Λά-σα κι όχι Λάρισα, Λα- σαίοι και όχι Λαρισαίοι. Α- στοφάνης και όχι Αριστοφάνης. Η λαρισινή, για την ακρίβεια θεσσαλική διάλεκτος, των ρωμαϊκών χρόνων, ξεπροβάλλει αρκετά καθαρά, στο σήμερα, μέσα από τη μελέτη των επιγραφών του Αρχαίου Θεάτρου, από τον γνωστό Γάλλο επιγραφολόγο πανεπιστημιακό κ. Μπρούνο Ελί, που συνεργάζεται από χρόνια με τον ανασκαφέα του μνημείου κ. Αθ. Τζιαφάλια. Για μια ακόμη φορά, μίλησε στην «Ε», για τα πιο πρόσφατα δεδομένα των εργασιών της ομάδας του και είπε περισσότερα για τη θεσσαλική διάλεκτο, η οποία και σήμερα «τρώει» συλλαβές ή μόνο φωνήεντα, από τις λέξεις. Έχει όμως πολιτική σημασία, ότι στη ρωμαιοκρατία οι Λαρισαίοι χρησιμοποιούσαν τη θεσσαλική διάλεκτο. Είναι κάτι σαν ταυτότητα της πόλης, σε σύγκριση με την κοινή ελληνική γλώσσα... Αναλυτικότερα ο κ. Ελί, σημείωσε:
«Έχουμε μεγάλες οικογένειες, που μπορούμε να ταυτοποιήσουμε από άλλες επιγραφές, απελευθερωτικές, με ονόματα ταμείων ή στρατηγών. Βλέπουμε για παράδειγμα, ότι μια μεγάλη λαρισαϊκή οικογένεια, είχε σχάσεις με μια μεγάλη οικογένεια από τη Βέροια. Επίσης, μπορούμε να σχεδιάσουμε συνδέσμους των Λαρισαίων με τη Μακεδονία, τη Νότια και Κεντρική Ελλάδα. Μια μεγάλη ομάδα είναι από την Υπάτη της Φθιώτιδας. Αυτοί έχουν συνδέσμους με Αθήνα και με το αποκαλούμενο Πανελλήνιον, μετά τον 2ο αιώνα, για να συγκεντρώσει όλους τους Έλληνες. Έχουμε από το Κιέριον (Καρδίτσα), από Ολοσσώνα, Πύθιον, από τη Μητρόπολη Καρδίτσας κι είναι κι άλλες, που λείπουν. Έχουμε και ξένες πόλεις, π.χ. από Δελφούς, από τη Βηθυνία της Μικράς Ασίας, από πόλεις της Ασίας κλπ. Όλοι έστελναν αντιπροσώπους και είχαν τη θέση τους στο θέατρο της Λάρισας.
Η πιο παλιά επιγραφή του μνημείου είναι όμως από τον 1ο αιώνα π.Χ., που αναφέρεται σε ένα μεγάλο Ρωμαίο τον Λεύκιο Βάλβο. Ήταν εξάδελφος από ένα πολύ γνωστό πρόσωπο της Ρώμης, που ήταν φίλος του γνωστού ρήτορα Κικέρωνα. Ο Κικέρων έγραψε ένα λόγο τον «προ Βάλβο», για αυτή την πολύ πλούσια οικογένεια. Η καταγωγή της ήταν από το Κάδιξ στη Νότια Ισπανία. Ο Βάλβος ο μεγαλύτερος, που ζούσε στη Ρώμη, αγόρασε τους Κήπους του Λούκουλλου και ο «Λαρισαίος» εξάδελφος ήταν φίλος του Καίσαρα και του Πομπηίου. Κι αυτό εξηγείται, γιατί και οι δύο αντίπαλοι, χρειάζονταν τα χρήματα του Βάλβου. Οι Λαρισαίοι κατασκεύασαν θρόνο και άγαλμα του Βάλβου του νεότερου. Μάλιστα, ήταν στο κέντρο του θεάτρου, ως θεατή. Υπάρχει αναθηματική επιγραφή, που περιγράφει «Δήμος Λαρισαίων προς Βάλβον, ευεργέτην της πόλης...» Μετά τη μάχη των Φαρσάλων- που νίκησε ο Καίσαρας- οι Λαρισαίοι, που υποστήριξαν τον Πομπήιο, φοβήθηκαν και έβαλαν τον Βάλβο να «πιάσει» τον Καίσαρα, για να μην καταστρέψει την πόλη και το κατάφεραν.
ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ
Άλλες επιγραφές του μνημείου είναι Λαρισαίων του 1ου αιώνα π. Χ., έχουμε ανάθημα που λέει «Οι Ιταλοί εν Λαρίση». Ήταν λοιπόν Ιταλοί, που έκαναν κάποιο συνεταιρισμό- σύλλογο στη Λάρισα. Έχουμε επιγραφή που αναφέρει τον μεγάλο στρατηγό Σύλλα ως «ιμπεράτορ» (στα ελληνικά), κάτι πολύ σπάνιο. Κάτι σημαίνει αυτό...
ΛΑ-ΣΑ ΑΝΤΙ ΛΑΡΙΣΑ
Άλλη ομάδα είναι αυτή στο κοίλο, από τα μπάζα. Είναι πολλά ψηφίσματα των Λαρισαίων. Είναι στη θεσσαλική διάλεκτο για ξένους, δικαστές που ήρθαν από τη Λακεδαίμονα ή τη Μεσσήνη (Πελοπόννησος). Είναι και επιγράμματα που δημοσίευσε η συνάδελφος κ. Σαντίν, είναι και επιτύμβιες, είναι και αναθηματικές. Είναι με θεσσαλική διάλεκτο, που δεν είναι απλή. Π. χ. δεν γράφει «η», ούτε «ω». Για το «η» γράφει «ει» και για το «ω» γράφει «ου». Μορφολογικά η δοτική δεν είναι «ω», αλλά «ου». Σίγουρα και φωνητικά ακουγόταν διαφορετικά. Είχαν προφορά πιο δυνατή στον τόνο και με λιγότερες συλλαβές, είναι μια μορφή της ελληνικής γλώσσας... Η πιο παλιά επιγραφή από όσες βρέθηκαν, μπορεί να χρονολογηθεί στο τέλος του 3ου αιώνα π. Χ. Συνεργαζόμαστε με τον κ. Αθ. Τζιαφάλια, για αυτές τις επιγραφές».
Ε. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
