«Μετά το 2010 που ξεκίνησε η εφαρμογή του μνημονίου, η αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα ανέρχεται στο 35%. Η περίοδος της αύξησης καλύπτει τα έτη 2011 και 2012, κατά τα οποία η ανεργία εκτινάχθηκε από το 14% στο 28%» τονίζει ο επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας και Επαγγελματικής Υγιεινής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιώργος Ραχιώτης.
Ο κ. Ραχιώτης, μιλά σήμερα στην «Ε», με αφορμή μια νέα έρευνα ελληνοβρετανικής ομάδας ερευνητών που παρουσιάζει νέα στοιχεία σχετικά με την αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα. Μια έρευνα που, ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία της, αποτελεί το γεγονός ότι εξετάζει την εξέλιξη των θανάτων (λόγω αυτοκτονιών) στη χώρα μας συγκριτικά, πριν και μετά το 2010, ως «έτος – ορόσημο», καθώς τότε ξεκίνησε η εφαρμογή του Μνημονίου στην Ελλάδα.
Η συζήτηση, σχετικά με τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα, μετά την υπαγωγή της χώρας στον έλεγχο της Τρόικας, έχει ξεκινήσει από καιρό, αλλά η τελευταία έρευνα της ελληνοβρετανικής ομάδας, επιβεβαιώνει με τον πλέον δυσάρεστο τρόπο αυτό που όλες οι εμπλεκόμενες – στη λήψη των επώδυνων μέτρων - κυβερνήσεις αποφεύγουν να συζητήσουν, αποφεύγουν να καταγράψουν και κυρίως να παραδεχθούν: Ότι δηλαδή η θνησιμότητα λόγω αυτοκτονιών της χώρας μας συσχετίζεται θετικά με την αύξηση της ανεργίας.
Τα σκληρά οικονομικά μέτρα που εφαρμόσθηκαν από το 2010 μέχρι σήμερα είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την αύξηση της ανεργίας που ευθύνεται για την αύξηση των αυτοκτονιών, επιβεβαιώνοντας με δραματικά στοιχεία, το ιστορικά αποδεδειγμένο: Ότι η ανεργία είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την αύξηση της θνησιμότητας λόγω αυτοκτονιών, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Σύμφωνα λοιπόν με τους ερευνητές «η αύξηση των αυτοκτονιών στη χώρα μας αφορά και στα δύο φύλα, αλλά ιδιαίτερα στους άρρενες ηλικίας 20-59 ετών η αύξηση ήταν της τάξεως του 34%. Αξιοσημείωτη αύξηση των θανάτων από αυτοκτονίες (20%) σημειώθηκε και μεταξύ των ανδρών 60 ετών και άνω».
Ακόμη «σημαντική αύξηση των θανάτων λόγω αυτοκτονιών καταγράφηκε και μεταξύ των γυναικών ηλικίας 20-59 ετών. Ειδικότερα η αύξηση μεταξύ της περιόδου 2003-2010 και της περιόδου 2011-2012 ήταν 35%. Η ανάλυση έδειξε ότι η θνησιμότητα λόγω αυτοκτονιών συσχετίσθηκε θετικά με την αύξηση της ανεργίας. Ειδικότερα, για κάθε μονάδα αύξησης της ανεργίας αναμένονται να επέλθουν 20 επιπλέον θάνατοι από αυτοκτονία στον ελληνικό πληθυσμό» καταλήγουν οι ερευνητές.
Οι μελετητές υπογραμμίζουν ότι «αντίστοιχα ευρήματα έχουν παρατηρηθεί στην Ισπανία κατά τη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, αλλά και στη Ρωσία την περίοδο του Μπόρις Γιέλτσιν, όπου σημειώθηκε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 40% την περίοδο 1990-1994». Υπενθυμίζοντας ακόμη ότι, «σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ κατά την περίοδο 2007-2010 καταγράφηκαν 1.330 αυτοκτονίες που οφείλονται στην οικονομική κρίση στις ΗΠΑ».
ΕΡΕΥΝΑ
Στην ελληνοβρετανική ερευνητική ομάδα συμμετείχαν ο επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας και Επαγγελματικής Υγιεινής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιώργος Ραχιώτης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης David Stuckler, ο καθηγητής της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου Martin Mc Kee και ο καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χρήστος Χατζηχριστοδούλου.
