Η ονομασία της προήλθε από το γεγονός ότι από τα πρώτα μεταπελευθερωτικά χρόνια υπήρχε μέσα στον χώρο της πλατείας, στη βορειοδυτική γωνία της, ένα όμορφο νεοκλασικό κτίριο το οποίο στέγαζε το "Θέμιδος Μέλαθρον", δηλαδή τις δικαστικές υπηρεσίες της πόλης[1]. Το 1905 πυρκαγιά από άγνωστη αιτία αποτέφρωσε το κτίσμα. Το 1908 κατεδαφίσθηκε, ελευθερώθηκε ολόκληρος ο χώρος και δημιουργήθηκε η πλατεία όπως υπάρχει μέχρι σήμερα, αλλ' όμως η ονομασία Θέμιδος παρέμεινε για πολλά χρόνια παρά την κατεδάφιση του κτιρίου.
Η λήψη της φωτογραφίας έγινε στον εξώστη του επάνω ορόφου του Μεγάρου Αχμέτ Χατζημέτου (γνωστού ως Λέσχη Ασλάνη)[2]. Ο φωτογράφος έστρεψε τον φακό του προς την πλατεία και αποτύπωσε μεγάλο μέρος της, καθώς και τα κτίρια τα οποία βρίσκονταν στη νοτιοδυτική γωνία της. Αν αναλογισθεί κανείς ότι τέτοιου είδους κτίσματα υπήρχαν και στους τέσσερες δρόμους οι οποίοι περιτριγύριζαν την πλατεία, αντιλαμβάνεται την προπολεμική ομορφιά της. Ο φωτογράφος είναι άγνωστος, αλλά πιστεύεται ότι πρέπει να είναι ο εκδότης της κάρτας Ιωάννης Κουμουνδούρος, που διατηρούσε Βιβλιοχαρτοπωλείο στη γωνία των οδών Αλεξάνδρας (Κύπρου) και Φιλελλήνων, με πρόσοψη προς την οδό Φιλελλήνων, στο ίδιο οίκημα όπου στεγαζόταν το υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας, το οποίο όμως είχε πρόσοψη προς την πλατεία. Οι λήψεις και οι εκτυπώσεις του Κουμουνδούρου δεν διακρίνονται για την αρτιότητά τους, όμως η δημοσιευόμενη είναι μία από τις καλύτερες από τη θέση αυτή, γιατί η απεικόνιση του χώρου της πλατείας και των κτιρίων είναι συμμετρική, κατατοπιστική και τοπογραφικά σωστή.
Στην άποψη αυτή διακρίνονται έξι κτίρια, τα οποία έχουν περιγραφεί με λεπτομέρειες σε άλλα κείμενά μας. Αρχίζοντας από αριστερά κατά σειρά είναι τα εξής:
--Το μέγαρο Κατσαούνη. Είναι γνωστό και ως "Ντορέ" ή "Παλλάδιον". Ήταν ένα διώροφο νεοκλασικό κτίριο, κτισμένο στις αρχές του 20ου αιώνα. Το ισόγειο φιλοξένησε κατά διαστήματα διάφορα καταστήματα, ενώ ο όροφος στέγασε για μεγάλο χρονικό διάστημα τα γραφεία της 1ης Ταξιαρχίας Ιππικού. Κατά τη διάρκεια του εθνικού διχασμού, όταν τα γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Λάρισα, στον όροφο στεγαζόταν το επιτελείο του Γάλλου στρατηγού Venel. Μετά τον σεισμό του 1941 ο όροφος θεωρήθηκε ακατοίκητος, γκρεμίσθηκε και έμεινε μόνο το ισόγειο, στις αίθουσες του οποίου μεταπολεμικά φιλοξενήθηκε το καφενείο "Παλλάδιον". Κάποια στιγμή σε ένα τμήμα του λειτούργησε και το λεγόμενο "Μικρό Ολύμπιον", σε αντιδιαστολή με το ζαχαροπλαστείο "Ολύμπιον" του Γκουνταρούλη στην Κύπρου, κάτω από το ομώνυμο ξενοδοχείο. Τελικά το κτίσμα κατεδάφησε και στη θέση του σήμερα δημιουργήθηκε ο πεζόδρομος Μαρίνου Αντύπα, ο οποίος βρίσκεται παραπλεύρως του Δικαστικού Μεγάρου.
