Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Το τελευταίο μυθιστόρημα της Ελληνίδας συγγραφέα Σοφίας Νικολαΐδου με τίτλο «Χορεύουν οι ελέφαντες» (από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» στην Ελλάδα), κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, λαμβάνοντας διθυραμβικά σχόλια. Το βιβλίο εκδόθηκε στις 3 Φεβρουαρίου υπό τον τίτλο The Scapegoat από τον ανεξάρτητο εκδοτικό οίκο «Melville House», που εδρεύει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Πρόκειται για έναν εκδοτικό οίκο που ασχολείται με έργα τόσο κορυφαίων λογοτεχνών από όλο τον κόσμο όσο και νέων συγγραφέων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Μεταξύ άλλων, στον κατάλογό του φιγουράρουν βιβλία του νομπελίστα Ίμρε Κέρτες, του Αλεχάντρο Σάμπρα και του Mahmoud Dowlatabadi. Το μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαΐδου με μεταφράστρια την Karen Emmerich έχει αποσπάσει ήδη ιδιαίτερα θετικές κριτικές από τον αμερικανικό Τύπο. Το έργο της καταξιωμένης συγγραφέα από τη Θεσσαλονίκη, πραγματεύεται τη διαβόητη υπόθεση δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ και τη συνακόλουθη δίκη και καταδίκη του Στακτόπουλου, ενός ανθρώπου που του αποδόθηκε ο φόνος για να κουκουλωθεί το έγκλημα. Παράλληλα, το βιβλίο χαρτογραφεί τη σύγχρονη καθημερινότητα στην Ελλάδα, ιδίως την κατάσταση στο σημερινό σχολείο, σε μια πόλη με πολλά και αιματηρά ιστορικά στρώματα, όπως η Θεσσαλονίκη.
Σήμερα η συγγραφέας μιλάει στην «Ελευθερία», όπου ανάμεσα σε άλλα τονίζει:
«Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι αυτό το έγκλημα ουσιαστικά εγκαινιάζει τον Ψυχρό Πόλεμο στην Ευρώπη. Οι ξένοι παράγοντες πιέζουν την κυβέρνηση να βρεθεί ο ένοχος. Επειδή αυτό αποδεικνύεται δύσκολο και η Ελλάδα βρίσκεται σε ανέχεια (είναι η περίοδος με το σχέδιο Μάρσαλ) κατασκευάζεται ένας ένοχος, ο Γρηγόρης Στακτόπουλος και η υπόθεση κλείνει γρήγορα».
* Το τελευταίο μυθιστόρημά σας με τίτλο «Χορεύουν οι ελέφαντες» κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, λαμβάνοντας τα πρώτα διθυραμβικά σχόλια. Μπορείτε να αναφερθείτε σε αυτή την εξέλιξη; Τι αποτελεί για σας;
- «Στις 3 Φεβρουαρίου κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ (και τον αγγλόφωνο κόσμο) το τελευταίο μου μυθιστόρημα (με τον τίτλο The Scapegoat, από τον νεοϋρκέζικο εκδοτικό οίκο Melville House). Η υποδοχή είναι πράγματι θερμή. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι είναι, νομίζω, η πρόσληψη ενός έργου που είναι γεμάτο ελληνική ιστορία και σύγχρονη ελληνική καθημερινότητα από αναγνώστες που ζουν σε ένα τελείως διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο. Στην καλύτερη περίπτωση, με βάση και τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις, πολλά ακούν και λίγα ξέρουν για τη χώρα μας. Ένα άλλο ενδιαφέρον κομμάτι -και πολύ διδακτικό συγχρόνως- είναι ο τρόπος της προετοιμασίας μιας έκδοσης που απευθύνεται στην αμερικανική αγορά – που είναι κανονική αρένα. Αν λάβετε υπόψη πόσο λίγα αλλόγλωσσα βιβλία μεταφράζονται στις ΗΠΑ, η συγκεκριμένη μετάφραση δηλώνει –αν μη τι άλλο- ενδιαφέρον για το θέμα και τον τρόπο της πραγμάτευσής τους. Σύμφωνα με τους κριτικούς εκεί, το μυθιστόρημα, που αφορά ανάμεσα στα άλλα τον φόνο του Τζορτζ Πολκ στη Θεσσαλονίκη του εμφυλίου, «ζωντανεύει τη μεγαλύτερη ανεξιχνίαστη υπόθεση μυστηρίου της ψυχροπολεμικής εποχής».
