Του Δημήτρη Βάλλα
«Ήρθε απ’ την Πόλη νιος πραματευτής
με διαλεχτή πραμάτεια,
μ’ ασημικά και χρυσικά
και με γλυκά τα μαύρα μάτια»...
Τον περιγράφει κάπως έτσι με τους στίχους του ο γνωστός μας ποιητής Γιάννης Γρυπάρης αναφερόμενος στον γυρολόγο-πραματευτή της εποχής στην προπολεμική Ελλάδα.
Στα χωριά, οι παππούδες ακόμα τον θυμούνται με το κάρο του να έρχεται και να φέρνει κάθε λογής παράξενα πράγματα από την πόλη στην οποία τότε η πρόσβαση από το χωριό ήταν δύσκολη, σχεδόν μια περιπέτεια.
Τα χρόνια βέβαια πέρασαν, η πρόσβαση στην πόλη βελτιώθηκε και το επάγγελμα πέρασε και αυτό στην ιστορία όπως και πολλά άλλα...
Η περιγραφή του, ή αν θέλετε και οι μνήμες πέρασαν στη λαογραφία και στα σχολικά βιβλία, κάτι σαν παραμύθι δηλαδή που ξεκινά κάπως έτσι...
«Οι άνθρωποι που ζούσαν τα παλιά χρόνια στην ύπαιθρο, δεν είχαν τη δυνατότητα να μετακινηθούν εύκολα από τόπο σε τόπο. Λίγοι διέθεταν κάποιο μεταφορικό μέσο για την εξυπηρέτησή τους. Δεν υπήρχαν ούτε κατάλληλοι δρόμοι, αλλά ούτε και συγκοινωνιακά μέσα. Έτσι, η μετακίνησή τους γινόταν με κάρο ή ζώο, αν φυσικά διέθεταν. Σπάνια θα πήγαιναν και στο παζάρι, αφού κι ο χρόνος που τους απέμενε από τις πολλές δουλειές ήταν ελάχιστος.
Η εξυπηρέτησή τους σε ρουχισμό και άλλα παρόμοια γινόταν από γυρολόγους, πλανόδιους έμπορους δηλαδή, που γύριζαν όλα τα χωριά. Οι γυρολόγοι ξεκινούσαν απ' τα χαράματα με το κάρο τους φορτωμένο με ό,τι μπορούσε να φανταστεί κανείς: πουκάμισα, μπλούζες, εσώρουχα, πετσέτες, κάλτσες, κλωστές, κουμπιά, βελόνες, σούστες, καρφίτσες, παραμάνες, κόπιτσες, καρούλια, λάστιχο, κουβαρίστρες, μασουρίστρες, τσατσάρες, χτένια για τις ψείρες, χρώματα για να βάφουν οι νοικοκυρές τα νήματα, υφάσματα, και κυρίως κάμποτο με τον πήχη (χοντρό βαμβακερό ύφασμα που το μέτραγε χρησιμοποιώντας σαν μονάδα μήκους την απόσταση από τον αγκώνα ως το άκρο του χεριού), και πολλά ακόμη. Όλα με τάξη και σειρά βαλμένα μέσα σε χάρτινα κουτιά. Για να χωράνε όλα αυτά, μεγάλωναν σε ύψος την καρότσα του κάρου, προσθέτοντας σανίδες, και τη σκέπαζαν με καραβόπανο.
Όταν υπήρχε σε καμιά κωμόπολη ή σε κάποιο κεφαλοχώρι παζάρι, τα πρωινά πήγαιναν εκεί κι έστηναν τον πάγκο τους. Έπειτα έπαιρναν γύρα τα χωριά, με κρύο ή με ζέστη, σε δρόμους λασπωμένους και αδιάβατους. Και όταν γύριζαν αργά το βράδυ σπίτι τους, ήταν πτώμα από την κούραση.
