Η επιλογή της Λάρισας ως τόπου ίδρυσης γεωργικού σχολείου ήταν επιθυμία του δωρητή Γεωργίου Αβέρωφ λόγω των σχέσεών του με την πόλη. Πλην τούτου όμως η επιλογή αυτή βασίσθηκε και στη γεωγραφική θέση της, στο κέντρο της εύφορης θεσσαλικής πεδιάδας[1]. Ως χώρος εγκατάστασης της Σχολής επελέγη δημόσια έκταση 3.000 στρεμμάτων στην περιοχή Ακ Σεράι (Λευκό ανάκτορο)[2] η οποία παραχωρήθηκε από Υπουργείο Οικονομικών. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις της Σχολής αναπτύχθηκαν σε χώρο 40 στρεμμάτων, ο δε υπόλοιπος χώρος ήταν προορισμένος να χρησιμοποιηθεί για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Τελικά η Σχολή άρχισε τη λειτουργία της το σχολικό έτος 1911.
Από τα κτίρια της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής το επιβλητικότερο και το μεγαλύτερο είναι το κεντρικό. Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την είσοδο στον περίβολο της Σχολής, είναι διώροφο, εξωτερικά φέρει πλούσια στοιχεία νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και προοριζόταν για διδακτήριο και οικοτροφείο. Το χαρακτηριστικό του που το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα εξίσου ωραία κτίρια της Σχολής (βιβλιοθήκη, γραφείο διευθυντού, κατοικίες καθηγητών, κλπ.) είναι ότι στο μέσον του κτιρίου και ψηλά στο ύψος της στέγης, εξέχει το ρολόι, τα ηχητικά κύματα του οποίου κάλυπταν ακουστικά ολόκληρο το κτιριακό συγκρότημα και καθόριζαν τις ώρες εργασίας, μαθημάτων και διαλειμμάτων. Είναι τοποθετημένο σε μια ευρεία μαρμάρινη βάση, στην οποία έχει σμιλευθεί επιγραφή τονισμένη χρωματικά, και αναφέρει με μεγαλογράμματη γραφή: ΑΒΕΡΩΦΕΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ,ΑϞΘ΄[3]. Το ρολόι βρίσκεται σε ένα κουβούκλιο σκεπασμένο με δίκλινη στέγη, πάνω στην οποία βρίσκεται πακτωμένη μικρή καμπάνα με το γλωσσίδι εξωτερικά. Οι αριθμοί στο στρόγγυλο δίσκο είναι λατινικοί.
Το ρολόι της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής και ο μηχανισμός του κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τη γερμανική εταιρεία Philipp Hörz. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1862 στο Ulm της Γερμανίας και δραστηριοποιείται μέχρι σήμερα, αναλαμβάνοντας τη συντήρηση παλιών δημόσιων μηχανικών ρολογιών. Η ταύτιση του ρολογιού της Αβερωφείου επιτεύχθηκε χάρη στον Βρετανό κ. Andy Burdon[4], ειδικό στα θέματα αυτά, έπειτα από μελέτη φωτογραφιών τις οποίες του απέστειλε από την Ελλάδα ο ιστορικός Αντώνης Γώδης. Ο τελευταίος επικοινώνησε με την εταιρεία Philipp Hörz, τεχνικός της οποίας του επιβεβαίωσε πως την εποχή εκείνη (στις αρχές του 20ού αιώνα) η εταιρία του είχε πωλήσει 14 δημόσια ρολόγια στην εταιρεία του γνωστού Έλληνα κατασκευαστή και μεταπωλητή ρολογιών δημοσίων χώρων "ΚΑΡΑΜΑΝΟΣ" στον Πειραιά, ο οποίος προφανώς μεταπώλησε και εγκατέστησε στην Αβερώφειο Σχολή το ρολόι της εταιρείας Hörz που υπάρχει μέχρι σήμερα. Ο τεχνικός της Hörz, κ. Erich Mueller, επιβεβαίωσε πως το ρολόι της Αβερωφείου είναι της εταιρείας τους και πως χτυπά τις ώρες και τη μισή ώρα, ήταν δε συνδεδεμένο με καμπάνα. Μάλιστα έδωσε και επιπλέον τεχνικές πληροφορίες. Ο τύπος του ρολογιού είναι ο W250 b, της σειράς 2121. Η γερμανική εταιρεία ανέφερε ακόμα ότι αναλαμβάνει την επισκευή και συντήρηση των ρολογιών που έχουν πωλήσει ή εγκαταστήσει στο παρελθόν. Αυτή η τελευταία πληροφορία μπορεί να αποβεί σημαντική σε περίπτωση κατά την οποία η σημερινή διεύθυνση της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής θελήσει να συντηρήσει ή να επισκευάσει το όμορφο ρολόι[5], οι χτύποι του οποίου έφθαναν και στα αυτιά του Μ. Καραγάτση[6], όταν σκιαγραφούσε ως Συταγματάρχη Λιάπκιν" τον Βασίλι Νταβίντωφ, γεωπόνο και Ρώσο εμιγκρέ, ο οποίος εργαζόταν ως υπάλληλος στο ιπποφορβείο της Σχολής.
