* Του αντιπτεράρχου (Ι) ε.α. Χρήστου Βάγια
Επίτιμου Προέδρου Ε.Ε.Α.Α/ Λάρισας,
μέλους της Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος,
μέλους του Συνδέσμου Ιπταμένων Σχολής Ικάρων
Αφιερωμένο σε όλους τους αεροπόρους, ιπταμένους και τεχνικούς της Πολεμικής Αεροπορίας, οι οποίοι με την άρτια πτητική και τεχνική τους κατάρτιση, εργατικότητα, προσήλωση στο καθήκον και αγάπη για την πατρίδα, συνετέλεσαν τα μέγιστα στην άνδρωση και αύξηση της μαχητικής ικανότητας της Π.Α., προσφέροντας και τη ζωή τους ακόμα για την ελευθερία και τη διαφύλαξη των κυριαρχικών δικαιωμάτων της πατρίδος μας.
Ας μου επιτρέψετε να αναφερθώ, εν συντομία, στο ιστορικό, στην άνδρωση και στην πολεμική δράση της Π.Α. από το 1912 έως σήμερα, αλλά και στους ήρωες πεσόντες ιπταμένους και τεχνικούς, αφενός διότι, στις 8 Νοεμβρίου ημέρα των Αρχαγγέλων, γιορτάζει η Πολεμική μας Αεροπορία τα 103 χρόνια δράσης της στους αιθέρες και αφετέρου διότι φέτος γιορτάζονται τα 71 χρόνια από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η επιστροφή στις 14 Νοεμβρίου 1944, των Ελληνικών Πολεμικών Μοιρών στην πατρίδα από τη Μέση Ανατολή και την Ιταλία.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ Π.Α.
To 1911, η τότε Ελληνική Κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ακλουθώντας το πνεύμα των Μεγάλων Δυνάμεων για χρησιμοποίηση του αεροπλάνου ως πολεμικού μέσου, ανέθεσε σε έμπειρους Γάλλους ειδικούς με επικεφαλής τον Υποστράτηγο Eydoux την οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορικής Υπηρεσίας, στέλνοντας έξι Αξιωματικούς Στρατιωτικούς να εκπαιδευθούν ως αεροπόροι στην Αεροπορική Σχολή του Henry Farman στη Γαλλία. Οι έξι επιλεγέντες αξιωματικοί που εστάλησαν στα μέσα Δεκεμβρίου του 1911 ήταν οι εξής: Υπολοχαγός Πυροβολικού Δημήτριος Καμπέρος, Υπολοχαγός Μηχανικού Μιχαήλ Μητούσης, Ανθυπίλαρχος Χρήστος Αδαμίδης Υπολοχαγός Πεζικού Λουκάς Παπαλουκάς, Υπολοχαγός Πυροβολικού Μάρκος Δράκος και ο Ανθυπίλαρχος Πανούτσος Νοταράς.
Στις 13 Μαΐου 1912 o Υπολοχαγός Καμπέρος πραγματοποίησε την πρώτη στρατιωτική πτήση στην Ελλάδα με αεροπλάνο Henry Farman.
Πριν από την αποστολή των έξι αξιωματικών στη Γαλλία είχαν ήδη γίνει οι διαπραγματεύσεις για την αγορά διπλάνων τύπου Henry Farman.
Το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου του 1912 ανακλήθηκε από τη Γαλλία ο Υπολοχαγός Δημήτριος Καμπέρος που είχε μόλις τελειώσει τον πρώτο κύκλο της εκπαίδευσής του προκειμένου να λάβει μέρος στα μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια. Συγχρόνως, μεταφέρθηκαν σε κιβώτια τα δύο πρώτα αεροπλάνα τα οποία συναρμολογήθηκαν από τον ίδιο τον Καμπέρο στο Παλαιό Φάληρο.
Στις 13 Μαΐου του 1912, ο Καμπέρος με ένα από τα πρώτα αεροπλάνα πραγματοποίησε δοκιμαστική πτήση η οποία ήταν συγχρόνως και η πρώτη πτήση στρατιωτικού αεροπλάνου στην Ελλάδα.
