Ριψοκίνδυνες διαδρομές

ΛΑΡΙΣΑ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ, ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ...

Ενα αυτοκίνητο κατεβαίνει τις σκάλες του Αγ. Αχιλλίου

Kάθοδος των βαθμίδων της μεγάλης σκάλας του Αγίου Αχιλλίου με αυτοκίνητο. Όρθιος έξω από τη θέση του οδηγού ο Μιχάλης Ζέικος. Χρονολογία: 7 Οκτωβρίου 1932. Αρχείο Γιάννη Χατζάκου.

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου, [e-mail]

Μέχρι το 1894 η πρόσβαση στον Λόφο από τη νοτιοδυτική πλευρά γινόταν από ένα στενό, ανηφορικό, λιθόστρωτο και ελικοειδές δρομάκι, το οποίο ξεκινούσε από την αυλή του Ιερού Ναού του Αγ. Αχιλλίου, περνούσε ανάμεσα από παλιά σπίτια του Τρανού Μαχαλά, άφηνε αριστερά το μεγάλο χάνι των αδελφών Σαχίνη και κατέληγε στον ανοιχτό χώρο πριν από την είσοδο της μεγάλης γέφυρας. Ήταν μια σύντομη διαδρομή, όμως αρκετά δύσκολη, ώστε να εξυπηρετεί την πρόσβαση κατά τις διάφορες τελετές, οι οποίες πραγματοποιούνταν στη Μητρόπολη.