Τα αποτελέσματα της μελέτης έγιναν αποδεκτά προς δημοσίευση (σ.σ. δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη) στο βρετανικό ιατρικό περιοδικό BMJ Open. Αναλυτικά η συζήτησή μας με τον κ. Ραχιώτη έχει ως εξής:
* Κύριε Ραχιώτη η έρευνα αυτή είναι η πρώτη που γίνεται πανελλαδικά;
«Το ζήτημα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα στην υγεία και ειδικότερα στις αυτοκτονίες έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η δική μας έρευνα αν θέλετε έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι θεωρεί ως το ‘’κρίσιμο σημείο’’ την εφαρμογή του Μνημονίου το 2010 και μελετά τις επιπτώσεις της εφαρμογής της ‘’ριζοσπαστικής λιτότητας’’ στις αυτοκτονίες τα έτη 2011 και 2012».
* Είναι η πρώτη φορά που συνεργάζονται ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια για μια τέτοια έρευνα;
«Έχουν υπάρξει και άλλες συνεργασίες γεγονός που κρίνεται θετικό. Η ιδιαιτερότητα όμως της έρευνάς μας έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά ερευνητές από τον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο συνεργάζονται με τους καθηγητές Mc Kee και Stuckler, οι οποίοι είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένοι για το πρωτοποριακό και εμβληματικό τους έργο σχετικά με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία, αλλά και ειδικότερα στις αυτοκτονίες.
Είναι μεγάλη τιμή για το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας, αλλά και για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας η συνεργασία αυτή. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να μου επιτρέψετε να κάνω ένα σχόλιο. Οι καθηγητές Μc Kee και Stuckler έχουν επιδείξει διαχρονικά μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελλάδα και σε ανύποπτο χρόνο είχαν εντοπίσει πρώιμες καταστροφικές συνέπειες στην υγεία του ελληνικού πληθυσμού από την εφαρμογή της ‘’ριζοσπαστικής λιτότητας’’.
Δυστυχώς, από όλο τον κόσμο, μόνο στην Ελλάδα βρέθηκαν ελάχιστοι επιστήμονες - που είναι γνωστό ότι συμφωνούν με την πολιτική της λιτότητας - να τους αμφισβητήσουν και μάλιστα με τρόπο που έπασχε από απουσία κάθε τεκμηρίωσης».
* Ποια είναι τα ευρήματα της μελέτης σας;
«Μετά το 2010 που ξεκίνησε η εφαρμογή του μνημονίου, η αύξηση των αυτοκτονιών ανέρχεται στο 35%. Η περίοδος της αύξησης καλύπτει τα έτη 2011 και 2012, κατά τα οποία η ανεργία εκτινάχθηκε από το 14% στο 28%. Η αύξηση των αυτοκτονιών αφορά και στα δύο φύλα, αλλά ιδιαίτερα στους άρρενες ηλικίας 20-59 ετών η αύξηση ήταν της τάξεως του 34%.
Αξιοσημείωτη αύξηση των θανάτων από αυτοκτονίες (20%) σημειώθηκε και μεταξύ των ανδρών 60 ετών και άνω. Στο πλαίσιο αυτό ας θυμηθούμε το δραματικό και συγκλονιστικό διάβημα του φαρμακοποιού Κωστούλα μπροστά από το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Σημαντική αύξηση των θανάτων λόγω αυτοκτονιών καταγράφηκε και μεταξύ των γυναικών ηλικίας 20-59 ετών.
Ειδικότερα η αύξηση μεταξύ της περιόδου 2003-2010 και της περιόδου 2011-2012 ήταν 35%. Σχετικά με τις γυναίκες άνω των 60 ετών καταγράφηκε αύξηση 25%. Η ανάλυση έδειξε ότι η θνησιμότητα λόγω αυτοκτονιών συσχετίσθηκε θετικά με την αύξηση της ανεργίας. Ειδικότερα, για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης της ανεργίας αναμένονται να επέλθουν 20 επιπλέον θάνατοι (αδρή εκτίμηση) από αυτοκτονία στον ελληνικό πληθυσμό. Αν αναλογιστεί κανείς ότι η ανεργία έχει αυξηθεί τουλάχιστον 15 μονάδες, προκύπτει ότι εκατοντάδες συμπολίτες μας οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία λόγω της ανεργίας. Και αυτοί είναι θάνατοι που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί…»
* Εκτός από τις παραγωγικές ηλικίες φαίνεται ότι οι ηλικιωμένοι πλήττονται από τις αυτοκτονίες και στα δύο φύλα. Πώς το ερμηνεύετε;
«Νομίζω ότι το συγκλονιστικό αυτό εύρημα υπογραμμίζει το βάθος, τη σοβαρότητα και τον δραματικό χαρακτήρα της ανθρωπιστικής κρίσης στη χώρα μας.
