Κάνει σε όλους εντύπωση η πληθώρα των εντύπων αυτών που κυκλοφορούσαν κατά συχνά διαστήματα. Θα πρέπει όμως να τονίσουμε ότι οι εφημερίδες της εποχής εκείνης δεν ήταν οργανωμένα συγκροτήματα όπως σήμερα. Τότε, όποιος διέθετε χρήματα αγόραζε ή νοίκιαζε τυπογραφείο και περιβαλλόταν με τον τίτλο του εκδότη, ο οποίο μπορούσε να επηρεάσει καταστάσεις στην μικρή κοινωνία της Λάρισας. Ακόμα όποιος είχε πολιτικές φιλοδοξίες, παραμονές των εκλογικών αναμετρήσεων, προσπαθούσε μέσω της εφημερίδας που κυκλοφορούσε και με την βοήθεια ενός τυπογραφείου, να δελεάσει τους μελλοντικούς ψηφοφόρους. Αντιλαμβάνεται κανείς το τέλος των εφημερίδων αυτών, όταν ο υποψήφιος δεν κατόρθωνε να εκλεγεί. Υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες, άτομα που είχαν την ανάγκη αυτοπροβολής στο κοινό της πόλεως, να εκδίδουν εφημερίδες, κυρίως σατιρικές, οι οποίες είχαν «μεγάλη πέραση» την εποχή εκείνη γιατί διαβάζονταν από πολλούς Λαρισαίους, αφού σατίριζαν γνωστούς και φίλους τους.
Στην καταγραφή των πρώτων εφημερίδων της Λάρισας που επιχειρούμε, σημαντική βοήθεια εκτός των άλλων μας προσέφερε και η εργασία της Κατερίνας Γιαννακοπούλου-Πολίτη: «Ο Τύπος της Λάρισας. Εφημερίδες – Περιοδικά. 1881-1899» που ανακοινώθηκε στο 3ο Συνέδριο Λαρισαϊκών Σπουδών, το οποίο έγινε στη Λάρισα στις 8 και 9 Απριλίου 1995 με τίτλο «Η Λάρισα και η περιοχή της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» και δημοσιεύθηκε στις σελίδες 289-309 των Πρακτικών του Συνεδρίου, τα οποία εκδόθηκαν το 1997 στη Λάρισα. Όμως, όπως σεμνά αναφέρει και η ίδια: «Η στενότητα του χώρου δεν επιτρέπουν εκτενή αναφορά στα περιεχόμενα των εφημερίδων. Για την κάθε μια χωριστά μπορεί και πρέπει να γραφεί ειδική μονογραφία, όπου θα αναφέρονται τα θέματα και το περιεχόμενο κάθε εφημερίδας». Και η αρχή έγινε. Ο Γιάννης Ρούσκας παρουσίασε σε πέντε συνέχειες στο περιοδικό «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» του Κώστα Σπανού, την πρώτη εφημερίδα της ελεύθερης Θεσσαλίας «Αστήρ της Θεσσαλίας». Το συνολικό κείμενο κυκλοφόρησε και σε ανάτυπο 76 σελίδων το 2011 στη Λάρισα. Τώρα πρέπει κάποιος ιστορικός ερευνητής, και η Λάρισα διαθέτει αρκετούς και ικανούς, να πάρει την σκυτάλη και για τις υπόλοιπες εφημερίδες.
Έρευνα
Όπως αναφέρθηκε στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας, ο εκδότης και διευθυντής της πολιτικοσατιρικής εφημερίδας «Κόρακας» Αθανάσιος Μανωλάκης, το 1884 ανανέωσε τα μηχανήματα του τυπογραφείου του[1] και αποφάσισε να προβεί στην έκδοση νέας εφημερίδας, παράλληλα με την κυκλοφορία του «Κόρακα», την οποία ονόμασε «Έρευνα»[2].Γράφει ο Αθανάσιος Μανωλάκης: «Ούτω δε πράττοντες, τον μεν «Κόρακα» καθιστώμεν καθαρώς σατυρικόν, την δε ετέραν εφημερίδα (εννοεί την «Έρευνα») πολιτικοδικαστικήν, μετά παντοίων ειδήσεων». Το πρώτο φύλλο της νέας εφημερίδας εκδόθηκε την 1η Ιουλίου του 1884.
Στις αρχές του 1885 ο Μανωλάκης παρουσίασε προβλήματα υγείας, τα οποία τον ανάγκασαν να παραχωρήσει το τυπογραφείο και την διεύθυνση της «Έρευνας» στον Παναγιώτη Πλασταρά, ο οποίος μετέφερε το τυπογραφείο και τα γραφεία της εφημερίδος «κατά την Εβραϊκήν συνοικίαν»[3], κοντά στο τυπογραφείο της εφημερίδας «Πίνδος».
