Η εφημερίδα «ΚΗΡΥΞ»

Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα

Παλιές εφημερίδες της Λάρισας

Κώστας Περραιβός (1907-1983). Αρχισυντάκτης προπολεμικά της εφημερίδας «Κήρυξ».

Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου ([e-mail])

Μπαίνοντας στη δεκαετία του 1920-30 στη Λάρισα κυκλοφορούσε μόνο μία εφημερίδα, η «Μικρά» του Θρασύβουλου Μακρή, η οποία είχε εγκαταλείψει το πολύ μικρό μέγεθος με το οποίο είχε ξεκινήσει το 1896 και είχε γίνει καθημερινή. Τον Οκτώβριο του 1922 ήλθε να προστεθεί η «Ελευθερία» [1], η οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα το ίδιο μέγεθος και τον ίδιο λογότυπο του τίτλου της. Μία διαμάχη όμως μεταξύ του βιβλιοχαρτοπωλείου Α. Ζάγουρα που είχε την ευθύνη της διανομής του Τύπου στην πόλη και του διευθυντού της «Μικράς» Θρ. Μακρή είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί αισθητά η κυκλοφορία της «Μικράς» και το 1926 να σταματήσει οριστικά η έκδοσή της. Τον Μάρτιο του 1928 κυκλοφόρησε η εφημερίδα «Λαρισαϊκή» από τα τέσσερα αδέλφια της οικογένειας Ναού, η διάρκεια της οποίας όμως υπήρξε σύντομη [2]. Από τη στιγμή που την άνοιξη του 1929 διεκόπη η κυκλοφορία της εφημερίδας των αδελφών Ναού, η Λάρισα έμεινε με μία καθημερινή εφημερίδα, την «Ελευθερία». Όμως για τις 4 Αυγούστου 1929 είχαν προκηρυχθεί δημοτικές εκλογές, στις οποίες βρέθηκαν αντιμέτωποι δύο σπουδαίοι τοπικοί παράγοντες, ο ήδη από το 1925 εκλεγείς δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας και ο Στυλιανός Αστεριάδης-Πατόφλας, οι οποίοι προέρχονταν από την ίδια πολιτική παράταξη (αντιβενιζελικοί) και μάλιστα ο τελευταίος στις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 1925 υπήρξε ο πλειοψηφίσας δημοτικός σύμβουλος του ψηφοδελτίου του Σάπκα. Οι βενιζελικοί (Φιλελεύθεροι) σ’ αυτές τις εκλογές δεν είχαν δικό τους υποψήφιο και οι περισσότεροι είχαν συνταχθεί με τον Σάπκα, γιατί αναγνώριζαν και εκτιμούσαν το έργο του. Επί πλέον την υποψηφιότητά του υποστήριζε και η εφημερίδα «Ελευθερία», παρ’ όλο που από το 1922 που είχε εκδοθεί υποστήριζε φανερά το κόμμα των Φιλελευθέρων. Είχε δημιουργηθεί δηλαδή το εξής παράδοξο. Υπήρχαν μόνον δύο υποψήφιοι δήμαρχοι, αμφότεροι αντιβενιζελικοί, εκ των οποίων ο ένας (Σάπκας) υποστηριζόταν φανερά από τους βενιζελικούς και από την εφημερίδα τους την «Ελευθερία», η οποία στην υπόλοιπη ειδησεογραφία της σε πολιτικό επίπεδο διατηρούσε τον Φιλελεύθερο (βενιζελικό) χαρακτήρα της. Το γεγονός αυτό οι ψηφοφόροι του Σάπκα δεν μπορούσαν να το ανεχθούν, γι’ αυτό και οι περισσότεροι απέφευγαν να την αγοράσουν.
