Ιδιαίτερα για τους ναούς της η καταστροφή για πολλούς απ’ αυτούς υπήρξε ανεπανόρθωτη (Αγ. Αχίλλιος, Άγ. Βησσαρίων, Άγ. Κωνσταντίνος, Άγ. Αθανάσιος), για άλλους επισκευάσιμη, αλλά με σημαντικές μετατροπές και δομικές αλλαγές (Ζωοδόχος Πηγή, Άγ. Χαράλαμπος) και για τον Άγ. Νικόλαο και τους 40 Μάρτυρες οι ζημιές ήταν τέτοιες που δεν αλλοίωσαν τη μορφή τους και επιδιορθώθηκαν εύκολα.
Για τους πρώτους ναούς είναι γνωστό ότι προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι λατρευτικές ανάγκες των ενοριτών, οι εκκλησιαστικοί επίτροποι αναγκάσθηκαν να καταφύγουν σε πρόχειρες λύσεις. Ο Άγ. Αχίλλιος και ο Άγ. Βησσαρίων, μέσα στην κόλαση της γερμανοϊταλικής κατοχής, έκτισαν προσωρινές παράγκες. Ο δε Άγ. Αθανάσιος χρησιμοποίησε ένα εγκαταλειμμένο οίκημα το οποίο βρισκόταν βορειοδυτικά του προπολεμικού ναού και χρησίμευε ως αποθήκη. Μέχρι το 1933 στο οίκημα αυτό στεγαζόταν τάξεις του 7ου Δημοτικού Σχολείου[1] της Λάρισας. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας έλυσε ουσιαστικά το διδακτηριακό πρόβλημα της Λάρισας με την κατασκευή επτά νέων σχολικών μονάδων, για τη συνοικία του Αγίου Αθανασίου έκτισε σε μικρή απόσταση νοτιοανατολικά της εκκλησίας διώροφο κτίσμα στο οποίο στεγάσθηκε το 7ο Δημοτικό Σχολείο της πόλεως και έτσι το σχολείο στην αυλή του Αγ. Αθανασίου μετατράπηκε σε αποθήκη.
Με την ευκαιρία της εκδήλωσης που διοργανώνει την επόμενη Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2017 στο Δημοτικό Ωδείο ο ναός του Αγ. Αθανασίου για να εορτάσει τα 148 χρόνια από την ανέγερση του πρώτου ναού του στον Αρναούτ μαχαλά (1869) και τα 30 χρόνια από τα εγκαίνια του σημερινού μεγαλοπρεπούς ναού (1987), η σημερινή εικόνα προκρίθηκε ώστε να έχει σχέση με την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Όπως αναφέρθηκε, την 1η Μαρτίου 1941 ο φοβερός σεισμός κατέστρεψε σε μεγάλο βαθμό την δεύτερη εκκλησία του Αγ. Αθανασίου που είχε κτισθεί το 1925[2] στη θέση της παλιάς, σε βαθμό που θεωρήθηκε κατεδαφιστέος. Το εκκλησιαστικό συμβούλιο και οι ενορίτες, αναγκάσθηκαν να στεγάσουν προσωρινά τον ναό τους σε μια αποθήκη που παλαιότερα στεγαζόταν το 7ο Δημοτικό Σχολείο και βρισκόταν στην αυλή του. Επέφεραν ορισμένες κομβικές μετατροπές και διαρρυθμίσεις με την προσθήκη των βασικών στοιχείων ναοδομίας. Δημιουργήθηκε μια μικρή τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος, προστέθηκε ανατολικά ειδικός χώρος για το Ιερόν Βήμα, στο μέσον του οποίου πρόβαλε εξωτερικά ημικυκλική κόγχη, η οποία εσωτερικά αντιστοιχούσε με την αψίδα της Αγίας Τράπεζας και δυτικά προστέθηκε πρόχειρη στοά και ανοίχθηκε η κυρία είσοδος του ναού[3].
Η σημερινή φωτογραφία προέρχεται από το βιβλίο «Λάρισα» των Βασ. Βουτσιλά και Μιχαήλ Αβραμόπουλου, το οποίο εκδόθηκε στη Λάρισα το 1962. Χρονολογικά τοποθετείται γύρω στα 1960. Εκτός από την προσωρινή εκκλησία που έχουμε ήδη περιγράψει, κοντά στη νότια πλευρά της είναι κτισμένο τριώροφο πρόχειρο κωδωνοστάσιο και δίπλα του διάφορα κτίσματα (γραφείο, εικονοστάσιο, εξέδρα). Στο βάθος, πίσω από τις στέγες των σπιτιών, διακρίνεται η κορυφή του Υδατόπυργου. Η διάρκεια λειτουργίας του προσωρινού αυτού ναού ήταν 46 χρόνια (1941-1987). Τόσα χρειάσθηκαν για να κτισθεί ο σημερινός περίλαμπρος ναός, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 3 Μαΐου 1987. Η παράγκα που στέγαζε την προσωρινή εκκλησία, αν και πέρασαν τριάντα χρόνια από τη μεταστέγασή της στη σημερινή, εξακολουθεί να διατηρείται ερειπωμένη μέχρι σήμερα. Έχουν κατεδαφισθεί μόνον οι πρόσθετοι εξωτερικοί χώροι (καμπαναριό, γραφεία, εικονοστάσιο, εξέδρα).
Το ίδιο περίπου είχε συμβεί και στην αντίστοιχη παράγκα του Αγ. Αχιλλίου, η οποία διατηρήθηκε εν λειτουργία από το 1941 μέχρι το 1965 που εγκαινιάσθηκε ο σημερινός μητροπολιτικός ναός. Όμως εδώ με την κατεδάφισή του, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν στο υπέδαφος την παλιά βασιλική του Αγ. Αχιλλείου της βυζαντινής περιόδου, εύρημα σημαντικό για την ιστορία της πόλεως.
------------------------------------------------------------------------------------
[1]. Είναι ιστορικά διαπιστωμένο ότι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, σε χώρους δίπλα από τους ναούς οι χριστιανοί έκτιζαν πρόχειρα οικήματα στα οποία στέγαζαν τα ελληνικά σχολεία της περιοχής. Είναι γνωστό το ελληνικό σχολείο του Αγ. Αχιλλίου στο οποίο έμαθε τα πρώτα γράμματα ο Κωνσταντίνος Κούμας.
[2]. Ο ναός αυτός ήταν μια τρίκλιτη σταυροειδής βασιλική με τρούλο, επιβλητική εσωτερικά και εξωτερικά. Η ιδιομορφία της ήταν ότι διέθετε ένα μόνον κωδωνοστάσιο στην βορειοδυτική γωνία. Ήταν ψηλό με τέσσερες ορόφους, αρχιτεκτονικά όμορφο, το οποίο έμοιαζε με τα κωδωνοστάσια του προπολεμικού ναού του Αγ. Αχιλλίου.
[3]. Η στοά διακρίνεται καθαρά στην φωτογραφία του Τάκη Τλούπα του 1960, η οποία δημοσιεύεται στην έκδοση του Δήμου Λαρισαίων «Λάρισα. Εικόνες του χθες», κείμενα Νίκου Νάκου, φωτογραφίες Τάκη Τλούπα. Λάρισα3. (2003) σελ.131. (Στον υπομνηματισμό της φωτογραφίας αναφέρεται λανθασμένα ότι απεικονίζει τον Άγ. Χαράλαμπο).
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
