Τα φετινά Χριστούγεννα δεν είναι σαν τα αλλοτινά. Έχουν πολλή θλίψη, περίσσια οργή, έντονο προβληματισμό. Και ένταση, μαζί με αγωνία για το αύριο. Η σκιά του 15χρονου παιδιού, που έφυγε τόσο άδικα απο τη ζωή, πλανιέται βαριά πάνω απο το κοινωνικό σώμα, που προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές του, μετά τα όσα διαδραματίστηκαν. Η σκέψη βολοδέρνει στον κυκεώνα της ανέχειας, αιχμάλωτη των απεργιακών κινητοποιήσεων και του ξεσηκωμού της νέας γενιάς. Οι φωνές διαμαρτυρίας των νέων μας έχουν αντικαταστήσει τις κρυστάλλινες καμπανούλες της χριστουγεννιάτικης χαράς.
Χριστούγεννα με «χαμηλό βαρομετρικό» και παγωμένες καρδιές. Ο κόσμος στους δρόμους με διάχυτη πίκρα, άδειες τσέπες και ψυχολογία κάθε άλλο παρά γιορταστική. Η αβεβαιότητα για το αύριο απλώνει τα γκρίζα πέπλα της παντού. Μακάρι να κατάφερναν τ΄ αστραφτερά στολίδια και οι φωτεινές γιρλάντες να ζεστάνουν λιγάκι την ατμόσφαιρα.
Ωστόσο κάνουμε προσπάθειες να ξεχάσουμε για λίγο όσα μας πληγώνουν, έτσι για να ανοίξουμε τα φτερά της φαντασίας και να ξαναγίνουμε παιδιά, ίσως και μπορέσουμε να γευτούμε δύο σταγόνες της χαράς που ξεπήδησε απο μια ταπεινή φάτνη εκείνη την ΄Αγια Νύχτα.
Αναζητούμε την ελπίδα μέσα απο τις αναμνήσεις μας. Τα Χριστούγεννα είναι η αποθέωση των αναμνήσεων. Γιατί πέρα απο το θρησκευτικό τους μήνυμα σημαίνουν κάτι προσωπικό για τον καθένα μας χωριστά. Όσο και αν η εμπορευματοποίηση αντικατέστησε την παραδοσιακή λαμπρότητά τους και το βλέμμα μας έγινε φθηνά ρεαλιστικό, ο μύθος εξακολουθεί να πιάνει σημαντικό μέρος στην ψυχή μας. Το χιονάτο χαμογελαστό πνεύμα των Χριστουγέννων, που μας παρέδωσε η γλυκιά φαντασία του Κάρολου Ντίκενς, μας κλείνει το μάτι τέτοιες μέρες και μας θυμίζει αξίες ξεχασμένες, ιδέες παρωχημένες. Μας μιλάει για αγάπη, για δικαιοσύνη, για ειρήνη, για αλληλεγγύη. Μέσα στη θύελλα των χρόνων της απομυθοποίησης τα Χριστούγεννα ανθίστανται για τον καθένα μας χωριστά. Κι όσο και αν η συγκίνηση, η ποιητική ματιά θεωρούνται ξεπερασμένα, όσο κι αν η παράδοση, σε όποια μορφή της, αποτελεί αντικείμενο ειρωνείας (και όχι εντελώς αδικαιολόγητα) ή και αφορμή για μαζική παραγωγή και εκμετάλλευση, τα Χριστούγεννα παίρνουν στη φαντασία μας τη ρεβάνς, έστω και για λίγες μέρες. Ενεργοποιούν τις αναμνήσεις μας για κείνες τις μέρες που μας συγκινούσαν τα κάλαντα, οι φυσαρμόνικες και τα μεταλλικά τρίγωνα. Που περιμέναμε τα δώρα της αγάπης των δικών μας και αγκαλιάζαμε αμέριμνα τον κόσμο, χωρίς να υποπτευόμαστε την αθλιότητα, τη βία, τη μοχθηρία, την αρπακτικότητα και την αλαζονεία, την αναλγησία, τη φαυλότητα και την κακία του.
Κρίμα που δεν είναι αλήθεια ο παντοτινός θρίαμβος της τιμιότητας και του καλού, όπως μας δίδασκαν τα παραμύθια που μας έλεγαν παιδιά. Κι ας έτρεφαν τα όνειρα, τις ελπίδες και τις προσδοκίες μας. Γιατί στην ανήμερη αυτή εποχή των ξεφτισμένων ιδεολογιών, των πολυεθνικών συμφερόντων, των ηλεκτρονικών κατακτήσεων και της αναισθησίας, είναι πια πρόδηλο πως τα ασχημόπαπα δεν θα φτάνουν ποτέ τους κύκνους του πλούτου, η Σταχτοπούτα θα μείνει με το παράπονο ότι δεν την πρόσεξε κανένας, το κορίτσι με τα σπίρτα δεν θα γελάσει και η καλόκαρδη νεράιδα θα φοβηθεί τη φθονερή αδελφή της και δεν θ΄αγγίξει κανέναν με το χρυσό ραβδάκι της...Μας μένει όμως η ελπίδα που χαρίζει το υπέρλαμπρο άστρο των Χριστουγέννων. Το πνεύμα του δεν δίνει ελπίδες μόνον στους εμπόρους, αλλά και σε όσους θέλουν να κόψουν την κλωστή της καθημερινότητας και να ενώσουν τις ξηλωμένες άκρες της με μια πολύχρωμη κορδέλα. Είναι η ανάγκη μας να ξαναζήσουμε τα Χριστούγεννα όπως τότε που είμασταν παιδιά. Η ανάγκη να ξαναπιάσουμε την ιστορία απο την αρχή.