--Το επόμενο χαμηλό διώροφο κτίριο είχε αγορασθεί το 1920 από την Εμπορική Τράπεζα, καλλωπίσθηκε με την προσθήκη νεοκλασικών διακοσμητικών στοιχείων στον εξωτερικό τοίχο προς την οδό Κούμα, διαρρυθμίστηκε κατάλληλα και στέγαζε μέχρι πριν λίγες δεκαετίες τις υπηρεσίες του υποκαταστήματος. Ακολουθώντας την πορεία και των άλλων κτιρίων του κέντρου της Λάρισας, η Τράπεζα μεταπολεμικά το κατεδαφίσθηκε και κατασκεύασε τη σημερινή πολυώροφη οικοδομή.
--Στη συνέχεια εικονίζεται το ψηλότερο προπολεμικά κτίριο της πλατείας Θέμιδος. Άρχισε να κτίζεται το 1908 από τους αδελφούς Δημήτριο και Αθανάσιο Μποσινιώτη. Όλο το οικοδόμημα αποτελούνταν από υπερυψωμένο υπόγειο, ισόγειο και δύο ορόφους και ονομάσθηκε "Πανελλήνιον". Στο ισόγειο λειτούργησε το περίφημο καφεζαχαροπλαστείο από διάφορους επιχειρηματίες, ενώ παράλληλα είχε δημιουργήσει και θεατρική σκηνή. Ήταν το κοσμικότερο κέντρο της Λάρισας και οι εκδηλώσεις του (χοροί, θεατρικές παραστάσεις, προβολές κινηματογραφικών έργων) συγκέντρωναν την αφρόκρεμα του αστικού πληθυσμού της πόλης. Οι δύο επάνω όροφοι προπολεμικά στέγαζαν το ομώνυμο ξενοδοχείο. Μετά τον σεισμό του 1941 κρίθηκε ακατοίκητος ο τελευταίος όροφος, γκρεμίσθηκε και μεταπολεμικά το κτίριο μέχρι το 1978 παρέμεινε διώροφο, μέχρις ότου κατεδαφίσθηκε και οικοδομήθηκε πολυώροφη οικοδομή.
--Ακολουθεί στη φωτογραφία ένα μικρό ισόγειο κατάστημα στη γωνία με την οδό Βασ. Σοφίας (Παπαναστασίου) το οποίο λειτουργούσε ως ζαχαροπλαστείο με διάφορες ονομασίες ("Γαλλικόν", "Ελληνικόν", κλπ.) και από διάφορους επιχειρηματίες. Το μικρό αυτό κτίσμα ήταν το τελευταίο που αντιστάθηκε στην κατεδάφιση για την κατασκευή πολυώροφης οικοδομής.
--Στην απέναντι γωνία (Παπαναστασίου και Ίωνος Δραγούμη) διακρίνεται το Μέγαρο του Γεωργίου Νικόδημου. Κτίσθηκε την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα και για χρόνια στεγαζόταν στους χώρους του η Νομαρχία Λαρίσης. Το 1935 ο ιδιοκτήτης Γεώργιος Νικόδημος το κληροδότησε εν ζωή στον Δήμο και μεταπολεμικά, τραυματισμένο και αυτό από τον σεισμό, κατεδαφίσθηκε μαζί με τη διπλανή κατοικία του ιατρού Κωνσταντίνου Βλάχου και στη θέση του κατασκευάσθηκε το σημερινό Δημαρχιακό Μέγαρο.
--Τελευταίο κτίριο της φωτογραφίας είναι το Μέγαρο του Νικ. Καρανίκα. Κτισμένο σε σπουδαία θέση περί το 1910, κόσμησε με τη χαρακτηριστική εξωτερική του διακόσμηση την Κεντρική πλατεία της Λάρισας. Κατεδαφίσθηκε τη δεκαετία του 1960 και στη θέση του κατασκευάσθηκε και εδώ πολυώροφη οικοδομή, η οποία μέχρι πρόσφατα στέγαζε την Α’ Οικονομική Εφορία και το Ταμείο.
Τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι η μεγάλη πληγή της κατεδάφισης έπληξε και τα έξι κτίρια της φωτογραφίας και να θέσω ένα ρητορικό ερώτημα. Πότε ήταν ομορφότερη η περιοχή αυτή της Κεντρικής πλατείας. Προπολεμικά ή σήμερα;
---------------------------------------------
[1]. Το κτίριο αυτό είχε κατασκευαστεί το 1876 επί τουρκοκρατίας και στέγαζε, μέχρι την απομάκρυνση των Τούρκων το 1881, το Τουρκικό Διοικητήριο.
[2]. Στο σημείο αυτό στεγάζεται σήμερα η Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης, ενώ κατά τη λήψη της φωτογραφίας, η οποία χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του 1930 στεγαζόταν το ξενοδοχείο "Μεγάλη Βρετανία".
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