Στις 27 Μαΐου του 1912, μετά το τέλος των ασκήσεων. Ακολούθησε το βάπτισμα των τεσσάρων πρώτων αεροπλάνων που είχαν παραληφθεί.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1912 δημιουργήθηκε στη Λάρισα ο Λόχος Αεροπόρων, η πρώτη πολεμική αεροπορική μονάδα με 4 Ιπταμένους και ανάλογο αριθμό τεχνικών για τη συντήρηση και επισκευή των αεροπλάνων.
Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑ (1912-1922)
Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)
Η Αεροπορία μας άρχισε την πολεμική της δράση με τον «Λόχο Αεροπόρων» από τη Λάρισα, στις 5 Οκτωβρίου του 1912, ημέρα έναρξης των βαλκανικών πολέμων για απελευθέρωση των υπόδουλων, έως τότε, περιοχών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στους αγώνες του 1912-13 για την Ελευθερία των Ελληνικών εδαφών έπεσαν ηρωικά 3 Αεροπόροι.
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918)
Στην πρώτη παγκόσμια σύρραξη (1914-1918), η Ελληνική Αεροπορία, εντεταγμένη στο συμμαχικό συνασπισμό Αγγλίας–Γαλλίας, έδρασε αποτελεσματικά με εκσυγχρονισμένο τον στόλο της. Οι νεκροί Έλληνες αεροπόροι του πολέμου αυτού ανήλθαν στους 17.
Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922)
Κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922) για την απελευθέρωση των υποδούλων αδελφών και των Ελληνικών εδαφών, η Ελληνική Αεροπορία ύστερα από σκληρούς αγώνες υποχώρησε μεταξύ των τελευταίων από την ιονική γη. Για την υλοποίηση «της Μεγάλης Ιδέας» 23 αθάνατοι Αεροπόροι, ως τίμημα, προσέφεραν τη ζωή τους.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, άρχισε η αναδιοργάνωση και η ανάπτυξη της Ελληνικής Αεροπορίας.
Το 1930 ιδρύθηκε το Υπουργείο Αεροπορίας και η ενοποιημένη πλέον ΠΑ καθιερώθηκε, ως αυτοτελής κλάδος των Ένοπλων Δυνάμεων. Πρώτος Υπουργός Αεροπορίας, ο τότε Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.
Το 1931 ιδρύθηκε στο Τατόι η Σχολή Αεροπορίας, μετέπειτα Σχολή Ικάρων που υπήρξε το "φυτώριο" για όσους νέους επέλεξαν να γίνουν Ιπτάμενοι.
Το γεγονός της ίδρυσης της Σχολής Ικάρων οδηγεί την ηγεσία της Αεροπορίας στην ίδρυση της πρώτης Σχολής Τεχνικών Αεροπορίας (ΣΤΑ).
Με τον Νόμο 1553/1950 η ΣΤΑ μετονομάζεται σε Σ.Τ.Υ.Α (Σχολή Τεχνικών Υπαξιωματικών Αεροπορίας) που μετά από δύο χρόνια εκπαίδευσης αποφοιτούν οι πρώτοι τεχνικοί πολλών ειδικοτήτων, οι οποίοι θα επανδρώσουν τις νέες πολεμικές μοίρες αεριωθούμενων αεροσκαφών.
ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1940-41)
Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, συνολικά 77 Ελληνικά αεροπλάνα πρώτης γραμμής κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν 463 σύγχρονα Ιταλικά. Παρά τη συντριπτική υπεροχή της Ιταλικής Αεροπορίας, η απαράμιλλη αυτοθυσία και ο ηρωισμός των πληρωμάτων και της άρτιας υποστήριξης των τεχνικών και του υπολοίπου προσωπικού εδάφους, ανέτρεψε από τις πρώτες ημέρες του πολέμου τα σχέδια των Ιταλών.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα ικανότητας, θάρρους και ηρωισμού, αλλά και βάλσαμο για τους 52 αθάνατους ήρωες αεροπόρους, που απέσπασαν το θαυμασμό των συμμάχων, αλλά και ταυτόχρονα των εχθρών της Ελλάδας, είναι ενδεικτικά:
Ο ηρωισμός και η αυτοθυσία, του Υποσμηναγού Ευάγγελου Γιάνναρη στις 30 Οκτωβρίου 1940. Το κατόρθωμα του Ανθυποσμηναγού Μαρίνου Μητραλέξη στις 2 Νοεμβρίου του 1940, που «ροκάνισε» με την προπέλα του αεροπλάνου του, το ιταλικό τρικινητήριο βομβαρδιστικό όταν τελείωσαν τα πυρομαχικά του. Το κατόρθωμα, την ίδια ημέρα, του πληρώματος του αεροπλάνου με τους Ανθυποσμηναγό Καρακίτσο και Σμηνία Κατσούλα, που εντόπισαν με χαμηλή πτήση την περίφημη ιταλική μεραρχία «Julia», τη στιγμή που είχε εισβάλει στην Πίνδο και κινείτο να καταλάβει το Μέτσοβο, γεγονός που άλλαξε την έκβαση του πολέμου υπέρ της Ελλάδας.
ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑ (1941–1944)
Επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή
Μετά τη νικηφόρα προέλαση των Ελληνικών Δυνάμεων στο μέτωπο της Αλβανίας το 1940 και στις αρχές του 1941, ακολούθησε η κατάρρευση του μετώπου και η εναντίον της Ελλάδας επέλαση της πανίσχυρης Γερμανικής Στρατιωτικής Μηχανής.
Η Ελληνική Αεροπορία με την τότε ονομασία Ελληνική Βασιλική Αεροπορία έχασε σχεδόν όλο το αεροπορικό δυναμικό της, αλλά δεν υπέστειλε την ελληνική σημαία. Με την αιώνια ηρωική λεβεντιά που διακρίνει την ελληνική ψυχή και τον πόθο για ελευθερία, τα ελάχιστα εναπομείναντα, με τα ελληνικά χρώματα, αεροσκάφη και ο βασικός ανθρώπινος πυρήνας της κατέφυγαν από τις 18 Απριλίου του 1941 στη Μέση Ανατολή για συνέχιση του αγώνα στο πλευρό των συμμάχων. Εννέα αεροσκάφη και οι μαθητές της Σχολής Αεροπορίας με αρκετούς κυρίως Ιπταμένους Αξιωματικούς και Υπαξιωματικούς και μεγάλο αριθμό τεχνικών, στις 23 Απριλίου, κατόρθωσαν με πολλές δυσκολίες να καταφύγουν στη Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα σε δύο αεροδρόμια ένα της Αιγύπτου και ένα της Παλαιστίνης.
Γενικός Απολογισμός των τριών Μοιρών στη Μ. Ανατολή και Ιταλία
Οι τρεις ελληνικές πολεμικές Μοίρες, 13η ΜΕΒ, 335 ΜΔ, και 336ΜΔ εκτέλεσαν περισσότερες από 11.200 πολεμικές αποστολές που αντιστοιχούν σε 22.680 πολεμικές ώρες. Η 13η ΜΕΒ εκτός των άλλων έριξε και 1300 τόνους βομβών. Έπεσαν στο βωμό του καθήκοντος 70 Ιπτάμενοι και 10 επιπλέον Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί τεχνικοί διαφόρων ειδικοτήτων οι οποίοι απεβίωσαν συνέπεια των κακουχιών του πολέμου στην καυτή έρημο.
Η επιστροφή των Μοιρών στην πατρίδα
Η ημέρα της επιστροφής των τριών Μοιρών στην πατρίδα πραγματοποιήθηκε την 14η Νοεμβρίου 1944 η οποία μέρα αποτέλεσε ορόσημο χαράς και δόξας για όλο το προσωπικό των τριών τιμημένων Μοιρών της Ερήμου. Αποτελεί επέτειο νίκης και πανηγυρισμού του τέλους των ταλαιπωριών τους και του νήματος των απωλειών που προκαλούνται σε έναν πόλεμο. Θυμίζει την πολυπόθητη λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα και στο οικογενειακό περιβάλλον μετά από τέσσερα χρόνια αναγκαστικής απουσίας. Η λαχτάρα αυτή είναι το αιώνιο «Νόστιμον Ήμαρ» της ελληνικής ψυχής στην «Ιθάκη της». Μα πάνω απ’ όλα, η ημερομηνία αυτή παροτρύνει τη σκέψη μας σε ένα μνημόσυνο για αυτούς που η τύχη τους στέρησε τη χαρά της επιστροφής.
