Η παρούσα δημοσίευση αποτελεί μέρος της συστηματικής έρευνας που παρουσιάστηκε στο 8ο Συνέδριο Λαρισαϊκών Σπουδών(1) δίνοντας απαντήσεις στα ερωτήματα: Τι προϋπήρχε; Γιατί χρειάστηκε να γίνει πολυήμερο; Πότε ξεκίνησε; Γιατί ορίστηκε ως μήνας διεξαγωγής, ο Σεπτέμβρης;
* Τι προϋπήρχε της «Ετήσιας Εμποροπανηγύρεως»;
Την μεγαλύτερη σύγχυση για την λέξη «παζάρι» την δημιούργησαν οι διάφορες αναφορές περιηγητών που πέρασαν από την Λάρισα. Κάποιοι σύγχυση προξένησε και η γνωστή επιχρωματισμένη χαλκογραφία σε σχέδιο Gropius, που γράφει «το Παζάρι της Λάρισας». Φυσικά με λίγη προσοχή στην ανάγνωση των περιηγητών, διαπιστώνουμε πως αναφέρονται στα ημερήσια παζάρια που υπήρχαν(2) , τύπου λαϊκής.
* Πότε αποφασίστηκε η λειτουργία της Εμποροπανήγυρης;
Στις 13 Οκτώβρη 1888(3) , ο Δήμαρχος Λάρισας, Διονύσης Σ. Γαλάτης, στην εισήγησή του προς το Δημοτικό Συμβούλιο, στο τέταρτο θέμα της ημερήσιας διάταξης, είναι πολύ αναλυτικός, και επισημαίνει την αναγκαιότητα και την ωρίμανση των συνθηκών λειτουργίας Ετήσιας Εμποροπανηγύρεως, από την επόμενη χρονιά (1889), καταθέτοντας μια ολοκληρωμένη «πλατφόρμα». Αναφέρεται μεστά και συμπυκνωμένα στα ουσιαστικά σημεία, προκειμένου να ξετυλίξει την πρότασή του. Παρουσιάζει όλο το κοινωνικό και το οικονομικό περιβάλλον της περιόδου συλλαμβάνοντας τις απαιτήσεις των καιρών και έτσι προσπαθεί να προσαρμόσει τον βηματισμό της Λάρισας με την εποχή της.
* Ποια θα ήταν η διάρκειά της;
Στην εισήγησή του ο Δήμαρχος τονίζει πως η διάρκεια της εμποροπανήγυρης «θα είναι σύντομος, αλλά θα έχει πολυήμερο σκοπό». Τόσο, που να δοθεί η δυνατότητα να έρθουν από διάφορα μέρη έμποροι και καταναλωτές, ώστε να αναπτυχτεί το εμπόριο και να υπάρξουν συναλλαγές από την κατανάλωση των ειδών και των εμπορευμάτων. Έτσι η απόφαση όρισε πως το Παζάρι θα διαρκούσε ένα οκταήμερο.
Μετά την πρόταση του Δημάρχου ακολούθησε, λόγω της σημασίας και του ενδιαφέροντος μεταξύ των Συμβούλων, ζωηρά συζήτησις. Αποτέλεσμα αυτής ήταν το Δ.Σ. να σχηματίσει ακράδαντη πεποίθηση για τις πολλαπλές και ποικίλες ωφέλειες και ομόφωνα αποφάσισε, να «συσταθή εμπορική Πανήγυρις» που θα πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο.
* Ποια θέση επιλέχτηκε για να γίνεται;
Η θέση που επιλέχτηκε για να γίνεται η εμπορική πανήγυρη, είναι η σημερινή θέση του Αλκαζάρ. Έφτανε δε, μαζί με τους Ιππικούς αγώνες, σχεδόν κοντά στη δεύτερη κοίτη του Πηνειού. Η αρχική όμως θέση διεξαγωγής του, ορίστηκε με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η πεδινή θέση «Μεργιά»(4) της Λάρισας και το τμήμα που συμπεριλαμβάνεται μεταξύ του Πηνειού ποταμού, του δρόμου που πάει προς τον Τύρναβο, του κτήματος Σωκράτη Ποδάρα και του Δημοτικού Κήπου Αλκαζάρ.
