Το γεγονός αυτό αναφέρεται και από άλλους ξένους περιηγητές και Έλληνες ιστορικούς, όπως οι Robert de Dreux, Martin Leake, Κων. Κούμας, Ιωάννης Οικονόμου, Επαμ. Φαρμακίδης και άλλοι, όπως και από ενθυμήσεις σε παράφυλλα παλαιών βιβλίων. Απ’ όλους αυτούς ο Γάλλος Robert de Dreux είναι πιο αναλυτικός και περιγράφει το ξυλόπηκτο παλάτι που κτίσθηκε στη Λάρισα για τον Σουλτάνο με λεπτομέρειες. Ο Robert de Dreux ήταν καπουτσίνος μοναχός, θεολόγος και διπλωμάτης και έφθασε στην πόλη μας συνοδεύοντας τον πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη La Haye Vantelet. Το πραγματικό του όνομα ήταν Robert Vantelet. Πιθανόν να ήταν συγγενής του πρέσβη λόγω της συνωνυμίας, όμως στη βιβλιογραφία αναφέρεται ως Robert de Dreux. και βρισκόταν στην συνοδεία του πρέσβη ως πνευματικός του. Αποτελούσε μέλος αποστολής με επικεφαλής τον πρέσβη, η οποία ταξίδεψε από την Κωνσταντινούπολη στη Λάρισα με σκοπό να συναντήσουν τον Σουλτάνο και να συζητήσουν για πολιτικά και διπλωματικά θέματα που αφορούσαν τις δύο χώρες.
Ο Μωάμεθ Δ΄ ο επονομαζόμενος Γαζής (Νικητής), αλλά και Αβτζής (Κυνηγός)(1642-1693) διετέλεσε σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1648 μέχρι το 1687. Ήταν έξη ετών όταν τo 1648διαδέχτηκε τον πνευματικά άρρωστο πατέρα του και μέχρι να ενηλικιωθεί, την εξουσία άσκησε αρχικά η γιαγιά του και από το 1654 η μητέρα του. Ο βασικός λόγος της μετακίνησής του στη Λάρισα ήταν γιατί ήθελε να βρίσκεται μαζί με την αυλή και τους επιτελείς του πιο κοντά στο μέτωπο του τουρκο-βενετικού πολέμου της Κρήτης για να πληροφορείται ταχύτερα τις εξελίξεις του.
Επιστρέφοντας στη Γαλλία ο Robert de Dreux κατέγραψε τις αναμνήσεις από το ταξίδι αυτό, οι οποίες όμως παρέμεναν ανέκδοτες για 240 χρόνια. Μόλις το 1925 εκδόθηκαν σε βιβλίο που έχει τον τίτλο: Voyage en Turquie et en Grece du R.P. Robert de Dreux, aumonier de l’ ambassadeur de France (1665-1669). Publieetannotepar Hubert Pernot, Paris (1925) p. 202.Απότοβιβλίο αυτό αντλούμε πολλά ιστορικά στοιχεία για τη Λάρισα της περιόδου εκείνης και θα απομονώσουμε τα βασικότερα περιγραφικά σημεία για την πόλη και ιδιαίτερα για το παλάτι (σαράι) του Σουλτάνου που κατασκευάσθηκε ειδικά για την ολιγόμηνη διαμονή του. Γράφει ο de Dreux:
«Η Λάρισα είναι μια πόλη αρκετά απλωμένη, αλλά άσχημα κτισμένη, ώστε δίνει την εντύπωση χωριού και όχι μεγάλης πολιτείας, επειδή τα περισσότερα κτίσματά της είναι ισόγεια και κατασκευασμένα από πλιθιά με χώμα ξεραμένο στον ήλιο. Γι’ αυτό όταν ο Σουλτάνος θέλησε να εγκατασταθεί για λίγο εδώ, αναγκάσθηκαν να του κτίσουν ένα παλάτι φτιαγμένο από ξύλο. Ρώτησα γιατί μια τέτοια μεγάλη και εμπορική πόλη δεν έχει πιο γερά σπίτια και μου απάντησαν ότι οι σεισμοί εδώ είναι τόσοι έντονοι που αν είχε ψηλά σπίτια, με τον σεισμό θα σωριάζονταν».
Για το παλάτι του Σουλτάνου ο de Dreux είναι πιο λεπτομερής και περιγραφικός. Γράφει: «Με την πρώτη ματιά που ρίξαμε, το παλάτι μας μάγεψε σε τέτοιο βαθμό που αύξησε την επιθυμία μας να περιηγηθούμε όλους τους μεγαλειώδεις χώρους του και νοιώθαμε πολύ ευχαριστημένοι βλέποντας να ανοίγουν διάπλατα όλοι οι χώροι του μόλις άνοιγε το πουγκί μας. […] Όταν βρεθεί κανείς στα σαλόνια νομίζει πως είναι μέσα σε ένα αληθινό παλάτι, γιατί από την οροφή μέχρι κάτω στο πάτωμα είναι κρεμασμένες όμορφες μεταξωτές στόφες, οι οποίες υποτίθεται ότι σκεπάζουν τους τοίχους. Το πάτωμα είναι στρωμένο με πολύτιμο χαλί, ενώ δεξιά και αριστερά υπάρχουν διάδρομοι καλυμμένοι με κόκκινο ύφασμα, και μόνον πάνω τους επιτρέπεται το βάδισμα. Όλο αυτό το διαμέρισμα του Σουλτάνου είναι σκεπασμένο εξωτερικά από υφάσματα εμποτισμένα με κερί, τα οποία είναι ζωγραφισμένα με διάφορα χρώματα σε απομίμηση κεραμιδιών, ώστε από απόσταση να φαίνονται σαν αληθινά κεραμίδια. Και καθώς το παλάτι κυκλώνεται από πολλά κιόσκια, έχει κανείς την αίσθηση ότι αντικρίζει μια πραγματική πόλη. Δίπλα από την είσοδο του παλατιού είδαμε το Ντιβάνι που είναι όπως το σαλόνι του Συμβουλίου. Εκεί συγκεντρώνονται για να δικάσουν. Όλα μέσα σ’ αυτόν τον χώρο είναι όμορφα, όπως και στα διαμερίσματα του σουλτάνου. Ο υπόλοιπος χώρος αυτού του στρατοπέδου είναι γεμάτος από διάφορα κιόσκια, μεταξύ των οποίων τα ωραιότερα είναι του μουφτή, του καϊμακάκη και του ευνοούμενου».
Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρει ότι την ώρα της περιήγησης στους χώρους αυτούς επέστρεφε ο σουλτάνος με μεγάλη συνοδεία από μια κυνηγετική εξόρμηση[2]. Οι Γάλλοι άνοιξαν το βήμα τους για να προφθάσουν να τον δουν. Και ο συγγραφέας συνεχίζει: « Πήγα προς τα εκεί και παρότρυνα και τους άλλους που με ακολουθούσαν, χωρίς να υπολογίσω ότι ο σουλτάνος ήταν ήδη τόσο κοντά μας. Όμως έμεινα με το στόμα ανοικτό καθώς έβλεπα τον γιο του σουλτάνου, τον μικρό διάδοχο, καβάλα στο άλογο, ανάμεσα σε δυο καβαλάρηδες οι οποίοι τον προστάτευαν να μην πέσει. […] Ο σουλτάνος που ακολουθούσε με πρόσεξε και με κοίταξε προσεκτικά, είδε και τα υπόλοιπα άτομα που με συνόδευαν και πιστεύω ότι κατάλαβε πως είμαστε οι άνθρωποι του πρεσβευτή που τους προσκάλεσε στη Λάρισα...».
Σε άλλο σημείο ο Robert de Dreuxαναφέρει ότι το παλάτι που κτίσθηκε στη Λάρισα για τον σουλτάνο ήταν μεγαλόπρεπο, εκτεταμένο και στις τέσσερες πλευρές του είχε μεγάλα ανοίγματα. Στα μπροστινά παράθυρα ο σουλτάνος συνήθιζε να γευματίζει ή διασκέδαζε και ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν, απολάμβανε την καταπληκτική θέα του Ολύμπου, ενώ το καλοκαίρι τον δρόσιζε ένα ευεργετικό αεράκι που κατέβαινε απ’ τις κορυφές του βουνού των θεών..
Που βρισκόταν αυτό το παλάτι; Οι περιγραφές στο θέμα αυτό είναι συγκεχυμένες. Κάποιο περιηγητικό βιβλίο αναφέρει ότι βρισκόταν στο ψηλότερο σημείο της πόλεως, προφανώς επάνω στον Λόφο. Όμως η περιγραφή του Γάλλου καπουτσίνου αφήνει να εννοηθεί ότι βρισκόταν σε περιοχή στρατοπέδου και είχε γύρω του πολλά κιόσκια ώστε από μακριά να νομίζει κανείς ότι αντικρίζει μια ολόκληρη πόλη. Όμως, όλα αυτά τα κτίσματα ήταν αδύνατο να χωρέσουν στον Λόφο. Το Μπεζεστένι είχε ήδη κτισθεί, η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου είχε κατεδαφισθεί και είχε ανεγερθεί νέα στην δυτική πλευρά της ακροπόλεως. Επομένως ο υπόλοιπος χώρος δεν φαίνεται ότι θα ήταν επαρκής για να αναπτυχθεί όλη αυτή η προσωρινή πολιτεία, η οποία όπως αναφέρθηκε, αποτελείτο από ξύλινες κατασκευές και τεράστιες σε μέγεθος σκηνές. Με βάση όλα αυτά πιστεύεται ότι ο μοναδικός χώρος που θα μπορούσε να φιλοξενήσει το παλάτι του σουλτάνου και τα συμπαρομαρτούντα κτίσματα, θα πρέπει να ήταν ένας μεγάλος επίπεδος χώρος και σαν τέτοιος γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον κατά περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας ήταν ο χώρος του Αλκαζάρ. Ήταν τότε επίπεδος, ελεύθερος από κατασκευές και βλάστηση, λεγόταν Μεριάς και χρησίμευε για να γίνονται τα γυμνάσια του τουρκικού στρατού.
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η παραμονή του Σουλτάνου στη Λάρισα (1668-1669).Πως η πόλη μας έγινε προσωρινή πρωτεύουσα την Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Περιγραφή και εικόνες του Άγγλου περιηγητή Edward Brown, εφ. «Ελευθερία», ένθετο «Πολιτισμός», φύλλο της 20ης Μαρτίου 2005.
[2]. Λέγεται ότι ένας λόγος που επέλεξε τη Λάρισα για να εγκατασταθεί προσωρινά ήταν και το μεγάλο πάθος του για το κυνήγι. Είναι πολύ χαρακτηριστική η περιγραφή του κυνηγιού από τον ίδιο και τη συνοδεία του στους κάμπους της Θεσσαλίας όπως το περιγράφουν οι περιηγητές. Το γεγονός αυτό όμως θα μας απασχολήσει σε κάποιο άλλο σημείωμα.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