Για τον λόγο αυτόν η συνήθης διαδρομή ήταν από την οδό Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), ανάμεσα από τα οικήματα τα οποία κάλυπταν τότε το Αρχαίο Θέατρο.
Για να γίνεται πιο εύκολη η πρόσβαση στον Λόφο, αποφασίσθηκε από τον δήμαρχο Αχιλλέα Αστεριάδη, ο οποίος ήταν συγχρόνως και επικεφαλής του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού του Αγίου Αχιλλίου [1] «…η κατασκευή κλίμακος και λοιπών έργων προς εξωραϊσμόν του ενταύθα Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αχιλλίου», όπως αναφέρεται στο συμφωνητικό της κατασκευής της. Η διεκπεραίωση όλων αυτών των έργων ανατέθηκε κατόπιν δημοπρασίας στον Αντώνιο Ν. Ρίζου [2], ο οποίος ήταν εργολάβος δημόσιων και δημοτικών έργων. Η κλίμακα αυτή συνέδεε τη δυτική πλευρά του προαύλειου χώρου του καθεδρικού ναού, με τον δρόμο που δημιουργήθηκε κατά μήκος της δεξιάς όχθης του Πηνειού και μ’ αυτόν τον τρόπο γινόταν ευκολότερη η προσπέλαση της γέφυρας του ποταμού, ειδικά κατά την ημέρα της εορτής των Θεοφανείων και της κατάδυσης του Σταυρού στα νερά του. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, το ύψος της κλίμακας ήταν μεγάλο και ο αριθμός των βαθμίδων αρκετός. Δε γνωρίζω επακριβώς τον αριθμό τους, αλλά υπολογίζονται περίπου σε πενήντα. Κάθε δέκα βαθμίδες (σκαλοπάτια) υπήρχε πλατύσκαλο, για να ξεκουράζονται κυρίως όσοι την ανέβαιναν. Επίσης, το εύρος της ήταν αρκετά μεγάλο, περίπου έξι μέτρα, ικανό για να διέρχεται η θρησκευτική πομπή των Θεοφανείων χωρίς να αλλοιώνεται ο σχηματισμός της.
Η σπουδαίας σημασίας αυτή σκάλα είχε διάρκεια ζωής 78 ετών. Ενώ η παλιά εκκλησία του Αγ. Αχιλλίου του 1794, η γνωστή ως Βασιλική του Καλλιάρχη, άρχισε σταδιακά να κατεδαφίζεται μετά το 1898 για να ανεγερθεί νέα, μεγαλύτερη, ψηλότερη και εγνωσμένης αρχιτεκτονικής μορφής (σταυροειδής με τρούλο και δύο ψηλά καμπαναριά), η κλίμακα διατηρήθηκε μέχρι το 1972, όταν ήδη είχε ανεγερθεί και ο σημερινός μητροπολιτικός ναός. Τη χρονολογία αυτήν, επί δημαρχίας Θάνου Μεσσήνη (1969-1974), άρχισαν εργασίες εξωραϊσμού της δυτικής πλευράς του λόφου. Αποκαθηλώθηκε η παλιά κλίμακα και εκτός από νέα σκαλοπάτια δημιουργήθηκε και οδική προσπέλαση, στοιχεία τα οποία υπάρχουν μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό και θα υπάρχουν πολλοί παλιοί Λαρισαίοι, οι οποίοι την ανεβοκατέβηκαν πολλές φορές και θα τη θυμούνται ακόμη.
Η σκάλα αυτή έχει περάσει στη σφαίρα του μύθου από δύο σημαντικά και ριψοκίνδυνα γεγονότα. Το πρώτο συνέβη στις 7 Οκτωβρίου του 1932, όταν ο τολμηρός Μιχάλης Ζέικος, οδηγός αγοραίου αυτοκινήτου, κατόρθωσε να κατεβεί τα σκαλοπάτια με το αυτοκίνητό του. Το δεύτερο συνέβη μεταπολεμικά. Το 1949 ένας ανήσυχος και μποέμ νέος, ο Γιάννης Δαλθανάσης, κατόρθωσε έφιππος να ανεβεί τη σκάλα. Και τα δύο αυτά αξιοθαύμαστα συμβάντα διαδόθηκαν στη μικρή τότε κοινωνία της Λάρισας και οι πρωταγωνιστές τους έγιναν τοπικοί ήρωες. Μάλιστα, οι προσπάθειες αυτές αποθανατίστηκαν φωτογραφικά και ο Τάκης Τλούπας δημοσίευσε τις φωτογραφίες αυτές στο βιβλίο «Λάρισα. Εικόνες του χθες» [3].
Η φωτογραφία που δημοσιεύεται σήμερα είναι από το επικίνδυνο κατόρθωμα το οδηγού Μιχάλη Ζέικου, αλλά διαφορετική από αυτήν που δημοσίευσε ο Τάκης Τλούπας στο βιβλίο του. Ο οδηγός στέκεται όρθιος έξω από τη θέση του, με το αυτοκίνητο σταματημένο, προφανώς για τη φωτογράφηση και μεταφέρει δύο τουλάχιστον… ατρόμητους επιβάτες. Ένας χωροφύλακας, ορισμένοι στρατιώτες και αρκετά μικρά παιδιά παρακολουθούν με δέος την προσπάθεια. Το άτομο μπροστά από το αυτοκίνητο, με τη ρεπούμπλικα, μου είναι άγνωστο.
Τον Μιχάλη Ζέικο έτυχε να τον γνωρίσω προσωπικά. Ήταν ο προσωπικός ταξιτζής του Μητροπολίτη Δωροθέου. Ο τελευταίος δεν είχε προσωπικό αυτοκίνητο, επειδή για λόγους υγείας έμενε αρκετό διάστημα στην Αθήνα. Όταν ερχόταν στη Λάρισα και ήταν προσκεκλημένος σε διάφορα πανηγύρια σε γειτονικές κωμοπόλεις και χωριά, χρησιμοποιούσε τον Ζέικο. Τον συνόδευε, ελλείψει διάκου, ο πατέρας μου, ιερέας στον Άγ. Νικόλαο, ενώ εγώ, μαθητής τότε, βοηθώντας στη μεταφορά της στολής (άμφια) του Μητροπολίτη, καθόμουν στη θέση του συνοδηγού. Έχω, λοιπόν, προσωπικές εμπειρίες της ικανότητας του Ζέικου ως οδηγού.
————————————————
[1]. Η πρώτη θητεία του Αχιλλέα Αστεριάδη ως δημάρχου ήταν την τετραετία (1891-1895), όταν διαδέχθηκε τον Διονύσιο Γαλάτη (1887-1891). Η αναφορά στο συμφωνητικό του Αχιλλέα Αστεριάδη ως προέδρου του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Αγίου Αχιλλίου απορρέει και από την ιδιότητά του ως δημάρχου, καθ’ όσον πρόκειται περί του μητροπολιτικού ναού, αλλά και ως ενορίτη, αφού η κατοικία του βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Κούμα και Ασκληπιού.
[2]. Ο Αντώνιος Ρίζου (όπως υπέγραφε) ήταν πατέρας του γυναικολόγου ιατρού Αθανασίου (Νάσου) Ρίζου και της Ευφροσύνης (Φρόσως) Σάπκα, συζύγου του Πάνου Σάπκα, μικρότερου αδελφού του δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα και παππούς της Λίλας Ρίζου. Ο ίδιος έκτισε και το αρχοντικό του Μιχαήλ Σάπκα το 1913 στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου-Παναγούλη, που δεν υπάρχει πια.
[3]. Λάρισα. Εικόνες του χθες. Φωτογραφίες: Τάκης Τλούπας, Κείμενα: Νίκος Νάκος, Λάρισα. Έκδοση Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα. Το πολύτιμο αυτό βιβλίο είχε τρεις συνεχόμενες εκδόσεις από τους δημάρχους Αριστείδη Λαμπρούλη (1986), Χριστόδουλο Καφφέ (1994) και Κωνσταντίνο Τζανακούλη (2003).