Μία γωνία από τον κήπο [της πλατείας] Θέμιδος", γραμμένη στα Ελληνικά και τα Γαλλικά. Θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει κανείς ως μια ιδιόμορφη φωτογραφία, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της καλύπτεται από τους κήπους που είχε η Κεντρική πλατεία της Λάρισας κατά την περίοδο εκείνη. Ονομαζόταν για πολλά χρόνια "πλατεία Θέμιδος" από την παρουσία του Δικαστικού Μεγάρου (Θέμιδος Μέλαθρον) μέσα στους χώρους της και συγκεκριμένα στη βορειοδυτική γωνία, από το 1885 περίπου μέχρι τον Ιανουάριο του 1905, όταν πυρπολήθηκε από άγνωστη αιτία. Οι κήποι της πλατείας Θέμιδος είχαν κατασκευασθεί επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα το 1930 και τα σχέδιά του τα είχε επιμεληθεί ο γεωπόνος Ιωάννης Κατσίγρας, πατέρας του γνωστού μας τοπικού ευεργέτη και δωρητή ιατρού Γεωργίου Κατσίγρα. Θα λέγαμε, με τους σημερινούς όρους που επικράτησαν στην τοπική αυτοδιοίκηση, ότι ο Ιωάννης Κατσίγρας εργαζόταν τότε ως υπεύθυνος πρασίνου της Δημαρχίας και συγχρόνως ήταν και καθηγητής στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή. Η διαμόρφωση αυτή της πλατείας κράτησε μέχρι την περίοδο που η χαρισματική συμπολίτης μας Νέλλα Γκόλαντα, γλύπτης αστικού τοπίου, δημιούργησε τη σύνθεση "Γλυπτός ποταμός" το 1996-1998, επί δημαρχίας Χριστόδουλου Καφφέ.
Η κάρτα ανήκει στη συλλογή του ιατρού Γεωργίου Παπαλεξίου, ο οποίος απεβίωσε τον Αύγουστο του 2011 σε ηλικία 67 ετών. Στο σημείο αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να πούμε λίγα λόγια για τον συλλέκτη και τη συλλογή του. Ο Γιώργος Παπαλεξίου καταγόταν από την Κρυοπηγή Καρδίτσας, αλλά σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στη Λάρισα. Εδώ παρακολούθησε όλες τις βαθμίδες της βασικής εκπαίδευσης και εισήχθη κατόπιν εξετάσεων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την αποφοίτησή του και την εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων, πήρε την ειδικότητα του δερματολόγου-αφροδισιολόγου και εν συνεχεία εργάστηκε ως ιδιώτης ιατρός. Το ιατρείο του βρισκόταν στην αρχή της οδού Παναγούλη και είχε αποκτήσει αγαθή φήμη μεταξύ των συναδέλφων του ιατρών και των ασθενών του. Τον Απρίλιο του 1977 νυμφεύθηκε την Ελένη (Λένα) Πολυζοπούλου, με την οποία απέκτησε έναν γιο τον Χρυσόστομο, ο οποίος σπούδασε Φαρμακευτική και σήμερα εργάζεται ως φαρμακοποιός. Κατά τα χρόνια της εργασίας του, ανήσυχος πνευματικά και προικισμένος με το τάλαντο του συλλέκτη, βρήκε κάποια στιγμή την οικονομική δυνατότητα να δημιουργήσει σταδιακά τη συλλογή του, η οποία εκτός από τα επιστολικά δελτάρια περιέχει και άλλα αντικείμενα λαϊκής τέχνης, χαρακτικά, παλιά όπλα, έργα ασιατικής τέχνης, εκκλησιαστικά και άλλα συλλεκτικά κομμάτια, για τα οποία θα μιλήσουμε εκτενέστερα προσεχώς σε ιδιαίτερο κείμενό μας. Τα αντικείμενα αυτά μετά τον θάνατό του τα επιμελείται και τα φροντίζει η σύζυγός του Λένα, μια ευγενέστατη κυρία, η οποία άνοιξε με μεγάλη προθυμία το σπίτι της να υποδεχθεί ορισμένα μέλη της Φωτοθήκης, τα οποία ήθελαν να περιεργαστούν τη συλλογή. Σε πρώτη φάση μελετήθηκαν τα επιστολικά δελτάρια, ένα εκ των οποίων δημοσιεύεται στο σημερινό κείμενο.
Θα ήθελα με την ευκαιρία αυτή να τονίσω την προθυμία με την οποία η κ. Παπαλεξίου μας προσκάλεσε και μας υποδέχθηκε στο σπίτι της και μας ξενάγησε στη συλλογή και στο προσιτό εκείνη τη στιγμή αρχείο του συζύγου της. Το γεγονός το αναφέρω ως φωτεινό παράδειγμα καλής θέλησης στην εθελοντική προσπάθεια της Φωτοθήκης να αναδείξει την ιστορία της πόλης μας μέσα από αρχεία και αντικείμενα που έχουν διασώσει διάφορες παλιές οικογένειες της Λάρισας. Καθώς η γνώση, και κυρίως η ιστορική γνώση, δεν πρέπει να φυλακίζεται σε συρτάρια, βιβλιοθήκες, ντουλάπες, σεντούκια, αλλά να διαδίδεται δημόσια ώστε να γίνεται προσιτή στους ιστορικούς μελετητές, η πράξη της κ. Παπαλεξίου μας εξέπληξε ευχάριστα.
