Στην απογραφή των Οθωμανών του 1485 αναφέρεται ως Υanota, με 25 πλήρεις οικογένειες, 5 οικογένειες χηρών και 6 ενήλικους άγαμους. Υπολογίζοντας τις πλήρεις οικογένειες ως πενταμελείς και τις οικογένειες των χηρών τετραμελείς, διαπιστώνουμε ότι στη Γιαννωτά το 1521 ζούσαν γύρω στους 150 κατοίκους, οι οποίοι απέδωσαν στον ζαΐμη της Ελασσόνας πρόσοδο 2.905 άσπρα. Για όσους δεν γνωρίζουν, σημειώνω ότι ο ζαΐμης, οθωμανός αξιωματικός, εισέπραττε τους φόρους, αντί το κράτος από μερικά χωριά το ποσό των οποίων ήταν μεγαλύτερο από 10.000 άσπρα και μπορούσε να φτάνει τις 100.000 (το άσπρο ήταν το 1/120 του γροσίου).
Στις ελληνικές πηγές το χωριό αναφέρεται ως Γιανοτά, Γιαννωτά και Γιαντά, την περίοδο 1520-1540, στην πρόθεση 401 του Μεγάλου Μετεώρου, ως Γιαννωτά τα έτη 1692, 1709 και 1798 στις προθέσεις 39, 44 και 88, σε άλλες με λίγους και σε άλλες με πολλούς αφιερωτές, αλλά με γειτονικά χωριά. Το 1803 αναφέρεται στην πρόθεση Μονής Αναλήψεως της Συκιάς, ως Γιανοτα με 7 αφιερωτές. Ως Γιανοτά, αναφέρεται στο υπ’ αρ. 100 κατάστιχο του Μεγ. Μετεώρου, του 18ου αιώνα, με 36 οικογένειες αφιερωτών. Στην απογραφή του 1904, του Υπουργείου των Εξωτερικών αναφέρεται με 348 κατοίκους.
Κοντά στον οικισμό ευρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, το οποίο ανεγέρθηκε το 1755 και σώθηκε ο κώδικάς του (19ου αιώνα), με χρήσιμες πληροφορίες για την περιοχή. Σύντομη αναφορά του, του έτους 1836, μας παρέχει ο Αμπελακιώτης δάσκαλος Ιωάννης Αν. Λεονάρδος: «Προς το δυτικονότιον [δυτικοβόρειον] μέρος της Ελασσώνος 3:30 ώρας απέχον επίσημον μοναστήριον Γιαννουτά καλούμενον, κατάστημα αρχαίον με ναόν μετριοτρόπως ωκοδομημένον, τιμώμενον υπ’ ονόματι της αγίας Τριάδος και το οποίον διατελεί εις την αρχιεπισκοπήν του Ελασσώνος».
Η Γιαννωτά είναι η πατρίδα του πολύ γνωστού αρματολού του δυτικού Ολύμπου Νίκου Τσάρα (Νικοτσάρα), γιου του Πάνου Τσάρα και εγγονού του περίφημου αρματολού του Ολύμπου Ζήδρου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Γιώργος Σαλακίδης – Ιωάννης Θεοχαρίδης, Η Κεντρική Ελλάδα τον 15ο αιώνα. Το ανέκδοτο οθωμανικό κατάστιχο του 1485, Θεσσαλονίκη 2014..
2) Ευάγγελος Σκουβαράς, Ολυμπιώτισσα, ΚΕΜΝΕ, Αθήναι 1967.
3) Ιωάννης Αν. Λεονάρδος, Νεωτάτη της Θεσσαλίας Χωρογραφία, Πέστη 1836 – Λάρισα 1992.
4) Κώστας Σπανός, «Ένα μετεωρίτικο χειρόγραφο του 18ου αιώνα. Συμβολή στη μελέτη των θεσσαλικών τοπωνυμίων, των ονομάτων και των επωνύμων», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 8 (Λάρισα 1985) 17-46.
5) Κώστας Σπανός, «Η πρόθεση της Μονής Αναλήψεως Ελασσόνας. Οι οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους (…)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 64 (Λάρισα 2013) 305-334.
6) Νίκος Ζδάνης, «Πληθυσμιακά στοιχεία για τους οικισμούς της Ελασσόνας το 1904», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 27 (Λάρισα 1995) 241-247.
7) Γιώργος Θ. Μπλάντας, Ο Κώδικας της Μονής Αγίας Τριάδας της Γιαννωτάς Ελασσόνας, 1825-1927, Λάρισα 2015.
8) Βασίλης Κ. Σπανός, «Οι οικισμοί στην επαρχία της Ελασσόνας στο οθωμανικό κατάστιχο TD 101 του 1521» (υπό έκδοση στον 74ο τόμο του Θεσσαλικού Ημερολογίου)
Από τη Μαρία Π. Βουβούση
* Η Μαρία Βουβούση είναι Φιλόλογος, Msc: Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Μsc: Επιστήμες της Εκπαίδευσης και της Διά Βίου Μάθησης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.