Εμφύλιος Πόλεμος
Μετά την απελευθέρωση, ακολουθεί ο Εμφύλιος Πόλεμος 1946–1949. Η Π.Α. είχε έντονη παρουσία εκτελώντας αναγνωρίσεις και προσβολές στόχων, κατόπιν εντολής των προϊστάμενων κλιμακίων. Κατά τη διάρκεια του άδικου εμφύλιου σπαραγμού έχασαν τη ζωή τους 49 ιπτάμενοι.
Επιχειρήσεις στη Ν. Κορέα (1950-1955)
Το Νοέμβριο του 1950 μετά τη λήξη των επιχειρήσεων του εμφυλίου πολέμου, θέλοντας η Ελλάδα να συνδράμει τον Ο.Η.Ε., απέστειλε στη Ν. Κορέα το 13ο Σμήνος Μεταφορών με αεροπλάνα C-47 (Dacota), μαζί με 67 ιπταμένους και τεχνικούς αξιωματικούς και οπλίτες. Μέχρι το 1955 το προσωπικό του Σμήνους C-47 διακρίθηκε για την τόλμη, την αποφασιστικότητα των ιπταμένων και τεχνικών της. Το ηρωικό Σμήνος πραγματοποίησε υπό δυσμενείς συνθήκες 2.916 πολεμικές αποστολές αερομεταφορών.
Δώδεκα αξιωματικοί – υπαξιωματικοί και δύο αεροπλάνα δεν επέστρεψαν στα πάτρια εδάφη. Το επιβλητικό μνημείο στη Σεούλ θυμίζει τη θυσία των ηρώων αεροπόρων στις νεότερες γενιές.
Η Πολεμική Αεροπορία στο ΝΑΤΟ
Τη δεκαετία του ΄50, με την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ, τέθηκε σε εφαρμογή εκτεταμένο σχέδιο εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης της ΠΑ, η οποία οργανώθηκε με τα ΝΑΤΟϊκά πρότυπα και προσαρμόστηκε στις αιτήσεις των σύγχρονων εξελίξεων. Τα ελικοφόρα αεροπλάνα άρχισαν να αντικαθίστανται με αεριωθούμενα με πρώτα τα Τ-33 Α (1951) στην Ελευσίνα και τα F–84G στη Λάρισα, που τα υποδέχθηκαν για συντήρηση οι πρώτοι τεχνικοί που αποφοίτησαν από τη νεοσύστατη σχολή ΣΤΥΑ.
Επιχειρήσεις στην Κύπρο
Τον Ιούλιο του 1974 η 354 Μοίρα των Noratlas έγραψε λαμπρή ιστορία με την περίφημη επιχείρηση “ΝΙΚΗ” αερομεταφοράς των Ελλήνων καταδρομέων από την Κρήτη στη μαρτυρική Κύπρο. Παρά την παλαιότητα των αεροσκαφών Noratlas, τα οποία δεν έφεραν ουσιώδη, για την νυχτερινή πτήση, ραδιοναυτιλιακά βοηθήματα, τα πληρώματα των 12 από τα 15 αεροσκάφη προσγείωσαν τα Noratlas στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, κάτω από αντιαεροπορικά πυρά των φιλικών και εχθρικών στρατευμάτων. Η κατάρριψη ενός αεροσκάφους στοίχισε τη ζωή του ηρωικού πληρώματος και των 27 από τους 28 αλεξιπτωτιστές των καταδρομών του Στρατού Ξηράς. Την περίοδο αυτή διαπιστώθηκε κατά τραγικό τρόπο η αδυναμία παραμονής των ελληνικών μαχητικών αεροσκαφών άνωθεν της Κύπρου για διεξαγωγή επιχειρήσεων.
H Πολεμική Αεροπορία τα τελευταία χρόνια
Μετά το 1974 ελληνικές κυβερνήσεις πιεζόμενες από τις εξελίξεις στο Αιγαίο και την Κύπρο άρχισαν σταδιακά τον εκσυγχρονισμό της ΠΑ με αεροσκάφη μεγάλης εμβέλειας και με σύγχρονα οπλικά συστήματα και όπλα όπως: 1974–1980 τα μαχητικά F-4E, A-7H και Mirage F-1, τα μεταφορικά C – 130, τα πυροσβεστικά CL-215 και τα φωτογραφικά RF-4E. Το 1988 έως σήμερα παρελήφθησαν σταδιακά τα αεροσκάφη τρίτης γενιάς Μ-2000, F-16 block 30, τα F-16 block 50, τα F-16 block 52 plus, τα F-16 block 52 advanced και τα Mirage 2000–5, το νέο μεταφορικό C-27 και το ιπτάμενο Radar Embrair με ηλεκτρονικά συστήματα της Ericsson, τα αντιαεροπορικά συστήματα Patriot κ.α.