Τα Χριστούγεννα εκτός απο γιορτή είναι και επέλαση συνειρμών, κόκκινες μπαλίτσες, γαλοπούλα και τηγανιά, γιρλάντες και γκι. Είναι επέλαση του περιττού το οποίο αποδεικνύεται και πάλι χρήσιμο, σχεδόν απαραίτητο.
Θυμάμαι τα Χριστούγεννα σαν βικτωριανή φαντασίωση μέσα απο την «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Ντίκενς, με όλες τις πιθανές και απίθανες – όσο και επίκαιρες – εκδοχές του αρχετυπικού εκείνου κεφαλαιοκράτη Εμπενίζερ Σκρουτζ, στη σειρά των «Κλασικών εικονογραφημένων», δηλαδή τη σειρά που έθρεψε τις λογοτεχνικές φαντασιώσεις χιλιάδων εφήβων . Τα θυμάμαι πάλι σαν νοσταλγική βιβλιοφιλία καθώς ξεφυλλίζω, κάθε χρόνο, την πλήρη ελληνική έκδοση με τον τίτλο «Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες», σε ΒΙ.ΠΕΡ. (Βιβλία Περιπτέρου), κιτρινισμένο χαρτί, πρασινωπό εξώφυλλο και πάνω η τιμή της εποχής: μιάμιση δραχμή.
Θυμάμαι τα Χριστούγεννα μέσα απο την «Υπέροχη Ζωή» του Φρανκ Κάπρα, με τον πανύψηλο Τζέιμς Στιούαρτ. Τα θυμάμαι όταν ακούω τον Μπινγκ Κρόσμπι να τραγουδάει αναπολώντας κάποια «Λευκά Χριστούγεννα» απο δίσκο βινιλίου, με το αλατοπίπερο του χρατς – χρατς. Αλλά και τον Φρανκ Σινάτρα να ντύνει βελούδινα τις νότες των χριστουγεννιάτικων τραγουδιών του.
Θυμάμαι τα Χριστούγεννα όταν ακούω χριστουγεννιάτικες μελωδίες με τη Χορωδία του Αγίου Θωμά της Λειψίας, απο μια μεγάλη συλλογή δίσκων βινιλίου, που είχα αγοράσει πριν πολλά χρόνια: Μπαχ, Χέντελ, Χάινριχ Σιτς. Πρετόριους, Γιόχαν Σμέλτσελ, Λέοναρντ Σέτερ και φυσικά Φραντς Γκρίμπερ, το «΄Αγια Νύχτα», που όσο κι αν έχει γίνει κοινόχρηστο εξακολουθεί να διατηρεί την εικονοποιητική του δύναμη, να σε οδηγεί αυτόματα μέσα στον χριστουγεννιάτικο μύθο.
Θυμάμαι τα Χριστούγεννα όταν ξεφυλλίζω τις μικρές επετειακές εκδόσεις της «Αγρας». Τις μικρές χριστουγεννιάτικες ιστορίες του Ντοστογιέφσκι και τα διηγήματα ξένων συγγραφέων για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, των εκδόσεων «Γκούντεμπεργκ», ιστορίες γλυκές σαν μελομακάρονα, σαν εκείνες τις χαλκομανίες με ροδαλά αγγελάκια και ροδομάγουλους Αγιοβασίληδες.
Ξαναζώ τα Χριστούγεννα μέσα απο τον Παπαδιαμάντη, αλλά και μέσα απο τους φωτεινούς δρόμους της πόλης. Η αγορά εξακολουθεί να αποτελεί ένα μέρος του μύθου με τον οποίο συνηθίσαμε να ντύνουμε τα Χριστούγεννα. Αλλά και της απομυθοποίησης. Είναι το άλλο, αν όχι το κύριο πρόσωπο των Χριστουγέννων.
Τραυματισμένη, καταπληγωμένη, αμήχανη η σημερινή αγορά, μας ζητάει να ευθυγραμμιστούμε με τις απαιτήσεις του, να αγοράσουμε, να δοκιμάσουμε, να ταξιδέψουμε, να παραγγείλουμε, να θαυμάσουμε περισσότερο απ΄ό,τι συνήθως. Απαιτεί εύπιστους καλοκάγαθους ανθρώπους, που θα ξεχυθούν ομαδικά στους δρόμους για να ξοδέψουν.
Κάθε Χριστούγεννα νομίζω ότι ξαναγράφω τα ίδια. Δεν πειράζει. Τα Χριστούγεννα στηρίζονται ακριβώς στην επανάληψη των συνηθειών, στην επανάληψη της χριστουγεννιάτικης μνήμης. Ο αντιχριστουγεννιάτικος ασκητισμός ας μείνει μακριά μας για λίγο.
