Ο Μακάριος βασίζεται σε σοβιετική υπόσχεση. Οι ενέργειες των Σοβιετικών θα επηρεάσουν τα σοβιετοτουρκικά σύνορα; Θα δοθούν απαντήσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας; Λάθος να υποτιμώνται οι δυσκολίες για την ολοκλήρωση συζητήσεων σε ένα αποτέλεσμα αποδεκτό και από τις δύο πλευρές. Τι φανερώνουν τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία του Λευκού Οίκου, σύμφωνα με τα κρίσιμα σημεία που επισήμανε ο στρατηγικής αναλυτής Ν. Λυγερός, PhD.
Πρακτικό Συνομιλίας
Washington, 13 Φεβρουαρίου 1964, 10:55 π.μ.
ΘΕΜΑ: Η κατάσταση στην Κύπρο
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
- Βρετανία
Sir Alec Douglas-Home, πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας
R.A. Butler, υπουργός Εξωτερικών
Sir David Orms by Gore, Βρετανός πρέσβης
Sir Harold Caccia, μόνιμος υφυπουργός, Υπουργείο Εξωτερικών
N. Henderson, ιδιαίτερος γραμματέας του κ. Butler
Tom Bridges, δεύτερος ιδιαίτερος γραμματέας του Mr. Butler
Denis Greenhill, υπουργός, Πρεσβεία ΗΒ
M. Hadow, γραμματέας Τύπου, Υπουργείο Εξωτερικών
- ΗΠΑ
Ο πρόεδρος
Ο υπουργός Εξωτερικών
Κυβερνήτης Harriman, υφυπουργός Πολιτικών Υποθέσεων
David K.E. Bruce, πρέσβης στη Μεγάλη Βρετανία
Mc George Bundy, ειδικός βοηθός του προέδρου για θέματα Εθνικής Ασφάλειας
William R. Tyler, βοηθός γραμματέας, EUR
Richard I. Philips, διευθυντής, P/ON
M. Gordon Knox, αναπληρωτής διευθυντής, BNA
{...} Επισήμανε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος φαινόταν πρόθυμος να δει μια ειρηνευτική δύναμη αποτελούμενη όχι από στρατεύματα από τα κράτη του ΝΑΤΟ (εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο), αλλά από την Κοινοπολιτεία και από έθνη όπως η Σουηδία. {...} Ο κ. Butler παρατήρησε ότι η Kυπριακή κυβέρνηση σίγουρα θα φέρει το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας και ο Κύπριος εκπρόσωπος, Ρωσσίδης, θα εισαγάγει ψήφισμα. Αν ήταν παράλογο, οι Βρετανοί και οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να είναι αρνητικοί και θα είχαν τις ψήφους. Εάν το ψήφισμα ήταν εύλογο και διμερές, θα μπορούσαμε να το αντιμετωπίσουμε λογικά. Ο υπουργός Rusk παρατήρησε ότι το καλύτερο και πιο πιθανό είδος ψηφίσματος που θα λάβει την πλειοψηφία στο Συμβούλιο Ασφαλείας ήταν ένα από τα ψηφίσματα «μη μάχεσαι, μίλα» που συνηθίζονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας υπό συνθήκες όπως τώρα στην Κύπρο. {...} Ο Sir Alec αμφέβαλε ότι ο Makarios μπορεί να ελέγχει πια τα θέματα στην Κύπρο. {...} Οι βρετανικές δυνάμεις σίγουρα δε θα πολεμούσαν έναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος πρότεινε ότι θα ήταν σημαντικό να συμφωνήσουν ο τουρκικός και ο ελληνικός στρατός να μην πολεμήσουν ο ένας τον άλλον, εάν οι κυβερνήσεις τους αποφασίσουν να στείλουν δυνάμεις για να καταλάβουν τμήματα της Κύπρου. {...} Ο Sir Alec αποκάλεσε τον Μακάριο βρωμερό απεχθή. Θέλει μια κεντρική κυβέρνηση στην Κύπρο που θα κλέβει τα δικαιώματά της από την τουρκική μειονότητα. Ο Μακάριος φαινόταν να βασίζεται σε μια σοβιετική υπόσχεση ότι θα εμποδίσει τους Τούρκους να εισβάλουν στο νησί. {...} Ο mr Rusk παρατήρησε ότι επρόκειτο για ακραίο κίνδυνο. Προτού υπάρξει απάντηση σε μια σοβιετική ενέργεια που επηρεάζει τα σοβιετοτουρκικά σύνορα, το ερώτημα θα βρισκόταν στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
O πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία mr Hare προσπαθεί να ασκήσει επιρροή στις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας, ώστε να δείξουν αυτοσυγκράτηση και επισημαίνει το λάθος να υποτιμηθούν οι δυσκολίες για συζητήσεις με αμοιβαία αποδεκτό αποτέλεσμα.
Τηλεγράφημα από την Πρεσβεία στην Τουρκία στην Αμερικανική Κυβέρνηση
Άγκυρα, 14 Φεβρουαρίου 1964, 6 μ.μ.
1031. {…} Μετά από αδιευκρίνιστο πρακτικό συνομιλίας με τον Μακάριο.{…}
Είπα ότι είχα λάβει εντολή να επιστρέψω στην Washington σήμερα μέσω των πρωτευουσών της Τουρκίας και της Ελλάδας. Θα προσπαθούσα να χρησιμοποιήσω την επιρροή που είχαμε για να πείσω τις κυβερνήσεις στην Άγκυρα και στην Αθήνα να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. {…} Θεώρησα απαραίτητο να του πω ότι η συζήτηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας με τον τρόπο που εξελίχθηκε το θέμα που παρουσίασε η κυπριακή κυβέρνηση θα είχε θλιβερή επίδραση στην αντίληψη του κόσμου όχι μόνο για την κυβέρνηση της Κύπρου, αλλά και για την ηγεσία του Αρχιεπισκόπου. {…}Ο Αρχιεπίσκοπος είχε προηγουμένως διαβεβαιώσει ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις δε θα αντεπιτεθούν, ακόμη και σε περίπτωση επίθεσης. Στην πραγματικότητα, όμως, είχε γίνει επίθεση στη Λεμεσό με ελάχιστη πρόκληση από τους Τούρκους. {…} Ο Pickard τόνισε ότι αυτό απαιτούσε συμβιβασμό, τόσο από την ελληνική πλευρά όσο και από την πλευρά των Τούρκων. {…} Ο Αρχιεπίσκοπος τα δέχτηκε όλα αυτά και ανέλαβε ως πρώτο πρακτικό βήμα ο ίδιος να επισκεφθεί τη Λεμεσό για να εκφράσει δημόσια την ανησυχία του να διατηρηθεί η ειρήνη και στις δύο πλευρές.{…} Θα ήταν, ωστόσο, λάθος να υποτιμήσουμε τις μεγάλες δυσκολίες που συνεπάγεται η ολοκλήρωση τέτοιων συζητήσεων σε ένα αποδεκτό και από τις δύο πλευρές συμπέρασμα. {…}
Hare
Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία των αγγλικών κειμένων αναδημοσιευμένων στο site https://lygeros.org/.ΠΗΓΗ: https://lygeros.org/92132-gr/, https://lygeros.org/92133-gr/.