Ο δικηγόρος Αδαμάντιος Νικολαΐδης, που από μικρός είχε ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία [3] και ανήκε στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο (Λαϊκό Κόμμα), σε συνεννόηση με τον Σάπκα αποφάσισε την έκδοση μιας αντιβενιζελικής εφημερίδας. Επειδή ο χρόνος δεν επαρκούσε για να προετοιμασθεί, ο Νικολαΐδης διαπραγματεύθηκε με τον Γεώργιο Δημητρακόπουλο της «Ελευθερίας» να τυπωθεί η εφημερίδα του στις εγκαταστάσεις της. Έτσι γεννήθηκε ο «Κήρυξ», με διευθυντή τον Αδαμάντιο Νικολαΐδη και αρχισυντάκτη τον Κώστα Ξιφαρά. Τα γραφεία της εφημερίδας εγκαταστάθηκαν στο δικηγορικό γραφείο του διευθυντού της, το οποίο βρισκόταν στην οδό Κούμα, δίπλα από την αυλή του εστιατορίου «Ερμής». Ήταν τετρασέλιδη, αλλά μόνον η πρώτη σελίδα περιείχε την ειδησεογραφία του «Κήρυκα», ενώ οι υπόλοιπες τρεις ήταν οι ίδιες με την «Ελευθερία». Έτσι προεκλογικά ο Σάπκας είχε και τις δύο εφημερίδες να τον υποστηρίζουν, ενώ ο Αστεριάδης καμία και ο προεκλογικός του αγώνας περιοριζόταν αποκλειστικά στην ευρεία διανομή φυλλαδίων και προκηρύξεων.
Οι εκλογές έγιναν και όπως ήταν επόμενο ο Μιχαήλ Σάπκας επανεκλέχθηκε δήμαρχος για την επόμενη τετραετία. Όμως ο «Κήρυκας» λίγους μήνες μετά τις εκλογές σταμάτησε την έκδοσή του, επειδή επήλθε διαφωνία με τον κύριο εκδότη της «Ελευθερίας», Γεώργιο Δημητρακόπουλο. Αιτία στάθηκε η ομοιομορφία της ύλης στις τρεις από τις τέσσερις σελίδες των δύο εφημερίδων, όπου δημοσιεύονταν και πολιτικές ειδήσεις που έφθαναν από την Αθήνα και είχαν χροιά βενιζελική, πράγμα που δεν το ανεχόταν ο Αδαμάντιος Νικολαΐδης. Ο τελευταίος αξίωσε από τον Δημητρακόπουλο να καταχωρούνται και αντιβενιζελικές ειδήσεις, γεγονός που δεν έγινε δεκτό και έτσι η τυπογραφική συνεργασία διεκόπη. Σύντομη η διάρκεια ζωής της και περιπετειώδης.
Για κάποιο διάστημα η Λάρισα έμεινε πάλι με μία εφημερίδα, την «Ελευθερία». Όμως ο Νικολαΐδης που είχε πολιτικές βλέψεις, διαισθανόταν ότι χωρίς δικό του δημοσιογραφικό όργανο δεν θα μπορούσε να διαβεί τις πύλες της Βουλής. Αποφάσισε λοιπόν να επανεκδώσει τον «Κήρυκα», αλλά αυτήν τη φορά αυτόνομα. Ήλθε σε επαφή με τον Αλκιβιάδη Μακρή [4], ο οποίος είχε μετακομίσει στον Βόλο, όπου διέθετε ένα σύγχρονο τυπογραφείο και συμφώνησαν ο τελευταίος να διαθέσει τα τυπογραφικά στοιχεία που απαιτούνταν για τη σύνθεση μιας εφημερίδας, ο δε Νικολαΐδης να διαθέσει το χρηματικό ποσό που απαιτούνταν για την αγορά πιεστηρίου και δημοσιογραφικού χαρτιού και την ενοικίαση γραφείων για τη στέγασή τους. Το πιεστήριο παραγγέλθηκε στη Γερμανία, ενώ τα γραφεία και το τυπογραφείο στεγάστηκαν στο υπόγειο του κτιρίου του Πέτρου Γέμτου, στη γωνία των οδών Ακροπόλεως (Παπαναστασίου) και Παπακυριαζή, όπου πριν από λίγους μήνες εκτυπωνόταν η εφημερίδα «Λαρισαϊκή» των αδελφών Ναού. Διευθυντής Συντάξεως ορίσθηκε ο Θρασύβουλος Μακρής και συντάκτες ο Φαίδων Μακρής, γιος του Αλκιβιάδη, ο Κώστας Περραιβός και επικουρικός ο Πέτρος Βαρθαλίτης που ήταν συγχρόνως και τυπογράφος. Η διαχείριση ανατέθηκε στον Μιχάλη Χαδέλλη. Επικεφαλής του τεχνικού προσωπικού τοποθετήθηκαν τα αδέλφια Αθανάσιος και Ιωάννης Παπαθανασίου, οι οποίοι ήταν έμπειροι τυπογράφοι και είχαν δικό τους τυπογραφείο στη Στοά Κουτσίνα, μαζί με μια ομάδα νεώτερων τυπογράφων.
