Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Έχει τιμηθεί με το Prix Méditerranée Etranger 2011 και με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη της ίδιας χρονιάς, ενώ ήταν υποψήφιος και για το Prix du Livre Européen. Τον Σεπτέμβριο του 2014 τιμήθηκε με τα διάσημα του Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών του γαλλικού κράτους. Ο λόγος για τον συγγραφέα Δημήτρη Στεφανάκη, ο οποίος μιλάει στη «Ελευθερία» με αφορμή την κυκλοφορά του βιβλίου του «ο χορός των ψευδαισθήσεων», που κυκλοφορεί από τις «Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ». Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεταφράσει έργα των Σωλ Μπέλοου, Ε.Μ. Φόρστερ, Γιόζεφ Μπρόντσκι, Προσπέρ Μεριμέ, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Τζον Απντάικ, Μάργκαρετ Άτγουντ κ.ά. Το πρώτο του μυθιστόρημα, «Φρούτα εποχής» κυκλοφόρησε το 2000 (εκδόσεις Ωκεανίδα). Ακολούθησαν: «Λέγε με Καΐρα» (Ωκεανίδα, 2002), «Το μάτι της επανάστασης έχει αχρωματοψία» (Ωκεανίδα, 2005), «Μέρες Αλεξάνδρειας» (εκδόσεις Πατάκη, 2007, β' έκδ. Ψυχογιός 2011, μεταφράστηκε στα γαλλικά, τιμήθηκε με το Prix Mediterranee Etranger 2011 και στη συνέχεια μεταφράστηκε στα Ισπανικά και στα Αραβικά), «Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι» (Εκδόσεις Πατάκη, 2009, Εκδόσεις Ψυχογιός 2014), «Θα πολεμάς με τους θεούς» (Εκδόσεις Πατάκη, 2010), «Φιλμ νουάρ» (Ψυχογιός, 2012, μεταφράστηκε στα Γαλλικά και ήταν υποψήφιο για το Prix Balkanika 2013) και «Άρια, ο κόσμος από την αρχή» (Ψυχογιός, 2013, μεταφράζεται στα Αραβικά).
Σήμερα στην «Ελευθερία», ανάμεσα σε άλλα τονίζει:
«Είναι γνωστό ότι το συμφέρον είναι η κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης δράσης. Και γιατί όχι άλλωστε; Από την άλλη αμφιβάλλω αν κατανοούμε πάντοτε το πραγματικό μας συμφέρον. Έχω την εντύπωση ότι αναλωνόμαστε σε πράγματα ανούσια, υπολογίζοντας σε οφέλη που στο τέλος αποδεικνύονται άνευ αξίας. Ακόμα και η λογική μας μεροληπτεί προκειμένου να προστατεύσει το περίφημο συμφέρον μας. Αυτό εννοώ».
Η συνέντευξη
*Μπορείτε να μας πείτε στο βιβλίο σας «ο Χορός των ψευδαισθήσεων», τι καταγράφεται; Ποιο είναι το επίκεντρο;
- «Ύστερα από τόσα χρόνια ενασχόλησης με τη λογοτεχνία, έχω αντιληφθεί ότι είναι άστοχο να προσπαθεί κανείς να δώσει με δυο λόγια την ουσία ενός μυθιστορήματος. Αν πρέπει να απαντήσω οπωσδήποτε κάτι, θα έλεγα πως ο «Χορός των ψευδαισθήσεων» καταγίνεται με ό,τι και όλα τα άλλα μυθιστορήματα, δηλαδή με την πολυπλοκότητα στις σχέσεις των ανθρώπων. Το μόνο που αλλάζει είναι η οπτική ματιά του συγγραφέα και των ηρώων που επινοεί αλλά και η εκάστοτε εποχή στην οποία αναφέρεται. Για παράδειγμα, το προηγούμενο βιβλίο μου, «Αρια, ο κόσμος από την αρχή» αφορούσε σε μεγάλο βαθμό την Αθήνα των δεκαετιών 1930, 1940, σε αντίθεση με τον «Χορό των Ψευδαισθήσεων», που αφορά τη δική μας Αθήνα, την Αθήνα του σήμερα. Σε κάθε περίπτωση όμως οι ανθρώπινες σχέσεις και οι αναλογίες που τις καθορίζουν, δεν απέχουν πολύ μεταξύ τους».
