Από το Βορρά, οι Βούλγαροι, με αρχηγό τους τον Κρούμο, κατεβαίνουν νοτιώτερα, καταλαμβάνουν τη Σερδική (Σόφια), αποκλείουν τη «βασιλική οδό», σπουδαίο εμπορικό-συγκοινωνιακό πέρασμα, που συνδέει την Ναϊσσό (Νις) με την Κωνσταντινούπολη, λεηλατούν πόλεις και χωριά στο δρόμο τους, φτάνουν μέχρι τα τείχη της Πόλης και την πολιορκούν (813).
Το 913, πάλι οι Βούλγαροι, με ηγέτη τους τον Συμεών, την πολιορκούν για δεύτερη φορά, αλλά τα ισχυρά τείχη της, διώχνουν τους πολιορκητές. Από την Ανατολή, Άραβες Μουσουλμάνοι, μπαίνουν στη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, περνούν απέναντι στην Ιβηρική (Ισπανία) και απειλούν την Ευρώπη, ενώ οι Νορμανδοί καταλαμβάνουν τις βυζαντινές επαρχίες της Κάτω Ιταλίας, τη Σικελία και φτάνουν μέχρι τη Θεσσαλονίκη. Οι Σελτζούκοι (νομαδική πολεμική φυλή της κεντρικής Ασίας), προελαύνουν ταχύτατα και ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ` ο Διογένης, σπεύδει να τους αντιμετωπίσει με το στρατό του. Στο Ματζικέρτ της Αρμενίας, στην ομώνυμη μάχη, το 1071, οι Σελτζούκοι κατανικούν τους Βυζαντινούς και αιχμαλωτίζουν το Ρωμανό. Αυτή η οδυνηρή ήττα είναι το πρώτο μεγάλο πλήγμα στη συνοχή της αυτοκρατορίας. Λίγο νωρίτερα (1054), η πολύχρονη αντιπαλότητα των δύο εκκλησιών, οριστικοποιείται με το Σχίσμα, που συνοδεύεται με αμοιβαίους αφορισμούς των εκκλησιαστικών ηγετών. Ο Πάπας Ουρβανός συγκαλεί τη Σύνοδο στο Κλερμόν της Γαλλίας, εκθέτει τον σοβαρό κίνδυνο που διατρέχει ο Χριστιανισμός, και καλεί τους ιππότες να σώσουν τους Αγίους Τόπους από τις δυνάμεις του Ισλάμ. Οι Σταυροφορίες που θα ακολουθήσουν (1095-1291), δεν θα προσθέσουν ή δε θα βοηθήσουν στην ασφάλεια και ακεραιότητα των εδαφών της αυτοκρατορίας, αντίθετα, ο συρφετός αυτός των τυχοδιωκτών-πλιατσικολόγων και των σιδερόφρακτων ιπποτών με τα πολύχρωμα σημαιάκια να ανεμίζουν στο πέρασμά τους, όταν θα επισκεφθούν την Κωνσταντινούπολη, θα μείνουν έκθαμβοι μπροστά στον πλούτο και την πολυτέλεια των δημοσίων κτηρίων, το χρυσάφι, το ασήμι των εκκλησιών. Αυτοί οι δόλιοι, θα σχεδιάσουν αργότερα, την Δ` Σταυροφορία (1204), για να καταλάβουν την Πρωτεύουσα. Σφάζουν, λεηλατούν, αρπάζουν θησαυρούς, χειρόγραφα βιβλία Ελλήνων Κλασικών-Ευαγγέλια, πολύτιμα κειμήλια και έγγραφα τα οποία σήμερα, βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές, βιβλιοθήκες και Μουσεία όλης της Ευρώπης.
Οι δυτικοί, εκδικούνται και σβήνουν τον αντίπαλό τους, γιατί τη θεωρούν πως έκλεψε την παλιά τους αίγλη, αλλά το μεγάλο αυτό έγκλημα δεν θα σβήσει ποτέ, όσο κι αν, ύστερα από 57χρόνια, η Κωνσταντινούπολη θα ανακαταληφθεί απ` τους Βυζαντινούς.
Εν τω μεταξύ οι Σελτζούκοι προωθούνται, οργανώνονται, δημιουργούν το Σουλτανάτο των Ρούμ και μικρά κρατίδια-εμιράτα στα παράλια της Μ. Ασίας. Στη σύνοδο της Λυών (1274), με αντικείμενο την Ένωση των Εκκλησιών, τα μέλη της ελληνικής αποστολής, αποδέχονται τους όρους, υπογράφουν, αλλά όταν επιστρέφουν στην Κωνσταντινούπολη, βρίσκονται μπροστά στην οργανωμένη αντίδραση των ανθενωτικών.
