Ο ιστορικός και διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) επισημαίνει ότι για πολλούς νέους η Πρωτομαγιά είναι πλέον μια ημερομηνία όπως όλες οι άλλες, περιγράφει την πορεία της στον χρόνο και τολμά μια πρόβλεψη για το μέλλον.
* Αν ρωτούσατε μια ομάδα νέων ανθρώπων τι είναι η Πρωτομαγιά τι πιστεύετε ότι θα σας απαντούσαν;
- Δεν είμαι σίγουρος, αλλά φοβάμαι ότι ελάχιστοι νέοι άνθρωποι θα ενδιαφέρονταν για εκείνο το παλιό σύνθημα "δεν είναι αργία, είναι απεργία". Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι πολλοί νέοι και νέες εκείνη την ημέρα εργάζονται κανονικά -ας σκεφτούμε τις επιχειρήσεις επισιτισμού για παράδειγμα- και άρα γι' αυτούς και αυτές η Πρωτομαγιά είναι μία ημερομηνία όπως όλες οι άλλες.
* Μιας και αναφερθήκατε σε αυτό το σύνθημα και με αφορμή την πρόσφατη ανακήρυξη της Πρωτομαγιάς σε επίσημη αργία, ήθελα να σας ρωτήσω το εξής: είμαστε πιο κοντά στο πνεύμα της Πρωτομαγιάς όταν την τιμούμε ως αργία ή ως απεργία;
- Εφόσον ρωτάτε έναν ιστορικό του εργατικού κινήματος, δεν μπορεί παρά να σας απαντήσει ότι η Πρωτομαγιά είναι μια ημέρα απεργίας. Όταν, όμως, η απεργία γίνεται επίσημη γιορτή, μια θεσμοθετημένη αργία, τότε προφανώς απονευρώνεται από το συγκρουσιακό και δυναμικό της χαρακτήρα. Θα τολμούσα να πω ότι είναι περίπου όπως συνέβη και με την επέτειο του Πολυτεχνείου. Η ενσωμάτωση ενός γεγονότος στο κρατικό καλεντάρι συνιστά ασφαλώς αναγνώριση της επιρροής και της ακτινοβολίας τέτοιων γεγονότων. Την ίδια στιγμή, όμως, η αναγνώριση αυτή έχει ένα σημαντικό τίμημα: τη μετατροπή εξεγερτικών στιγμών του παρελθόντος σε μουσειακά εκθέματα. Για να το πω πιο απλά, δεν νομίζω πως οι εργάτες και οι εργάτριες που διαδήλωναν στα τέλη του 19ου αιώνα θα μπορούσαν να φανταστούν ότι η Πρωτομαγιά θα αποτελούσε, στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου, μία κρατικά αναγνωρισμένη αργία ή ότι θα μετατίθετο κατά περίσταση -στην Ελλάδα- ανάλογα με την ημερομηνία των πασχαλινών εορτών.
* Τι συνέβη τότε; Πώς διέσχισε η Πρωτομαγιά τον Ατλαντικό και έφτασε στην Ευρώπη;
- Η διεθνοποίηση των γεγονότων του Σικάγο του 1886 συνιστά μία ενδιαφέρουσα ιστορία. Το 1889 στο Παρίσι αντιπρόσωποι σοσιαλιστικών κομμάτων και εργατικών ενώσεων διακήρυξαν την ανασυγκρότηση της Διεθνούς, θέτοντας τις βάσεις για την ανάδυση της Δεύτερης Διεθνούς. Μία από τις πρώτες αποφάσεις του συνεδρίου τους ήταν η οργάνωση εργατικών συγκεντρώσεων την 1η Μαΐου του 1890 και έτσι ένα φαινομενικά τοπικό γεγονός μετασχηματίζεται σε διεθνές ορόσημο. Αυτή η απόφαση σχετίζεται με την ακτινοβολία που είχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο μυαλό των σοσιαλιστών της εποχής: τα όσα συνέβαιναν εκεί, στη χώρα που βρισκόταν στην ατμομηχανή της παγκόσμιας καπιταλιστικής ανάπτυξης, φάνταζαν να είναι εικόνες από το κοινό μέλλον της ανθρωπότητας.