* Μπορούμε να πούμε ότι η ελληνική κοινωνία ζούσε ή και ζει απολαμβάνοντας τους καρπούς μίας υποτιθέμενης ευμάρειας όπου λείπει το ηθικό μέτρο και ο αυτοέλεγχος; Μήπως ζούμε σε ένα κατασκευασμένο ψέμα;
- «Η αλήθεια είναι ότι η σημερινή εποχή είναι περισσότερο κατασκεύασμα των μέσων ενημέρωσης και της διαφήμισης. Ο καθένας μας είναι άθυρμα μιας προκατασκευασμένης εικόνας. Τίποτε περισσότερο. Ωστόσο οι άνθρωποι διατηρούν κατά παρόδοξο τρόπο μια προσωπική ηθική, ένα ελάχιστο όραμα και πορεύονται όπως μπορούν. Κατά τα άλλα τι είναι αλήθεια και ψέμα μόνο η μεγάλη λογοτεχνία μπορεί να καταδείξει κι αυτή όχι πάντοτε».
* «Οι άνθρωποι εθελοτυφλούν μπροστά στο συμφέρον τους ή σε αυτό που θεωρούν συμφέρον», γράφετε χαρακτηριστικά. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς θέλετε να πείτε;
- «Είναι γνωστό ότι το συμφέρον είναι η κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης δράσης. Και γιατί όχι άλλωστε; Από την άλλη αμφιβάλλω αν κατανοούμε πάντοτε το πραγματικό μας συμφέρον. Έχω την εντύπωση ότι αναλωνόμαστε σε πράγματα ανούσια, υπολογίζοντας σε οφέλη που στο τέλος αποδεικνύονται άνευ αξίας. Ακόμα και η λογική μας μεροληπτεί προκειμένου να προστατεύσει το περίφημο συμφέρον μας. Αυτό εννοώ».
* Το θέμα των αξιών, του σεβασμού και της ανιδιοτέλειας κλονίζουν ανέκαθεν τις κοινωνίες. Εκτιμάτε ότι όλα αυτά απασχολούν περισσότερο την ελληνική κοινωνία;
- «Η ελληνική κοινωνία δεν διαφέρει από τις κοινωνίες άλλων λαών, την απασχολούν πάνω-κάτω τα ίδια προβλήματα. Η ίδια η κρίση που ταλανίζει αυτή τη στιγμή τη χώρα μας, δεν είναι παρά μια κρίση αξιών. Κατά πόσο οι νεοέλληνες θα ανακτήσουν την εθνική τους ηθική και τον αυτοσεβασμό τους, ας αφήσουμε να το κρίνουν οι ιστορικοί του μέλλοντος. Όσο για την ιδιοτέλεια, θα πρέπει να σκεφτούμε πού μας οδήγησε αυτός ο αδιέξοδος φιλοτομαρισμός τον οποίο καλλιεργήσαμε μετά μανίας τις τελευταίες δύο-τρεις δεκαετίες».
* Μήπως τα θύματα είναι σε τελική ανάλυση οι ίδιοι οι κάτοικοι αυτής της χώρας;
«Αν δεχτεί κανείς πως Ελλάδα δεν είναι μόνο το χώμα, τα αρχαία μάρμαρα, η ιστορία και η γλώσσα αλλά είναι πρωτίστως οι άνθρωποι που την κατοικούν, τότε η απάντηση στο ερώτημά σας δεν μπορεί παρά να είναι καταφατική. Δυστυχώς οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού, πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες, αντιλαμβάνονται τους ανθρώπους ως αριθμούς και αδιαφορούν για τη ζωή τους, ίσως γιατί δεν έχουν διαβάσει στη ζωή τους αρκετή λογοτεχνία».