Η λήψη της σημερινής φωτογραφίας έγινε από τη βορειοανατολική πλευρά της κεντρικής πλατείας και ο φακός επικεντρώθηκε σε ένα θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο και μάλιστα στον επάνω όροφό του. Πρόκειται για το μέγαρο το Μεχμέτ Χατζημέτου[1]. Το 1905, μετά τη μεγάλη πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε το εντυπωσιακό κτίριο των Δικαστηρίων στην πλατεία, ο Τούρκος ιδιοκτήτης κατεδάφισε τις ποινικές φυλακές που υπήρχαν στη θέση αυτή από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθώς και ορισμένα άλλα ισόγεια καταστήματα και στη θέση τους οικοδόμησε ένα μεγαλοπρεπέστατο για τα δεδομένα της Λάρισας της εποχής εκείνης διώροφο μέγαρο, το οποίο κάλυπτε μεγάλο μέρος της γωνίας των σημερινών οδών Κύπρου και Φιλελλήνων.
Η ομορφιά του κτιρίου επικεντρωνόταν σε δύο σημεία του επάνω ορόφου. Το ένα ήταν η πρόσοψη, η οποία έβλεπε προς την πλατεία. Ήταν χωρισμένη σε επτά τμήματα, σε κάθε ένα από τα οποία αντιστοιχούσε πόρτα που οδηγούσε σε εξώστη. Το κεντρικό από τα τμήματα αυτά ήταν μεγαλύτερο, προεξείχε των άλλων και πάνω στη σκεπή κατέληγε σε τοξωτό αέτωμα. Το δεύτερο ήταν η διαμόρφωση της γωνίας του κτιρίου. Οι δύο πλευρές αρθρώνονταν σε έναν κυλινδρικό όγκο, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα εμφανής στον επάνω όροφο, ενώ ψηλά, στο ύψος της σκεπής, ο όγκος αυτός επιστεφόταν με οξυκόρυφο τρούλο από φολιδωτά γκρι μεταλλικά στοιχεία. Η παρουσία του τρούλου στο σημείο αυτό προσέδιδε στο κτίριο ύψος και αρχοντιά[2]. Αρχιτεκτονικά το μέγαρο αυτό αποτελούσε ένα θαυμάσιο δείγμα εκλεπτυσμένης νεοκλασικής αισθητικής.
Ο επάνω όροφος νοικιάσθηκε το 1906 από τον επιχειρηματία Ιωάννη Ασλάνη, ο οποίος τον μετέτρεψε σε Λέσχη που φιλοξενούσε πολλαπλές εκδηλώσεις. Οι χώροι της Λέσχης ήταν πολυτελέστατοι για την εποχή τους, με βαρύτιμους κρυστάλλινους πολυελαίους, πολυτελέστατα βιεννέζικα έπιπλα, πολύχρωμα περσικά χαλιά, βελούδινες κουρτίνες και ακριβά σερβίτσια. Για τη διασκέδαση των θαμώνων μετακαλούνταν τακτικά μουσικά συγκροτήματα και τραγουδίστριες από τη Βιέννη και άλλες μεγαλουπόλεις του εξωτερικού.
Ο Ιωάννης Ασλάνης λειτούργησε τη Λέσχη μέχρι το 1919. Κατόπιν ο όροφος στέγασε το Ξενοδοχείον Ύπνου «Μεγάλη Βρετανία» με επιχειρηματία τον Βασίλειο Μίχο. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924 το κτίριο περιήλθε στην κατηγορία των ανταλλαξίμων, πέρασε ιδιοκτησιακά στο Δημόσιο και το 1935 παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Στρατιωτικών για να στεγάσει τη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης. Στον πολύνεκρο ιταλικό βομβαρδισμό της 21ης Δεκεμβρίου 1940 μία βόμβα έπεσε ακριβώς πάνω στον φολιδωτό τρούλο και καθώς οι μολυβένιες φολίδες διασκορπίστηκαν, σκότωσαν πολλούς Λαρισαίους.
------------------------------------------------
[1]. Ο Μεχμέτ Εφέντης Χατζημέτος ήταν ένας πλούσιος μουσουλμάνος επιχειρηματίας και γαιοκτήμονας της Λάρισας, με πολλά ακίνητα μέσα στην πόλη και τεράστιες γαιοκτησίες. Παρέμεινε στη Λάρισα μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και για κάποιο διάστημα υπήρξε και μουφτής. Το κονάκι του ήταν τεράστιο και καταλάμβανε μια μεγάλη έκταση στη γωνία των σημερινών οδών Λάμπρου Κατσώνη και 23ης Οκτωβρίου.
[2]. Πανομοιότυπους τρούλους είχαν το ξενοδοχείο «Άρνη» στην Καρδίτσα και το κτίριο Παπαστράτου στην παραλία του Βόλου, όπου σήμερα στεγάζεται το κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Από τους δύο αυτούς τρούλους διατηρείται μόνον ο τελευταίος.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