* Και στην Ελλάδα;
-Σε αντίθεση με όσα διαχέονται στον δημόσιο λόγο για τη γενική "καθυστέρηση" της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με όσα εκτυλίσσονται διεθνώς, η πρώτη εργατική Πρωτομαγιά εορτάστηκε στην Αθήνα το 1893. Η πραγματοποίηση της συγκέντρωσης σχετίζεται με τη δράση του Σταύρου Καλλέργη και της μικρής δραστήριας ομάδας των σοσιαλιστών της Αθήνας που εξέδιδαν την εφημερίδα Σοσιαλιστής.
Οι συγκεντρώσεις του 1893 και του 1894 προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του Τύπου, καθώς ήταν μια ένδειξη ότι η ελληνική κοινωνία βρισκόταν σε συγχρονισμό με το αναδυόμενο κοινωνικό ζήτημα. Δεν ήταν, όμως, μόνον ο Τύπος. Ύστερα από την Πρωτομαγιά του 1894 οι σοσιαλιστές και οι ριζοσπάστες της Αθήνας και της Πελοποννήσου βρέθηκαν στη δίνη μίας συστηματικής δίωξης που οδήγησε πολλούς στη φυλακή και στην ουσιαστική απαγόρευση της Πρωτομαγιάς. Η καταστολή του 1894 άφησε βαθύ ίχνος στην ανάπτυξη του ελληνικού εργατικού κινήματος.
* Η Δεξιά, ιδεολογικά, έχει θέση στην Πρωτομαγιά; Έχει συμβάλει ιστορικά στην αναγνώριση των εργατικών δικαιωμάτων είτε με κινητοποιήσεις είτε από τη θέση της εξουσίας; Ή η Πρωτομαγιά είναι μία υπόθεση μόνον της Αριστεράς που κατέχει ασφαλώς και τη μερίδα του λέοντος στους αγώνες;
- Φυσικά. Θα έλεγα μάλιστα ότι οι αγώνες δεν είναι της Αριστεράς, αλλά των ίδιων των εργατών και των εργατριών. Το γεγονός ότι το σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό κίνημα βρέθηκε να εκπροσωπεί τα πιο ριζοσπαστικά εργατικά αιτήματα δεν αναιρεί την ύπαρξη άλλων ιδεολογικών ρευμάτων. Ας μην ξεχνάμε ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν συνδικάτα που σχετίζονται με τη χριστιανική Δεξιά και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη εργατικών αγώνων και φυσικά στην ανάσχεση της επιρροής των ριζοσπαστικών συνδικάτων. Υπάρχει, όμως, και κάτι άλλο. Η αναγνώριση των εργατικών διεκδικήσεων στον μεταπολεμικό κόσμο, τουλάχιστον στη Δυτική Ευρώπη, δεν ήταν αποκλειστικό προνόμιο των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων. Συχνά ήταν οι χριστιανοδημοκράτες εκείνοι που έσπευδαν να προωθήσουν πολιτικές του κράτους πρόνοιας, της εθνικοποίησης επιχειρήσεων, της εργατικής συμμετοχής στη διοίκηση των βιομηχανικών μονάδων. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί πόσο έχει αλλάξει μέσα στον χρόνο η ίδια η ευρωπαϊκή Δεξιά ή ακριβέστερα πόσο έχει μετατοπιστεί η οικονομική και κοινωνική «ορθοδοξία» μέσα στα χρόνια.
* Εάν έρθουμε σε αυτόν τον αιώνα, ποια είναι τα διακυβεύματα για τους εργαζόμενους; Η εργασιακή επισφάλεια, η επέλαση των ρομπότ για τα οποία υπάρχει φόβος ότι θα αφαιρέσουν θέσεις εργασίας από τους ανθρώπους; Ποιο θα ήταν το νόημα της Πρωτομαγιάς του 21ου αιώνα;
- Χρειάζονται προφητικές ικανότητες για να φανταστεί κανείς τους όρους ανασυγκρότησης του εργατικού κινήματος στον 21ο αιώνα. Αυτό που σίγουρα μπορώ να πω είναι ότι οι Πρωτομαγιές του μέλλοντος προϋποθέτουν τη συμμετοχή κατεξοχήν εκείνων, οι οποίοι σήμερα είναι οι αόρατοι κρίκοι στην εργασιακή αλυσίδα. Δηλαδή, των επισφαλώς εργαζομένων, των μεταναστών και γενικά όλων εκείνων για τους οποίους ο όρος εργατικό δικαίωμα δεν υπάρχει εκ προοιμίου. Η ορμητική είσοδος στο προσκήνιο της αόρατης εργασίας, των μη συνδικαλισμένων, των πολλαπλά αποκλεισμένων από τα παλιά προνόμια, συνιστά κατά τη γνώμη μου το κλειδί για τη μεταμόρφωση του ίδιου του εργατικού κινήματος, καθώς θα το αναμορφώσει εκ βάθρων. Στη δική μου σκέψη αυτή η αναμόρφωση συνεπάγεται νέες μορφές οργάνωσης, την ανεξαρτησία του εργατικού κινήματος από το κράτος και τους μηχανισμούς του, την ανάδυση αιτημάτων που δεν θα εκφράζουν τα συμφέροντα εκείνων που έχουν ήδη φωνή, αλλά εκείνων που σήμερα δεν ακούγονται καθόλου.