Η «Έρευνα» όπως και οι άλλες εφημερίδες της εποχής, ήταν εβδομαδιαία, μικρή στο σχήμα, τετρασέλιδη, με ειδήσεις από την ζωή της Λάρισας, πολλές ανταποκρίσεις από την Αθήνα και γεγονότα από το εξωτερικό. Στην τελευταία (τέταρτη) σελίδα καταχωρούσε πολλές διαφημίσεις και στη συνέχεια διέθετε πολλές φορές δικαστικό παράρτημα, για τη δημοσίευση των οποίων παραχωρούσε ειδικούς οικονομικούς όρους. Πότε σταμάτησε την κυκλοφορία της η «Έρευνα» δεν μας είναι σήμερα γνωστό[4].
Λάρισσα
Η επόμενη χρονολογικά εφημερίδα που εκδόθηκε είναι Η «Λάρισσα». Ο Παναγιώτης Κανάς, ο οποίος στις αρχές του 1884 συνεργάσθηκε με τον Γεώργιο Δημητρούλη στην εφημερίδα «Πίνδος», αποχώρησε απ’ αυτήν, ίδρυσε δικό του «τέλειοντυπογραφείον “Η Λάρισσα”, κείμενον απέναντι του Μακαρονοποιείου» και σε συνεργασία με τον Π. Παρίση προχώρησε στην έκδοση της εφημερίδας «Λάρισσα», το πρώτο φύλλο της οποίας κυκλοφόρησε στις 18 Οκτωβρίου 1884. Ήταν εβδομαδιαία, τετρασέλιδη και στο πρώτο της φύλλο σημειώνει μεταξύ άλλων και τα εξής αντισυμβατικά: «Η «Λάρισσα» δεν υπόσχεται βεβαίως ότι θέλει είσθε άμωμος και μακράν παντός κομματικού πειρασμού, ούτε διασαλπίζει ότι έσεται αχώριστος οπαδός των ωραίων και υψηλών εκείνων αρχών και θεωριών περί ανεξαρτησίας του τύπου, ούτε διακηρύττει ότι έσεται άγρυπνος φρουρός της τηρήσεως των δικαιωμάτων του λαού, διότι αι τοιαύται επαγωγοί επαγγελίαι, αι τοσούτον ευκόλως γραφόμεναι επί του χάρτου υπό των εκάστοτε κατά πρώτον εκδιδομένων εφημερίδων, δυσκόλως εκπληρούνται, και τούτου ένεκα οι αναγνώσται αυτών πολύ ολίγην πίστιν δίδωσι, συνειθίσαντες εις τας τοιαύτας διαβεβαιώσεις. Ταύτα δε έχοντες υπ’ όψει, ουδέν εκ προοιμίων υπισχνούμε θα, αλλ’ ελπίζομεν εν τη συνεχεία του έργου ν’ αποδοθή ημίν ο προσήκων χαρακτηρισμός».
Πότε διεκόπη η κυκλοφορία της μας είναι άγνωστο. Πάντως από έμμεσες πληροφορίες,προερχόμενες από άλλες εφημερίδες, μαθαίνουμε ότι το 1886 εξακολουθούσε να κυκλοφορεί. Αλλά και στη Βιβλιοθήκη της Βουλής αναγράφεται στον κατάλογο των εφημερίδων της Λάρισας, ότι στα αρχεία της υπάρχουν τα φύλλα της εφημερίδας «Λάρισσα» από τις 7 Νοεμβρίου του 1908 έως τον Δεκέμβριο του 1909, με ορισμένες ελλείψεις.
