Ελλάδα είναι κατά βάση γεωργικές περιοχές με γεωργική παράδοση. Παράγοντες όπως έδαφος και κλίμα συνηγορούν ως προς την καταλληλότητα των περιοχών αυτών. Εάν αναλογισθούμε και τα προβλήματα που δημιουργεί η κλιματική μεταβολή και η υποβάθμιση των εδαφών (αλατότητα διάβρωση κτλ) λόγω της μονοκαλλιέργειας συχνά των ανοιξιάτικων καλλιεργειών, βλέπουμε υποχώρηση των κλασικών καλλιεργειών, όπως το βαμβάκι, ο αραβόσιτος κτλ. Η κινόα είναι μια καλλιέργεια με μεγάλη αντοχή σε ακραίες συνθήκες (παγετού έως και καύσωνα). Επίσης είναι μια καλλιέργεια με μεγάλη αντοχή στην αλατότητα, μπορεί να καλλιεργηθεί ως ξηρική και τέλος απαιτεί λιγότερη ή και ίση λίπανση με το σιτάρι. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν για την καταλληλότητα της κινόας στις Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδος και Θεσσαλίας. Ιδιαίτερα για τη Θεσσαλία που τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με την άρδευση, η κινόα μπορεί να πάρει σημαντικό μερίδιο από τις κλασικές ανοιξιάτικες καλλιέργειες.
ΧΟΡΤΟΦΑΓΟΙ
ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΓΛΟΥΤΕΝΗ
* Ποιες οι δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει ένας παραγωγός όταν ξεκινήσει να καλλιεργεί κινόα;
- Οι παραγωγοί καλούνται συχνά να αντιμετωπίσουν πολλές δυσκολίες κατά τη διάρκεια καλλιέργειας ενός αγροτικού προϊόντος μέχρι την ολοκλήρωση/συγκομιδή/ωρίμανσή του. Οι πιο σημαντικές από αυτές να είναι οι καιρικές συνθήκες, οι επιβλαβείς οργανισμοί, οι οικονομικές πιέσεις, η αγορά – ανταγωνισμός, η τεχνογνωσία της καλλιέργειας, η νομοθεσία/κανονισμοί που με τους διέπουν και τέλος κοινωνικοί παράγοντες. Αναλυτικότερα, οι ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως ξηρασίες, καύσωνες πλημμύρες ή παγετοί, σε κρίσιμα στάδια ανάπτυξης του φυτού, μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά τις τελικές αποδόσεις των καλλιεργειών. Επιπλέον, προβλήματα με παράσιτα, ασθένειες και ζιζάνια μπορούν να οδηγήσουν σε απώλειες παραγωγής και να απαιτήσουν τη χρήση φυτοφαρμάκων, που μπορεί να είναι δαπανηρά και περιβαλλοντικά επιβλαβή. Σε γενικές γραμμές όμως πρόκειται για μια ανθεκτική καλλιέργεια με λίγους εχθρούς. Οι υψηλές αρχικές επενδύσεις, το κόστος των σπόρων, των λιπασμάτων και των εργαλείων με τις διακυμάνσεις των τιμών των προϊόντων, η ζήτηση στην αγορά και ο ανταγωνισμός από άλλους παραγωγούς μπορούν να επιβαρύνουν τον παραγωγό και να επηρεάσουν την οικονομική βιωσιμότητα. Στην Ευρωπαϊκή αγορά η ζήτηση καλύπτεται κατά βάση από εισαγωγές από τη νότια Αμερική. Πέρα από αυτό, η έλλειψη γνώσεων σχετικά με τις καλύτερες πρακτικές καλλιέργειας, η τήρηση κανονισμών σχετικών με την ασφάλεια τροφίμων, τις εκπομπές CO2, τις σχετικές πιστοποιήσεις μπορεί να είναι δύσκολη για κάποιους παραγωγούς χωρίς υποστήριξη. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως οι αλλαγές στην κοινωνία, όπως η έλλειψη εργατικού δυναμικού λόγω μεταναστεύσεων ή η αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών, μπορεί επίσης να επηρεάσουν την παραγωγή. Σε γενικές γραμμές το ενδιαφέρον για την κινόα έρχεται από νέους παραγωγούς με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο και διάθεση καινοτομίας. Επίσης τα κινήματα των Vegans & Vegeterians καθώς και τον ατόμων με δυσανεξία στη γλουτένη αυξάνουν την πίεση από τους καταναλωτές προς τους παραγωγούς για ανάπτυξη της καλλιέργειας. Η επιτυχή ενασχόληση με νέες καλλιέργειες έχει δείξει σε πάρα πολλές περιπτώσεις ότι αποτελούν παράδειγμα συγκράτησης του πληθυσμού στην ύπαιθρο.
* Τα τελευταία χρόνια με βάση και την εμπειρία που έχετε αποκτήσει από καλλιέργειες πειραματικές και μη, ποια είναι τα καλλιεργητικά κόστη και πώς ο παραγωγός μπορεί να προωθήσει τη σοδειά στην αγορά;
- Τα καλλιεργητικά κόστη ποικίλλουν ανάλογα με το είδος καλλιέργειας, την περιοχή, τις μεθόδους καλλιέργειας και άλλους παράγοντες. Συνήθως περιλαμβάνουν το κόστος σπόρων όπου ανάλογα με την ποιότητα και την ποικιλία αποτελεί ίσως και ένα από τα μεγαλύτερα κόστη, δεδομένου ότι ακόμη δεν έχουμε ελληνικές ποικιλίες. Τόσο το κόστος προετοιμασίας του εδάφους / σποροκλίνης όσο και το κόστος των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων είναι σχετικά μικρό όπως στην καλλιέργεια χειμερινών σιτηρών. Εάν κατά περίπτωση απαιτηθεί για κάποιο έντομο ή μύκητα να παρέμβουμε με κάποιο φυτοπροστατευτικό σκεύασμα, τα βιολογικά σκευάσματα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να μην υπάρχει υπολειμματικότητα. Να σημειωθεί εξάλλου ότι στην ΕΕ δεν υπάρχουν εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά σκευάσματα δεδομένου της ανθεκτικότητας της καλλιέργειας σε παθογόνα/εχθρούς. Επίσης, δεν αποτελεί περιοριστικό παράγοντα το κόστος μίσθωσης ή η αγορά μηχανημάτων καθώς δεν διαφέρουν από αυτά των χειμερινών σιτηρών. Τέλος, το κόστος άρδευσης δεν απαιτείται λόγω της ξηρικής καλλιέργειας. Εάν χρειαστεί θα είναι μόνο εάν μετά τη σπορά επικρατήσει μεγάλη περίοδος ανομβρίας (σπάνιο για το μήνα Μάρτιο). Μόνο, στην περίπτωση όπου έχουμε αγρούς με ιστορικό ζιζανίων θα χρειαστεί πιθανά ένα σκάλισμα (συμπληρωματικά με το μηχανικό σκαλιστήρι) οπότε θα υπάρξει και το λεγόμενο κόστος των εργατικών χεριών.