Στις 30 Ιανουαρίου 1930 έφθασε το πιεστήριο από τη Γερμανία, στήθηκε, έγιναν τα εγκαίνια και άρχισε να εκδίδεται η εφημερίδα. Η κυκλοφορία της εφημερίδας ξεκίνησε με επιτυχία [5]. Σύντομα όμως επήλθε ρήξη ανάμεσα στον διευθυντή και τους συντάκτες του «Κήρυκα». Ο Νικολαΐδης ήταν υπέρμαχος της αρχαΐζουσας γλώσσας στη διατύπωση των άρθρων, εν αντιθέσει με τους δημοσιογράφους του Θρασύβουλο Μακρή και κυρίως τον γιο του συνεταίρου του Φαίδωνα Μακρή, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν την απλή καθαρεύουσα της εποχής. Οι αρχικές προστριβές κατέληξαν τελικά σε πλήρη διαφωνία, με αποτέλεσμα ο Φαίδων Μακρής να αποχωρήσει και να βρει δουλειά σε εφημερίδα του Βόλου και ο συνεταιρισμός με τον Αλκιβιάδη Μακρή να διαλυθεί. Μετά από λίγο ακολούθησε και ο Θρασύβουλος Μακρής. Ο τελευταίος, πάντα φανατικός βενιζελικός, δεν του άρεσε να εργάζεται σε εφημερίδα η οποία καθημερινά καθύβριζε τον Βενιζέλο. Έτσι με την ευκαιρία μιας διαφωνίας γύρω από το περιεχόμενο ενός σχολίου, βρήκε την ευκαιρία να υποβάλει την παραίτησή του.
Η αποχώρηση των δημοσιογράφων αυτών αναβάθμισε τον ρόλο του Περραιβού που έμεινε μόνος και βρήκε βοήθεια από τον Πέτρο Βαρθαλίτη [6] και τον Μιχαήλ Χαδέλλη. Έτσι κύλισε η κυκλοφορία της εφημερίδας μέχρι την περίοδο της κατοχής, όταν οι δύο εφημερίδες «Ελευθερία» και «Κήρυκας», υποκείμενες σε άγρια λογοκρισία από τους κατακτητές, εξέδωσαν από κοινού μία εφημερίδα με τίτλο «Λαρισαϊκός Τύπος». Μεταπολεμικά ο «Κήρυξ» κυκλοφόρησε σαν «Ημερήσιος Κήρυξ» με διευθυντή τον Μιχαήλ Χαδέλλη, ενώ ο Κώστας Περραιβός έγινε αρχισυντάκτης της «Ελευθερίας». Εδώ και μερικά χρόνια ο «Ημερήσιος Κήρυκας» σταμάτησε την έκδοσή του και μέχρι πρόσφατα η «Ελευθερία» ήταν και πάλι η μοναδική καθημερινή εφημερίδα της Λάρισας.
----------------
[1]. Τον Οκτώβριο που μας έρχεται η «Ελευθερία» συμπληρώνει εκατό χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας, με μικρές ενδιάμεσες διακοπές κατά διαστήματα από το 1922 μέχρι το 1945, λόγω των ανώμαλων πολιτικών καταστάσεων αυτής της περιόδου.
[2]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η εφημερίδα «Λαρισαϊκή», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 18ης Ιανουαρίου 2017.
[3]. Κατά τη μαθητική του ηλικία έστελνε τακτικά ερασιτεχνικές ανταποκρίσεις στο εβδομαδιαίο περιοδικό των Αθηνών «Ελλάς», οι οποίες αναφέρονταν κυρίως στην κοσμική και καλλιτεχνική ζωή της Λάρισας.
[4]. Μετά την απελευθέρωση της Λάρισας από τους Τούρκους οι οικογένειες των Μακρήδων μετακόμισαν από τα Κανάλια Καρδίτσας και εγκαταστάθηκαν στη Λάρισα. Το 1894 ο Αλκιβιάδης μαζί με τον εξάδελφό του Θρασύβουλο Μακρή ίδρυσαν βιβλιοχαρτοπωλείο και τυπογραφείο. Το 1896 χώρισαν και ο μεν Θρασύβουλος κράτησε το τυπογραφείο με το οποίο άρχισε την έκδοση της εφημερίδας «Μικρά», ενώ ο Αλκιβιάδης συνέχισε με το βιβλιοχαρτοπωλείο, το οποίο βρισκόταν στην ανατολική πλευρά της Κεντρικής πλατείας, στην αρχή της οδού Μ. Αλεξάνδρου. Νυμφεύθηκε την Ευθαλία, κόρη της αρχοντικής οικογένειας του Κώστα Γενησεβδά, με την οποία απέκτησε τέσσερα τέκνα, αλλά το 1926 η οικογένεια εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Βόλο.
[5]. Ο «Κήρυξ» άρχισε αμέσως με 800 φύλλα την ημέρα, από τα οποία τα 400 έφυγαν από την «Ελευθερία» και μέσα σε τρεις μήνες έφθασε τα 1.100 φύλλα, με αποτέλεσμα να την ξεπεράσει. Όμως η τριανδρία, η οποία αποτελούσε την εκδοτική εταιρεία της «Ελευθερίας» (οι βιβλιοχαρτοπώλες Γεώργιος Δημητρακόπουλος, Αντώνιος Παναγιωτακόπουλος και Παρασκευάς Παρασκευόπουλος) βρήκαν τον τρόπο να αντισταθούν στην απώλεια φύλλων και έτσι η κυκλοφορία των δύο εφημερίδων εξισορροπήθηκε. Ολύμπιος (Περραιβός Κώστας), Η δημοσιογραφία στην παλιότερη εποχή, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 3ης Οκτωβρίου 1977.
[6]. Ο Πέτρος Βαρθαλίτης καταγόταν από την Ερμούπολη της Σύρου. Νεότατος βρέθηκε στον Βόλο, όπου για χρόνια εργάσθηκε σαν τυπογράφος σε διάφορες εφημερίδες. Στη Λάρισα ήλθε κατά τη διάρκεια του εθνικού διχασμού, όταν ο Κώστας Νταϊφάς εξέδωσε την καθημερινή εφημερίδα «Πρόοδος», η οποία ήταν όργανο των Επιστράτων, μιας οργάνωσης η οποία υποστήριζε την μοναρχία. Στον «Κήρυκα» εκτός από τυπογράφος απέκτησε και δημοσιογραφική πείρα, γι’ αυτό στη συνέχεια μεταπήδησε στη δημοσιογραφία, χωρίς όμως σπουδαία εξέλιξη.