* Σε αυτό το εργατικό κίνημα του 21ου αιώνα θα περιλαμβάνατε αυτές τις κατηγορίες εργαζομένων ή μη εργαζομένων που αναφέρατε ή και άλλες ακόμα; Ας πούμε, τους δημόσιους υπάλληλους ή τους μικρούς επιχειρηματίες; Ο όρος «εργατικό κίνημα» πρέπει να διευρυνθεί και να φτάσει ακόμη και στα όρια αυτού που λέμε "εργατικό δυναμικό";
- Προφανώς. Από τη μία χρειαζόμαστε μία διεύρυνση της οπτικής μας, προκειμένου να δούμε αυτούς που εργάζονται αφανώς, αλλά αφετέρου θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι μέσα στον ίδιο τον κόσμο της μισθωτής εργασίας υπάρχουν αντιθέσεις. Μπορεί κανείς να συγκρίνει τον μετανάστη εργάτη γης στη Μανωλάδα ή έναν νεαρό εργαζόμενο στα τηλεφωνικά κέντρα, με έναν δημόσιο υπάλληλο με κατοχυρωμένη μονιμότητα ή έναν προϊστάμενο σε μία εταιρεία κινητής τηλεφωνίας; Το θέμα είναι εάν μπορεί να υπάρξει ένα εργατικό κίνημα τέτοιο, που να ξεκινάει από εκείνους που έχουν τα λιγότερα δικαιώματα και να ενσωματώνει τους υπόλοιπους. Αλλιώς, ο άτυπος εμφύλιος που ήδη διεξάγεται, απλά θα γενικευτεί.
* Θα λέγατε από αυτήν την άποψη ότι η γιορτή της Πρωτομαγιάς θα πρέπει να αλλάξει γιατί διαφορετικά είναι καταδικασμένη να πεθάνει;
- Έτσι όπως είναι η Πρωτομαγιά, λέει όλο και λιγότερα σε όλο και λιγότερους. Το εάν θα παραμείνει αυτή η Πρωτομαγιά ή εάν θα υπάρξει μια νέα ημερομηνία - ορόσημο των εργατικών αγώνων, εξαρτάται από τη δράση του κόσμου της εργασίας. Δεν χρειάζεται να φετιχοποιούμε ημερομηνίες. Αυτό που σίγουρα χρειάζεται είναι να υπάρξουν ορόσημα τέτοια, που είτε θα ανατροφοδοτήσουν και θα αναζωογονήσουν την Πρωτομαγιά είτε θα δημιουργήσουν νέες πρωτομαγιές.
* Ειδικά εδώ στη χώρα μας η Πρωτομαγιά θα λέγατε ότι υποφέρει από κάποιου είδους κομματική πατρωνία;
- Όχι, θα έλεγα ότι υποφέρει περισσότερο από την ατροφία του εργατικού κινήματος, τη ρουτινιάρικη επανάληψη, και από την ενσωμάτωσή της στο καθιερωμένο εορτολόγιο.
Παρουσιάζει το βιβλίο του στη Λάρισα
Η Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Κατσίγρα διοργανώνει την Πέμπτη 11 Μαΐου στις 8 μ.μ. την παρουσίαση του νέου βιβλίου του κ. Κωστή Καρπόζηλου που τιτλοφορείται «Κόκκινη Αμερική: Έλληνες μετανάστες και το όραμα ενός Νέου Κόσμου 1900 – 1950». Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο ίδιος ο συγγραφέας και ο παιδίατρος-ιατρός Κοινωνικής Ιατρικής και επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Νικόλαος Σκεντέρης. Την εκδήλωση θα συντονίσει η δημοσιογράφος κ. Έφη Τουφεξή.