Η πληρωμή τους γινόταν συνήθως σε είδος. Πού να βρουν χρήματα οι άνθρωποι! Τους έδιναν σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια κ.ά. Έστηνε ο γυρολόγος το κοντάρι και ζύγιζε. Τα έβαζε έπειτα σε τσουβάλια, το κάθε είδος χωριστά και τα πουλούσε. Κι αν ήταν περίοδος που δεν είχαν και γεννήματα, τότε έβγαζε το τεφτέρι του κι έγραφε τα βερεσέδια...
ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΘΕΙΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΡΙΣΑ!
Τον Δημήτρη Κίντο χρόνια βιοπαλαιστή τον έβλεπα σχεδόν κάθε μέρα στη γειτονιά να φορτώνει στο άσπρο φορτηγάκι του ό,τι μπορεί να φανταστεί ανθρώπου νους. Τετράδια, στυλό, μολύβια τσαντάκια, κασετίνες, αναπτήρες, τσακμακόπετρες, βελόνες, καρφίτσες, τσιγαρόχαρτα και κάθε είδους πολύχρωμες σακούλες με φτηνά παιδικά παιχνίδια όλων των ειδών.
Με γεμάτο κυριολεκτικά το φορτηγάκι άρχιζε το δρομολόγιο, εξαφανιζόταν από τη γειτονιά για να τον ξανασυναντήσω πάλι το επόμενο πρωί, στην ίδια διαδικασία.
«Είναι, όπως τα λες, θα μας πει, κάτι σαν τους παλιούς πραματευτές, τους γυρολόγους δηλαδή, μόνο που δεν βγαίνει η πραμάτεια πια στον δρόμο, αλλά τη δίνουμε στα περίπτερα και στα ψιλικατζίδικα κυρίως των χωριών.
Κάθε μέρα βγάζουμε και διαφορετικό δρομολόγιο και πάμε σε όλα τα χωριά στη Θεσσαλία μικρά και μεγάλα φθάνοντας ακόμα και μέχρι τη Δεσκάτη, το Γαρδίκι Τρικάλων, την Κρανιά, το Λουτρό Ελασσόνας, αλλά και στα χωριά του Δομοκού.
Στα χωριά κυρίως οι πιτσιρικάδες μας περιμένουν με αγάπη και ρωτούν τους περιπτεράδες, πότε θα’ ρθει ο... θείος από τη Λάρισα να μας φέρει τα καινούργια παιχνίδια.
Δύσκολο το μεροκάματο, καθώς χειμώνα καλοκαίρι - είμαστε συνέχεια στον δρόμο.
Τη δουλειά μας την ενέπνευσε η ...κρίση και όλα έγιναν σχεδόν τυχαία. Η κίνηση είχε πέσει πολύ στο βιβλιοπωλείο που διατηρώ και μια φορά πριν από χρόνια αγόρασα κάτι μεταλλικές σβούρες-παιχνιδάκια.
Σαν από ...θαύμα σε λίγες ημέρες πουλήθηκαν όλες από το μαγαζί, ξαναγόρασα και πάλι τα ίδια. Έτσι το αποφάσισα να κάνω αυτή τη δουλειά μεταφέροντας ό,τι μπορείς να φανταστείς σε ψιλικό και παιχνιδάκια στα χωριά»...
Ο Δημήτρης τήρησε την υπόσχεσή του και προχθές πήγαμε μαζί με το φορτηγάκι στα χωριά του Τυρνάβου σε ημερήσιο δρομολόγιο.
Ο καιρός καλός και η εμπειρία αλλιώτικη. Σφραγίστηκε ίσως με το πλατύ χαμόγελο στο πρόσωπο του ηλικιωμένου περιπτερά από το Αργυροπούλι που με αγωνία περίμενε μια σειρά από πλαστικά παιδικά καουμπόικα πιστόλια με καψούλια για τους απαιτητικούς του πιτσιρικάδες που κάθε φορά που σχολούσαν κυριολεκτικά τον ζάλιζαν ανυπόμονοι...
