Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 επικράτησε να ονομάζεται και «ατυχής» για να αμβλυνθεί η μοιραία για τον ελληνισμό κατάληξή του και «πόλεμος των 33 ημερών» από την χρονική διάρκεια των εχθροπραξιών του. Οι πολεμικές επιχειρήσεις άρχισαν στις 4 Απριλίου στην περιοχή της Μελούνας και διακόπηκαν στις 7 Μαΐου του 1897 λίγο μετά τον Δομοκό , με την υπογραφή της ανακωχής. Η Λάρισα κατελήφθη από τους Τούρκους στις 13 Απριλίου 1897, που συνέπεσε να είναι η Κυριακή του Πάσχα και στις 24 Μαΐου του 1898 οι κατακτητές απομακρύνθηκαν. Οι ημερομηνίες που αναφέρονται συμβαδίζουν με το παλαιό (ιουλιανό) ημερολόγιο το οποίο επικρατούσε την περίοδο εκείνη στη χώρα μας.
Η βιβλιογραφία του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 είναι τεράστια. Σε πρόσφατο βιβλίο τού συμπολίτη μας Χαράλαμπου Βόγια με τίτλο «Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Κινηματογραφικές, Υγειονομικές και άλλες πρωτοτυπίες. Ευρεία Γενική Βιβλιογραφία», ο συγγραφέας αποδελτίωσε 676 συνολικά βιβλία και μονογραφίες για το θέμα του πολέμου του 1897, εκ των οποίων το 50% αφορά ελληνικές δημοσιεύσεις. Πιστεύει δε ότι η βιβλιογραφία του δεν έχει ολοκληρωθεί και θα εμπλουτισθεί και άλλο με τον χρόνο. Τα λήμματα αυτά προέρχονται από 23 χώρες. Η υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν έχει ακόμα μελετηθεί συστηματικά. Βέβαια τα ιστορικά γεγονότα είναι λίγο-πολύ γνωστά, όμως η αξία της αναδίφησης της πλούσιας βιβλιογραφίας έχει και μια άλλη ιδιαίτερη σημασία για την πόλη μας. Τα περισσότερα έντυπα κοσμούνται με φωτογραφίες και χαρακτικά του πολέμου, με τοπία των θεσσαλικών πόλεων, ιδιαίτερα της Λάρισας, και με σχεδιαγράμματα των πολεμικών επιχειρήσεων. Και από την άποψη αυτή, η συγκέντρωση των απεικονίσεων της πόλεώς μας όπως ήταν πριν 120 χρόνια, αποτελεί σπουδαίο ιστορικό απόκτημα. Την εργασία αυτή έχει αναλάβει η ομάδα της Φωτοθήκης, η οποία έχει αποδελτιώσει εκατοντάδες σχέδια και φωτογραφίες της Λάρισας από την περίοδο του 1897 και ο αριθμός τους καθημερινά αυξάνεται.
Η σημερινή εικόνα είναι από τις σπανιότερες του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, γιατί χαράχθηκε και δημοσιεύθηκε στη μακρινή Σουηδία. Βρίσκεται στο βιβλίο του Σουηδού δημοσιογράφου Arvid Wester, ο οποίος ήταν απεσταλμένος εφημερίδων της Στοκχόλμης και του Χέλσιγκφορ, με αποστολή να καλύψει τον διαγραφόμενο από πριν πόλεμο στη Θεσσαλία. Τις προσωπικές του εμπειρίες από τον ατυχή για τα ελληνικά στρατεύματα πόλεμο κατέγραψε ο συγγραφέας μετά το τέλος του σε βιβλίο με τον τίτλο Falttagsminnen fran Thessalien, το οποίο εκδόθηκε στη Στοκχόλμη το 1897 στα σουηδικά. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι το σουηδικό αυτό χαρακτικό είναι ακριβής αντιγραφή στερεοσκοπικής κάρτας η οποία κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά από τον οίκο Underwood & Underwood της Ουάσιγκτον των Ηνωμένων Πολιτειών με τον τίτλο: “Public Square at Larissa, two days before its capture by the Turks”΄, δηλαδή: «Δημόσια Πλατεία στη Λάρισα, δύο ημέρες πριν την κατάληψή της από τους Τούρκους». Δημοσιεύουμε όμως το χαρακτικό και όχι την κάρτα, επειδή το Σουηδικό βιβλίο είναι σπανιότατο, και το χαρακτικό επίσης.
Ο φωτογράφος στάθηκε στην ανατολική πλευρά της Κεντρικής Πλατείας, στην σημερινή οδό Μ. Αλεξάνδρου και έστρεψε τον φακό του προς τα βορειοδυτικά. Ολόκληρη η πλατεία είναι γεμάτη από ελληνικές στρατιωτικές μονάδες, με τους αξιωματικούς τους. Έχουν αφήσει στο έδαφος τον οπλισμό τους σε όμορφους σχηματισμούς ή τον έχουν ακουμπήσει στα δένδρα. Αν θεωρηθεί ακριβής ο υπομνηματισμός που υπάρχει στην στερεοσκοπική κάρτα, η φωτογραφία πρέπει να έχει ληφθεί την Μ. Παρασκευή 11 Απριλίου 1897 και τα στρατεύματα να ετοιμάζονται για άτακτη οπισθοχώρηση. Όμως η σχεδόν συμμετρική παράταξή τους, μας υποχρεώνει να δεχθούμε ότι ο στρατός συγκεντρώθηκε στην πλατεία με σκοπό να προωθηθεί στο πολεμικό μέτωπο. Άρα η λήψη της φωτογραφίας χρονολογικά πρέπει να είναι κατά τι προγενέστερη.
Στο βάθος διακρίνονται ορισμένα εντυπωσιακά κτίρια της Λάρισας. Αριστερά είναι το «Θέμιδος Μέλαθρον», όπως ανέγραφε πινακίδα πάνω από την είσοδό του, δηλαδή το Μέγαρο των Δικαστηρίων. Ήταν κτίσμα της τουρκοκρατίας (1876)[1] και πρόλαβε να στεγάσει μόλις για πέντε χρόνια το Τουρκικό Διοικητήριο. Όπως φαίνεται, ή κύρια όψη του είχε ανατολικό προσανατολισμό. Δεξιότερα διαγράφεται η σιλουέτα του Ξενοδοχείου «Το Στέμμα»[2]. Κτίσθηκε το 1887 επί δημαρχίας Διονυσίου Γαλάτη. Για την κατασκευή του ξενοδοχείου αυτού ο παλιός δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας αναφέρει στις χειρόγραφες «Αναμνήσεις» του τα εξής: «…οικοδομήθη, κατεδαφισθέντων των τουρκικών καφενείων και ψυχαγωγικών κέντρων της τουρκοκρατίας, δημοτικών κτισμάτων και αυτών, πεπαλαιωμένων, επί δημάρχου αειμνήστου Διον. Γαλάτη, με εντελώς νεώτερον αρχιτεκτονικόν ρυθμόν». Το επόμενο ισόγειο κτίσμα στέγασε για πολλά χρόνια το τοπικό υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας και βρισκόταν στην γωνία Αλεξάνδρας (σήμερα Κύπρου) και Φιλελλήνων.
-------------------------------------------------
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Θέμιδος Μέλαθρον. Το παλιό Δικαστικό Μέγαρο, εφ. Larissanet, Λάρισα, φύλλα της 6ης και 13ης Δεκεμβρίου 2013.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Ξενοδοχείον το «Στέμμα», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 19ης Μαρτίου 1914.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