Ένας συνταξιούχος που υπέστη δραματική μείωση της σύνταξής του, υπερφορολογείται και ‘’επιβραβεύεται’’ με χαμηλού επιπέδου ιατρό-φαρμακευτική περίθαλψη, ενώ παράλληλα τα παιδιά και τα εγγόνια του είναι άνεργα ή μετανάστες, τι διέξοδο και τι προοπτική έχει;»
* Σχετικά με το φύλο, οι άνδρες πλήττονται περισσότερο;
«Αυτό είναι αναμενόμενο, ιδιαίτερα στις παραγωγικές ηλικίες, εφόσον οι άντρες επενδύουν περισσότερο στην εργασία σε σχέση με τις γυναίκες που επιτελούν περισσότερους ρόλους. Και εδώ όμως τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι οι γυναίκες δεν είναι απρόσβλητες από τον κίνδυνο της αυτοκτονίας ακόμη και οι ηλικιωμένες. Νομίζω ότι είναι πολύ ανησυχητικό εύρημα, διότι υποδεικνύει διείσδυση του κινδύνου αυτοκτονίας».
* Αποδίδετε τις αυτοκτονίες στην ανεργία;
«Αυτή είναι η πιθανότερη εξήγηση. Υπάρχει και μια προτεινόμενη ‘’αιτιολογική αλυσίδα’’: η λιτότητα προκαλεί ανεργία και η αυξημένη ανεργία αυξάνει με τη σειρά της τις αυτοκτονίες».
* Εκ μέρους των ερευνητών, ποια θεωρείτε ως σημαντικότερα ευρήματα;
«Η εφαρμογή των μνημονιακών μέτρων- από το 2010- οδήγησε σε αύξηση κατά 35% των θανάτων από αυτοκτονίες κατά τη διάρκεια των ετών 2011 και 2012. Οι άνδρες πλήττονται περισσότερο, αλλά ταυτόχρονα, και οι γυναίκες αν και σε μικρότερο βαθμό. Επίσης, αυξάνονται οι αυτοκτονίες μεταξύ των ηλικιωμένων ανδρών και γυναικών. Επίσης, υπάρχει στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην αύξηση της ανεργίας και την αύξηση των αυτοκτονιών. Εκατοντάδες συμπολίτες μας οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία λόγω της δραματικής λιτότητας και της ανεργίας. Οι ομοιότητες με τη Ρωσία του Γιέλτσιν είναι προφανείς.
Να θυμίσουμε ότι η Προεδρία Γιέλτσιν λειτούργησε ως ιμάντας μεταβίβασης της θεραπείας σοκ του ΔΝΤ που διέλυσε τη ρωσική οικονομία και κοινωνία οδηγώντας μεταξύ άλλων σε αύξηση των αυτοκτονιών κατά 40%. Υπάρχουν όμως και παραδείγματα χωρών (στη Σκανδιναβία) όπου η λήψη μέτρων τόνωσης της απασχόλησης έλεγξε αποτελεσματικά τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις αυτοκτονίες.
Κατά συνέπεια η πορεία που πήρε η Ελλάδα, μετά το 2010, αλλά και οι επιπτώσεις της πορείας αυτής δεν ήταν ούτε αναπόφευκτες, ούτε μονόδρομος. Τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να προβληματίσουν σοβαρά τους Ευρωπαίους εταίρους μας και ιδιαίτερα τη Γερμανία, διότι αποδεικνύεται ότι πίσω από τις πολιτικές λιτότητας βρίσκονται θάνατοι ανθρώπων, ένας βαρύς φόρος αίματος. Πόσο θα συνεχιστεί ακόμη η ανθρωπιστική κρίση, υπάρχει ανθρωπιά πέρα από τους αριθμούς;».
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ
