Ταμίας ναού Αθηνάς - συμμετοχή σε μάχη Μαραθώνας: Διετέλεσε ταμίας, όπου διακρίθηκε για την τιμιότητα και τη δικαιοσύνη που επέδειξε. Από αυτήν τη θέση ξεσκέπασε πολλούς υπαλλήλους που ήταν καταχραστές, αποκαλύπτοντας μια σειρά από σκάνδαλα και ατασθαλίες. Πολέμησε στη μάχη του ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ ως στρατηγός της φυλής του. Κατείχε το κεντρικό τμήμα των 500 με βάθος μόνο 4 άνδρες! (σύν 2.000). Σκοπός ήταν να κρατήσουν άμυνα όσο μπορούσαν και να υποχωρούν λίγο-λίγο, ώστε μετά να κυκλωθούν οι Πέρσες από τα δύο ελληνικά άκρα που βρίσκονταν αριστερά και δεξιά τους. Μετά τη μάχη ο Μιλτιάδης τον επέλεξε για τη φύλαξη των λαφύρων και των αιχμαλώτων. Επέδειξε ανιδιοτέλεια και εντιμότητα. Ούτε ο ίδιος καταχράστηκε το παραμικρό, ούτε επέτρεψε σε κανέναν να κλέψει από τα πλούτη που είχαν κατακτηθεί και ανήκαν στην πόλη.
Γιατί εξοστρακίστηκε: Ο εξοστρακισμός του υπήρξε εντελώς άδικος, μια πράξη μοχθηρίας έναντι ενός ανδρός του οποίου η εντιμότητα ήταν διαπιστωμένη. Όταν εκλέχτηκε «άρχων» της Αθήνας, ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Θεμιστοκλή που υποστήριζε τη δημιουργία ισχυρού στόλου. Ο ίδιος ήταν υπέρμαχος της συντηρητικής αγροτικής πολιτικής, φοβούμενος οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Μέχρι τότε δέσποζε ο αγροτικός τρόπος ζωής και εκεί βρίσκονταν τα συμφέροντα των πλούσιων αριστοκρατών, με το τεράστιο ποσοστό γαιών και δούλων. Την αδικία της εξορίας του τη δέχτηκε αγόγγυστα και χωρίς να κρατήσει μνησικακία. Επέλεξε την Αίγινα ώστε να βρίσκεται πλησίον της Αθήνας και να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Ο εξοστρακισμός ήταν μια πρακτική, όπου οι πολίτες ψήφιζαν ένα πρόσωπο, που έπρεπε να απομακρυνθεί ως επικίνδυνο. Χαρτί τότε δεν υπήρχε και έγραφαν το όνομά του πάνω σε ένα όστρακο, ή πάνω σε ένα θραύσμα από αγγείο ή κεραμίδι.
Συμμετοχή σε ναυμαχία Σαλαμίνας (480) - Μάχη Πλαταιών (479): Μπροστά στον νέο περσικό κίνδυνο και πριν τη ναυμαχία, επέδειξε πολιτική ωριμότητα. Ξεπέρασε την προηγούμενη αντιπαράθεση με τον Θεμιστοκλή και τάχτηκε κάτω από τις διαταγές του. Μετά τη ναυμαχία τέθηκε επικεφαλής αθηναϊκών δυνάμεων και εξόντωσαν την επίλεκτη περσική φρουρά που είχε τοποθετηθεί στη νησίδα Ψυττάλεια. Απέρριψε, τον επόμενο χρόνο, τις προτάσεις του Πέρση Μαρδόνιου να συμμαχήσει η Αθήνα μαζί του (έναντι μεγάλων ανταλλαγμάτων). Ο Αριστείδης επίσης ηγήθηκε των Αθηναίων στη μεγάλη νίκη κατά του Μαρδόνιου στις Πλαταιές.
Πώς οργάνωσε τα οικονομικά της ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ: Επιβεβαιώνοντας τον χαρακτηρισμό τού δίκαιου αξιωματούχου, ανέλαβε να καθορίσει το χρηματικό ποσό που κάθε μέλος τής συμμαχίας έπρεπε να συνεισφέρει για την άμυνα κατά των Περσών. Το ζήτησαν οι ίδιοι οι σύμμαχοι, αφού πρώτα θα επισκέπτονταν κάθε πόλη χωριστά για να εκτιμήσει τις οικονομικές της δυνατότητες. Για άλλη μια φορά πιστοποίησε τη φήμη της δίκαιης κρίσης του. Καθόρισε με αμεροληψία και αντικειμενικότητα το ύψος των εισφορών. Έτσι κέρδισε και πάλι την εκτίμηση όλων για την ορθοφροσύνη του. Ασχολούμενος με το γιγαντιαίο έργο της οργάνωσης της Συμμαχίας, πέθανε εκτός Αθηνών. Ήταν 72 ετών. Τα οστά του μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν στο Φάληρο δημοσία δαπάνη (δεν είχε την παραμικρή περιουσία).
Επίλογος - αποτίμηση: Παρέμεινε φτωχός, παρά τα δημόσια αξιώματα που κατέλαβε και τα μεγάλα χρηματικά ποσά που διαχειρίστηκε. Τις κόρες του ανέλαβε να τις προικίσει η πολιτεία. Στον γιο του Λυσίμαχο έδωσαν 100 ασημένιες μνες και δημόσια γη για να καλλιεργεί. Ο Αριστείδης υπήρξε υπόδειγμα δημοσίου ανδρός. Σε όλες τις περιστάσεις τοποθέτησε το συμφέρον της πατρίδας, όχι προσωπικές σκοπιμότητες. Δίκαιος - τίμιος - φιλόπατρις - στρατιωτικός - πολιτικός και διπλωμάτης. Υπήρξε μεγαλόφρων απέναντι στους αντιπάλους του. Στάθηκε επιεικής και μεγαλόψυχος έναντι τού Θεμιστοκλή, δεν χάρηκε με την κακοτυχία του και ποτέ δεν τον κατηγόρησε δημοσίως. Παραμένει ένα πρότυπο δικαιοσύνης και πολιτικής τιμιότητας μέχρι σήμερα.
Από τον Ευάγγελο Μπαλντούνη,
φιλόλογο