Πηνειός
Η Κατερίνα Γιαννακοπούλου-Πολίτη αναφέρει στην μελέτη της για τον Τύπο της Λάρισας ότι στην εφημερίδα «Πίνδος» εντόπισε την είδηση της κυκλοφορίας νέας εφημερίδος: «Το προσεχές Σάββατον εκδίδεται και νέα συνάδελφος «Πηνειός». Ευχόμεθα αυτή καλήν υποστήριξιν»[5]. Από την εφημερίδα αυτή δεν έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα κανένα φύλλο της, τουλάχιστον στις προσιτές μεγάλες βιβλιοθήκες της χώρας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχουν και σήμερα στην Αθήνα φανατικοί συλλέκτες επαρχιακών εφημερίδων, οι οποίοι αγοράζουν μετά μανίας διάφορα φύλλα τους. Επειδή ο αριθμός των φύλλων που κυκλοφορούσαν σε κάθε έκδοση ήταν μικρός και ως εκ τούτου έχουν διασωθεί ελάχιστα αντίτυπα, η σπανιότητα αυτή επαυξάνει την συλλεκτική τους αξία. Έχω υπ’ όψιν μου δύο παραδείγματα. Σοβαρές πληροφορίες αναφέρουν ότι υπάρχει ανώνυμος συλλέκτης στην Αθήνα, ο οποίος διαθέτει στη συλλογή του όλα τα φύλλα της εφημερίδας «Ελευθερία» από το 1922 που πρωτοεκδόθηκε, μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Επίσης πριν από ένα χρόνο δημοπρατήθηκε από τον οίκο δημοπρασιών Πέτρου Βέργου, ο τόμος της εφημερίδας «Μικρά» του 1899, ο οποίος περιέχει 27 δισέλιδα φύλλα μικρού μεγέθους, με ένα ωραίο εξώφυλλο από τους Ιππικούς Αγώνες της Λάρισας. Ο τόμος τελικά κατακυρώθηκε στην τριπλάσια και πλέον τιμή από την αρχική, σε άγνωστο Αθηναίο συλλέκτη.
(Συνεχίζεται)
----------------------------------------------------
[1]. «...μας ηνάγκασε να ανακαινίσουμε αυτό και να καταρτίσωμεν νέον εντελώς Τυπογραφείον, το οποίον ού μόνον τα κελαϊδήματα του Κόρακος δύναται να εκτυπώσει, αλλά και εις πολλά άλλα τυπογραφικά έργα να επαρκεί», εφ. «Έρευνα», φύλλον αρ. 1, της 1ης Ιουλίου 1884.
[2]. Για την ονομασία της νέας εφημερίδας ο Αθανάσιος Μανωλάκης γράφει στο πρώτο της φύλλο,χωρίς να αποβάλλει τον χιουμοριστικό τόνο που είχε συνηθίσει στον «Κόρακα», τα εξής: «...ενώ εσκεπτώμεθα πώς να βαπτίσωμεν την μέλλουσαν να ανατείλη εις τον δημοσιογραφικόν ορίζοντα εφημερίδα ημών, ο «Κόρακας» έμπροσθέν μας ιστάμενος, μας παρετήρει απορών, ότε μας λέγει: Απορώ πως επί τοσούτον σκέπτεσθε, ίνα δώσετε το κατάλληλον όνομα της νέας μου συναδέλφου, αφού καθώς ηξεύρετε, εγώ ως δημόσιος κήρυξ, έχω ανάγκην ερεύνης των συμβαινόντων εν τη κοινωνία. Ούτω ο αγαπητός «Κόρακας» μας έδωκεν σαφώς και καθαρώς το όνομα «Έρευνα». Κατάλληλον όνομα είπομεν. Εμπρός λοιπόν, βαπτίζεται η δούλη του Λαού «Έρευνα» εις το όνομα του Συντάγματος και του Λαού και του δικαίου πνεύματος. Αμήν».
[3]. Η Εβραϊκή συνοικία είναι η ίδια από τότε και δεν άλλαξε. Βρισκόταν γύρω από την σημερινή Συναγωγή και κάπως δυτικότερα.
[4]. Πρέπει να τονίσουμε ότι ο Θρασύβουλος Μακρής εκτός από φοβερός γραμματοσημοσυλλέκτης, ήταν και παθιασμένος συλλέκτης εφημερίδων. Διέθετε όλα τα φύλλα των τοπικών εφημερίδων που είχαν εκδοθεί από την απελευθέρωση, καθώς και σειρές πολλών αθηναϊκών. Αλλά στις 20 Σεπτεμβρίου 1908, ημέρα Σάββατο, γύρω στις 10 το πρωί «εγένετο πλημμύρα των υδάτων των ποταμίσκων και χειμάρρων των χωρίων Μαϊμουλίου, Νεμπεγλέρ και των πέριξ, κατακλυσάντων την συνοικίαν Παράσχου, πολλών οικιών καταστρεψάντων, μεταξύ των οποίων και την επί της οδού Γρηγορίου του Ε’, αριθμ. 1 ιδικήν μας». Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Ημερολόγιον της Αγγελικής Θρασ. Μακρή – Α’, εφ. «Ελευθερία» φύλλο της 18ης Φεβρουαρίου 2015. Κατά την πλημμύρα αυτή καταστράφηκαν εκτός από την περίφημη συλλογή γραμματοσήμων και όλες οι σειρές των εφημερίδων της Λάρισας που ο Μακρής διέθετε πλήρεις.
[5]. Βλέπε εφ. «Πίνδος», Λάρισα, φύλλο της 19ης Ιουνίου 1885.
