Οι δημόσιες κρήνες, συμπεριλαμβάνονται ανάμεσα στης μικρής κλίμακας αλλά σημαντικές αστικές υποδομές που κατασκευάστηκαν. Συνήθως αποτελούσαν καλαίσθητες κατασκευές σε χαρακτηριστικά σημεία του χωριού και της πόλης. Σε πλατείες, κοντά σε λατρευτικούς χώρους, γενικά σε χώρους συνάθροισης των ανθρώπων, ενώ πολλές φορές βρίσκονταν προσαρτημένες σε προσόψεις ιδιωτικών κτιρίων.
Στην Μεθώνη Πιερίας σώζεται μέχρι τις μέρες μας μια εντυπωσιακή κρήνη με υδαταποθήκη (δεξαμενή ύδρευσης). Οι κάτοικοι την αποκαλούν η παλιά βρύση. Η υδαταποθήκη (δεξαμενή ύδρευσης) με κρήνες της Μεθώνης Πιερίας κατασκευάστηκε στα μέσα του μεσοπολέμου και συγκεκριμένα το 1930, όπως καταμαρτυρεί η κτητορική μαρμάρινη επιγραφή, αλλά και όπως φαίνεται μέσα από τα πρακτικά των συμβουλίων της κοινότητας Μεθώνης, επί προεδρίας Ε. Μάνδαλου.
Η δημόσια κρήνη, είναι κτισμένη στο κέντρο του χωριού και απέναντι από τον κεντρικό Ναό που είναι αφιερωμένος στους Αποστόλους, Πέτρο και Παύλο, (ο Ενοριακός Ναός είναι του Αποστόλου Παύλου) στη θέση της κύριας βρύσης του χωριού, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πλατεία της Μεθώνης. Η επιλογή της συγκεκριμένης θέσης εξασφάλιζε την άμεση πρόσβαση των κατοίκων σε νερό. Εξυπηρετούσε τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων για πόσιμο νερό και για άρδευση των χωραφιών και αποτελούσε πυρήνα της κοινωνικής ζωής και τόπο συνάντησης. Η παρουσία της κρήνης στον χώρο αυτό δεν εξυπηρετούσε μόνο αυτές τις ανάγκες αλλά καθώς αποτελούσε και μια εντυπωσιακή κατασκευή όμορφα διακοσμημένη, ήταν αλλά και παραμένει στοιχείο αρχιτεκτονικής αναβάθμισης και αισθητικής του οικιστικού κέντρου του χωριού. Επίσης αποτελεί και ένα «τεχνητό» σημείο προσανατολισμού στο δομημένο περιβάλλον καθώς είναι επιμελώς και απόλυτα προσανατολισμένη στο χώρο, όπου η κάθε πλευρά της βλέπει και σε ένα σημείο του ορίζοντα.
Η ΜΕΘΩΝΗ
Ο οικισμός της Μεθώνης (έως το 1923 Ν. Ελευθεροχώρι) δημιουργήθηκε το 1909 για να στεγάσει Βόσνιους μουσουλμάνους, τους ονομαζόμενους και ΜΟΥΑΖΙΡΗΔΕΣ από το MUHADJIR (επανεγκατάσταση). Μέχρι τις μέρες μας σώζονται ορισμένα από τα σπίτια που κατασκευάστηκαν γι’ αυτό το σκοπό. Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Τούρκους (1912) στη Μεθώνη εγκαταστάθηκαν κάτοικοι από το Καταφύγι Κοζάνης. Την περίοδο 1918-1922 το χωριό ενισχύθηκε με την είσοδο των Θρακών (Ανατολική Θράκη) και μετά το 1919 έως το 1923 ήρθαν οι Πόντιοι.