-------------------------------------------
[1]. Πλήρη και αναλυτική περιγραφή της ιστορίας της Σχολής και εν γένει της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα μπορεί κανείς να βρει στη διδακτορική διατριβή της Λαρισαίας φιλολόγου-ιστορικού Ιουλίας Κανδήλα, με τίτλο: Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή Λάρισας. Συμβολή στην ιστορία της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, Λάρισα (2001).
[2]. Η περιοχή ονομάσθηκε Ακ Σαράι από την παρουσία του ανακτόρου του Βελή πασά, το οποίο είχε κτίσει όταν βρισκόταν στη Λάρισα (1812-1822). Ο ίδιος είχε και άλλα δύο ανάκτορα, ένα μεγαλοπρεπέστατο στον Τύρναβο και ακόμη ένα στον Αετόλοφο Αγιάς με τεχνητή λίμνη, το οποίο ήθελε να του θυμίζει σε μικρογραφία το παλάτι του Αλή πασά στα Ιωάννινα. Περιέργως, από το ανάκτορο της Λάρισας δεν έχει διασωθεί καμία γραπτή ή απεικονιστική πληροφορία, ούτε κάτι από τοπική προφορική παράδοση.
[3]. Η χρονολογία, γραμμένη με το ελληνικό σύστημα αρίθμησης, είναι λανθασμένη και διαβάζεται 1099. Το ψηφίο Ϟ (κόππα) αντιστοιχεί στο 90, ενώ το ψηφίο Ϡ (σαμπί) αντιστοιχεί στο 900. Έπρεπε δηλαδή η επιγραφή να γράφει ,ΑϠΘ΄ για να αντιπροσωπεύει το 1909, έτος ανέγερσης.
[4]. Ο Andy Burdon είναι ειδικός της Βρετανικής εταιρείας The Time Workshop - Research, Restoration & Sale of Turret Clocks and Public Timekeeping Clocks και τον ευχαριστούμε θερμά.
[5]. Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον ιστορικό κ. Αντώνη Γώδη, ο οποίος πρόσφατα έγινε ηλεκτρονικός φίλος μου, χωρίς να τον γνωρίζω προσωπικά. Όλες οι πληροφορίες οι οποίες αναφέρθηκαν για το ρολόι, καθώς και μια σειρά φωτογραφιών, μου τις εμπιστεύθηκε με ανιδιοτέλεια, όπως ακριβώς πρέπει να χαρακτηρίζει κάθε πραγματικό ιστορικό που σκοπός του είναι η διάδοση της ιστορικής γνώσης.
[6]. Η σύζυγος του Φιλοποίμενα Τζουλιάδη, διευθυντού επί χρόνια της Γεωργικής Σχολής, ονόματι Ροδόπη Ροδοπούλου, ήταν αδελφή του Μ. Καραγάτση, κατά κόσμον Δημητρίου Ροδοπούλου.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