Η Π.Α. τα τελευταία 40 χρόνια βρίσκεται σε ετοιμότητα ολόκληρο το εικοσιτετράωρο και «οι άγρυπνοι φρουροί του Αιγαίου», οι αεροπόροι μας, που χειρίζονται με δεξιότητα τα σύγχρονα μαχητικά σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας, με την άριστη υποστήριξη των τεχνικών, είναι έτοιμοι για το υπέρτατο καθήκον, τη θυσία για την πατρίδα.
Τα ατρόμητα ελληνόπουλα πετούν καθημερινά, πολεμούν στο Αιγαίο ημέρα και νύχτα, ταγμένα να διαφυλάττουν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, χαράζοντας τον δρόμο της ειρήνης διά της αποτροπής, για να παραμείνει η πατρίδα μας ελεύθερη και ακέραιη από κάθε ξένη επιβουλή. Ο καθημερινός αεροπορικός πόλεμος στο Αιγαίο, εκτός από το βαρύ οικονομικό που προσθέτει στην εθνική οικονομία της χώρας, έχει και ένα βαρύτερο τίμημα: τα θανατηφόρα ατυχήματα των αεροπόρων κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της αποστολής. Η συνεχής επαγρύπνηση και ετοιμότητα, η κούραση, η καταπίεση, πολλές φορές, για καλύτερα αποτελέσματα, και ο υπέρμετρος ζήλος των ιπταμένων για να νικήσουν τη μάχη, έστω και για εκπαιδευτικούς σκοπούς, συνθέτουν το ατύχημα και μάλιστα χωρίς να έχουν βλάβες τα αεροσκάφη.
Τα τελευταία 22 χρόνια έπεσαν για την πατρίδα 86 περίπου ιπτάμενοι, μάλιστα, οι περισσότεροι πεσόντες αεροπόροι στην «ειρηνική περίοδο» απ’ ό,τι στους δύο πολέμους 1912-13 και 1940-41. Ο συνολικός αριθμός των πεσόντων αεροπόρων μέχρι σήμερα ανέρχεται σε 757 νεκρούς υπέρ της πατρίδος και άλλοι 50 πεσόντες ήρωες τεχνικοί της Π.Α.
Σε κάποιους αεροπόρους μας όλα αυτά τα χρόνια, η τύχη ήταν περισσότερο σκληρή, τους στέρησε όχι μόνο τη ζωή αλλά και έναν απλό τάφο. Είναι και αυτό ένα χαρακτηριστικό των αεροπόρων. Διατηρούμε αναλλοίωτη την εκτίμησή μας προς όλους τους τότε πολεμιστές. Διαβεβαιώνουμε όλους τους παλαίμαχους Αεροπόρους ότι το παράδειγμά τους μας συνόδευε πάντα στην πορεία μας στην αεροπορία και εκφράζουμε στους μεγάλους «Απόντες» τον θαυμασμό και τον σεβασμό μας. Όλη η αεροπορική οικογένεια η ενεργώς και η απόμαχη τους θυμάται και τους τιμά.
Οι σύγχρονοι Ίκαροί μας έχοντας δεδομένη την άριστη τεχνική υποστήριξη θα συνεχίζουν να πετούν ακούραστοι, με ζήλο και ενδιαφέρον, και δεν θα διστάσουν καθόλου να θυμίσουν σε αυτούς που δεν έχουν μνήμη τις θυσίες των ηρωικά πεσόντων. Στο Βαλκανικό μέτωπο, στη Μικρά Ασία, στην Πίνδο, στη Μέση Ανατολή, την μαρτυρική Κύπρο και στο αρχιπέλαγος Αιγαίο.
Ας είναι αιώνια η μνήμη όλων των ιπταμένων και τεχνικών πεσόντων αεροπόρων μας, που θυσιάστηκαν για την πατρίδα και την αεροπορική ιδέα.