Η εγκατάσταση των Βόσνιων μουσουλμάνων οφείλεται στο γεγονός της υπογραφής του αυστροουγγρικού πρωτοκόλλου και την παραίτηση της Τουρκίας από τα κυριαρχικά της δικαιώματα στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, μετά την επικράτηση των Νεότουρκων (1908). Κυρίως όμως είναι αποτέλεσμα του προγράμματος εκτουρκισμού των εθνικών μειονοτήτων ιδίως της Μακεδονίας, με εποικισμό, έτσι ώστε να γίνει αισθητή η αριθμητική υπεροχή του μουσουλμανικού στοιχείου. Στο πλαίσιο αυτό οι Νεότουρκοι έφεραν επίσης προς ψήφιση νόμους για το καθεστώς που θα ίσχυε σε εκκλησίες, σχολεία, στράτευση των Χριστιανών με σκοπό την υποχρεωτική εκμάθηση της τουρκικής ως εθνικής γλώσσας στη λειτουργία των δικαστηρίων και των συμβουλίων στα σαντζάκια, τα βιλαέτια κ.α. Ειδικά η στράτευση των Χριστιανών, με ό,τι αυτή συνεπαγόταν στον Μακεδονικό χώρο, ώθησε πολλούς νέους Έλληνες να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό για να την αποφύγουν και να κρατήσουν την εθνική τους συνείδηση.
Μεταξύ των νέων που προτίμησαν την εξορία ήταν και πολλοί από το Καταφύγι Κοζάνης, οι οποίοι πήγανε στην Αμερική. Δεν ξέχασαν ποτέ όμως τους δικούς τους στέλνοντας τις οικονομίες τους στις οικογένειές τους αλλά και για την κατασκευή διάφορων κοινωφελών έργων. Οι Καταφυγιώτες αμέσως μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας αποτέλεσαν τους πρώτους Έλληνες κατοίκους της Μεθώνης μετά την αποχώρηση των Βόσνιων εποίκων της (1913). Ορισμένοι από αυτούς που εγκαταστάθηκαν στο χωριό, ακολούθησαν τους συντοπίτες τους στην Αμερική για μια καλύτερη τύχη. Οι Καταφυγιώτες της Μεθώνης στην Αμερική δεν ξέχασαν τις ανάγκες που είχε ο τόπος, όπως γράφει και η κτητορική επιγραφή που βρίσκεται στην βρύση. Μέσα από τον σύλλογο «Μέγας Αλέξανδρος» που ίδρυσαν, έστειλαν χρήματα για να μπορέσει η απλή βρύση της κεντρικής πλατείας της Μεθώνης Πιερίας να γίνει μια πανέμορφη κρήνη με υδαταποθήκη για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες σε νερό που είχαν οι συμπατριώτες τους. Η εν λόγω υδαταποθήκη με τις κρήνες της αποτέλεσε το κύριο σύστημα υδροδότησης του χωριού και εξυπηρέτησε την Μεθώνη για πολλά χρόνια.
Η παλιά βρύση της Μεθώνης συνιστά ένα έργο λαϊκής αρχιτεκτονικής. Η αρχιτεκτονική της έχει μια απλή δομή, αποτελεί μια τετράγωνη κατασκευή ορθογώνιας κάτοψης (πλάτος 3,51m. Χ μήκος 3.51m. και ύψος 3,85m.) με δεξαμενή και εξωτερικά, με μνημειώδη μορφή και συμπαγείς προσόψεις των κρηνών. Πίσω από τις προσόψεις της βρίσκεται η υδαταποθήκη (στεγασμένη δεξαμενή νερού), με έλλειψη υπόστεγου χώρου. Ωστόσο, ο πλούτος της βρύσης στον σχεδιασμό είναι σημαντικός από την άποψη της αρχιτεκτονικής ιστορίας.
Σήμερα η βρύση μπορεί να μην συμβάλει στην ύδρευση του χωρίου όπως τα παλαιότερα χρόνια, καθώς έχουν εγκατασταθεί σύγχρονα δίκτυα ύδρευσης, είναι ωστόσο μια πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά. Εξακολουθεί όμως και σήμερα να αποτελεί σημείο αναφοράς και συνάντησης των κατοίκων της όποίας οι παρέες μπορούν να απολαμβάνουν ένα τσιπουράκι. Η προσανατολισμένη κρήνη της Μεθώνης Πιερίας είναι ένα μνημείο που όπως αναφέρει και ο νυν πρόεδρος της κοινότητας κ. Αντώνης Μπούμπουρας «με συγκίνηση μας θυμίζει τα Ελληνόπουλα που ξενιτεύτηκαν».
* Δημήτρης Ρουκάς M.Sc., Τεχν. Γεωπόνος Επιστημονικός Συνεργάτης της Π.Ε. Πιερίας