* Μπορείτε να μας πείτε τι συνδυάζει το έργο σας;
- «Συνδυάζει ιστορία και επινόηση. Εκτυλίσσεται σε δύο περιόδους: το 1948-49, μέσα στο βαθύ εμφύλιο δολοφονείται ένας Αμερικανός δημοσιογράφος στη Θεσσαλονίκη, ο Τζορτζ Πολκ. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι αυτό το έγκλημα ουσιαστικά εγκαινιάζει τον Ψυχρό Πόλεμο στην Ευρώπη. Οι ξένοι παράγοντες πιέζουν την κυβέρνηση να βρεθεί ο ένοχος. Επειδή αυτό αποδεικνύεται δύσκολο και η Ελλάδα βρίσκεται σε ανέχεια (είναι η περίοδος με το σχέδιο Μάρσαλ) κατασκευάζεται ένας ένοχος, ο Γρηγόρης Στακτόπουλος και η υπόθεση κλείνει γρήγορα. Η δεύτερη περίοδος, κατά την οποία εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα είναι το 2010-11. Ένας άριστος μαθητής αποφασίζει να μη δώσει πανελλαδικές. Οι γονείς του τρελαίνονται κι αυτός τραβάει το σκοινί. Ο αγαπημένος του καθηγητής του αναθέτει ένα project. Να μελετήσει τη σκονισμένη υπόθεση. Με τον τρόπο αυτό, αντικρίζονται δυο γενιές, αυτή του εμφυλίου κι αυτή της οικονομικής κρίσης, και δυο εποχές που σημάδεψαν τη χώρα».
* Αναφέρεται στη Θεσσαλονίκη;
- «Ναι, άλλωστε η Θεσσαλονίκη έχει μακρά και αιμοσταγή ιστορία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλά πολιτικά εγκλήματα συνέβησαν στην πόλη. Όμως αυτό που ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι το αντίκρισμα των εποχών. Οι παλιές γενιές κληροδοτούν αμαρτήματα στις νεότερες και κρύβουν τα μυστικά κάτω από το χαλάκι».
* Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι ένας Έλληνας συγγραφέας να δει το βιβλίο του σε βιβλιοπωλεία χωρών όπως είναι η Μεγάλη βρετανία ή η ΗΠΑ ή και σε άλλες χώρες;
- «Πολύ δύσκολο. Ειδικά στις ΗΠΑ νομίζω πως η μεταφρασμένη λογοτεχνία αποτελεί το 1% της λογοτεχνικής παραγωγής. Και είναι φυσικό, γιατί οι ΗΠΑ είναι πολιτιστική υπερδύναμη, με όλα όσα συνεπάγεται εκ μέρους τους η επίγνωση αυτή. Γι’ αυτό και ήταν μεγάλη χαρά η έκδοση του βιβλίου μου εκεί. Ιδιαίτερα ο αγγλόφωνος κόσμος συνηθίζει να μεταφράζεται και όχι να μεταφράζει κι αυτό το βλέπουμε όχι μόνο στα βιβλία, αλλά και στις ταινίες κτλ».
* Τότε οι Μεγάλες Δυνάμεις, που έσπευσαν να επέμβουν, διέλυσαν, χωρίς αιδώ και χωρίς περίσκεψη, τη ζωή ενός ανθρώπου... Σήμερα μήπως η ιστορία επαναλαμβάνεται αλλά με διαφορετικούς πρωταγωνιστές αλλά τα ίδια θύματα που είναι ο ελληνικός λαός;
- «Δεν μου αρέσει η θυματοποίηση. Ας πούμε λοιπόν ότι υπάρχουν αρκετά κοινά ανάμεσα στις δύο εποχές, που αφορούν στον ρόλο και την επέμβαση των ισχυρών που νομίζουν ότι μπορούν να παίρνουν ανενδοίαστα αποφάσεις για όλους. Αυτή είναι μια γνωστή ιστορία ήδη από την αρχαιότητα (θυμίζω τον ωμό διάλογο Αθηναίων και Μηλίων στον Θουκυδίδη). Υπάρχουν βέβαια και διαφορές: ας τις συνοψίσουμε, για να συνεννοηθούμε, σε ένα σύνθημα που αναφέρει το βιβλίο: «Τότε τανκς, τώρα μπανκς».