Στο έδαφος της Μ. Ασίας ένα πλήθος φύλαρχων, διαγκωνίζονται ποιος θα κυριαρχήσει. Ένας απ` αυτούς, ο δυναμικός και αποφασιστικός Οσμάν (Othman, 1281-1326), αφήνει πίσω τους άλλους, συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο στρατό, ιδρύει την Οθωμανική αυτοκρατορία και προωθείται χωρίς να βρίσκει ουσιαστική αντίσταση από τους βυζαντινούς. Ο γιος του, Ορχάν, συνεχίζει τις επιτυχίες του Οσμάν, ιδρύει το σώμα των γενιτσάρων με τη βίαιη στρατολόγηση Χριστιανόπουλων και κατακτά την Προύσα, τη Νικομήδεια, την Νίκαια, την Καλλίπολη τη Θράκη, τη Μακεδονία.
Ενώ οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν μία-μία σημαντικές πόλεις όπως το Διδυμότειχο, Φιλιππούπολη, Αδριανούπολη (γίνεται η νέα τους πρωτεύουσα), στην Κωνσταντινούπολη, επίδοξοι διεκδικητές του θρόνου των δυναστειών Καντακουζηνών-Παλαιολόγων, ζητούν ακόμα και τη βοήθεια των Τούρκων του Βογιαζήτ ή των Βουλγάρων, των Σέρβων. Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β` Παλαιολόγος, το 1339, επισκέπτεται τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, εκθέτει στους ηγέτες τους τη σοβαρότητα της κατάστασης, ζητάει βοήθεια στρατιωτική και οικονομική, παίρνει υποσχέσεις, αλλά βοήθεια ποτέ. Το 1430, οι Οθωμανοί του Μουράτ Β` καταλαμβάνουν με έφοδο τη Θεσσαλονίκη και τη λεηλατούν, ενώ μπαίνει επιτακτικά, πάλι, το θέμα της Ένωσης των Εκκλησιών. «27 Νοεμβρίου 1440, ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε`, ο πατριάρχης Ιωσήφ με όλους σχεδόν τους μητροπολίτες πήγε στη σύνοδο της Φεράρας» Γ. Φραντζής. Ενώ υπογράφεται η Ένωση, στην Κωνσταντινούπολη, οι ανθενωτικοί αντιδρούν δυναμικά, με τον ναύαρχο Λ. Νοταρά, να λέει το …καταπληκτικό «Κρειττότερον εστίν ειδέναι εν μέση τη πόλειφακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτρανλατινικήν». Ο νέος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ` Παλαιολόγος, το 1449, 45 χρόνων, μπαίνει στην πρωτεύουσα ερχόμενος από τον ελεύθερο Μυστρά, γνωρίζει τι θα αντιμετωπίσει, ενώ ο νέος Σουλτάνος Μωάμεθ Β`, 19 χρονών, κτίζει το 1452 το γιγαντιαίο φρούριο ΡουμιλίΧισάρ, για να ελέγχει την κίνηση των πλοίων στον Βόσπορο. Ένας τεράστιος αριθμός στρατιωτών (150.000) και 12.000 γενίτσαροι, συγκεντρώνονται έξω από τα τείχη της Πόλης, ενώ τα κανόνια τα σημαδεύουν… Η πολιορκία κρατάει 54 ημέρες και την 29ηΜαΐου η Πόλη πέφτει μαζί με τον τελευταίομαχητή, από τους 4.973 υπερασπιστές της. Έτσι, σβήνει το ένδοξο παρελθόν μιας χιλιόχρονης λαμπερής αυτοκρατορίας.
Ο καθηγητής της Φιλοσοφίας Ι. Θεοδωρακόπουλος (1900-1981), με αφορμή την άρνηση του Κ. Παλαιολόγου να παραδώσει στον Τούρκο την Πόλη, γράφει: (…) Τα ηθικά θεμέλια του νέου Ελληνισμού τα έθεσε ο Κωνσταντίνος (…), ενώ ο Θ. Κολοκοτρώνης, απαντώντας στον Άγγλο ναύαρχο Κόχραν, λέει: «Η Επανάσταση είναι η συνέχεια της θυσίας του Κων/νου». Και συνεχίζει ο σοφός Καθηγητής: (…) Μόνον όταν κατορθώσουμε τους κρουνούς αίματος που εχύσαμε να τους κάνουμε κρουνούς πνεύματος, μόνο τότε θα ξαναγίνουμε λαός Oικουμενικός(…)
Βοηθήματα
Ιστ. του Ελ. Έθνους Βυζαντινός Ελληνισμός τ. θ Εκδοτ. Αθηνών
Νίκος Σβορώνος Ανάλεκτα νεοελλ. ιστ. και ιστοριογραφίας Θεμέλιο 1982
Ιστορία των Ελλήνων Υστεροβυζ. Χρόνοι τ. 7ος ΔΟΜΗ
Γεωργίου Φραντζή Χρονικό της Αλώσεως Εκδ. Κ.Χ.Σπανού 1996
Η Άλωση της πόλης Ιστορικά Ελευθεροτυπία
Ι.Θ.ΘεοδημακόπουλουΒυζάντιον και νέος ελληνισμός Φιλολ. Πρωτοχρονιά 1967
TIME-LIFE Η Άλωση της Κων/πολης τ.12ος 1991
Καρόλου Ντηλ Βυζαντινές μορφές Μπεργαδής 1969
Του Τάσου Πουλτσάκη