* Γιατί ορίστηκε ο Σεπτέμβρης σαν μήνας έναρξης;
Αποφασίστηκε ν’ αρχίζει από τις δέκα πέντε (15) Σεπτέμβρη, που ήταν η μέρα της τοπικής γιορτής του Αγίου Βησσαρίωνα(5) .
Τελικά την οριστική αλλαγή της ημερομηνίας για την έναρξη της εμπορικής πανήγυρης τη μαθαίνουμε μόλις 45 μέρες αργότερα. Συγκεκριμένα στις 14.9.1889, με μια απλή αναφορά, χωρίς να αναλύει τους λόγους - ανακοινώνει: «… τελεσθησομένην την 24 τρέχοντος μηνός(6) ».
Κάθε χρόνο το «ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΠΑΖΑΡΙ» τον Σεπτέμβρη μήνα, ήταν και είναι ακόμα, σταθερό σημείο αναφοράς της πόλης και παράλληλα ίσως το μεγαλύτερο ετήσιο εμπορικό και πολιτιστικό γεγονός. Τα θέατρα είχαν την τιμητική τους, μαζί με τους Φασουλήδες, τους Καραγκιόζηδες, την Παντομίμα και τα Πανοράματα. Τον μήνα αυτό παίζονταν στην πόλη πάνω από το 1/5 των ετήσιων θεατρικών παραστάσεων(7) . Τέλος διεξάγονταν και διάφοροι αθλητικοί αγώνες με κορυφαίους τους ιππικούς αγώνες.
Η δημιουργική φόρα που πήρε η Λάρισα από το 1889, σίγουρα θα εκτινάσσονταν σε μεγάλα επίπεδα αν δεν ανακόπτονταν από τον «ατυχή, άτιμο και διδακτικό» πόλεμο του 1897, που στοίχησε ιδιαίτερα στην Θεσσαλία αλλά και σε όλη την Ελλάδα μια τεράστια οικονομική κρίση, την διεθνή επιτήρηση (ΔΟΕ) και την συνολική αφαίμαξη της προόδου του λαού μας.
ΜΠΑΡΜΠΑΣ Α. ΔΗΜΗΤΡΗΣ
Takis-mp@hotmail.com
(1)Το 8ο Συνέδριο Λαρισαϊκών Σπουδών διοργανώθηκε το διήμερο 6-7 Δεκεμβρίου 2014 στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο της Λάρισας
(2) Ο Ιωάννης Οικονόμου – Λαρισαίος ή Λογιώτατος (1817) αναφέρει: «Γίνονται εις την Λάρισσαν τρία παζάρια την εβδομάδα. Κάθε Κυριακή, και Τετράδη εις ένα μέρος οπού ονομάζεται τόπος παζαριού, και τουρκικά παζάργερι. …». Ιωάννης Οικονόμου – Λογιώτατος, Ιστορική Τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας (1817), εισαγωγή-σχόλια-επιμέλεια Κώστας Σπανός, Λάρισα 2005, σ.93-95.
(3) Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (Α.Δ.Σ.) 204/13.10.1888.
(4) Η θέση «Μεργιά» εκμισθώνονταν κάθε χρόνο από τον δήμο, μέσα από την διαδικασία της πλειοδοτικής δημοπρασίας για χορτονομή.
(5) Με το όνομα Βησσαρίων Λαρίσης είναι γνωστοί δύο άγιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που διετέλεσαν και οι δύο αρχιεπίσκοποι Λαρίσης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Γι’ αυτό θεωρούνται τοπικοί άγιοι και η μνήμη τους τιμάται την ίδια ημερομηνία, στις 15 Σεπτέμβρη.
(6) Α.Δ.Σ. 140/14.9.1889.
(7) Δημήτρης Α. Μπάρμπας, «Τα θεατρικά δρώμενα στη Λάρισα από το 1881 ως το 1910», Πρακτικά 7ΟΥ Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών, Λάρισα 22 Οκτώβρη 2011, σ.195-216.
