Ο Κων/νος Οικονόμος γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1780 στο χωριό της Θεσσαλίας Τσαριτσάνη. Ο Πατέρας του, Κυριακός, ήταν πρεσβύτερος και λόγιος, η δε ευσεβής και ενάρετη μητέρα του Ανθή κατάγονταν από την οικογένεια Σκουφά. Από το λόγιο πατέρα του διδάχτηκε την Ελληνική και Λατινική φιλολογία καθώς και τα ιερά γράμματα. Τις σπουδές του συμπλήρωσε στην τότε ακμάζουσα σχολή των Αμπελακίων (Αμπελάκια), όπου διδάχτηκε μεταξύ των άλλων και τη Γαλλική γλώσσα. Γνώριζε επίσης καλά Αγγλικά, Γερμανικά, Ρωσικά και ίσως και μερικές γλώσσες των Ανατολικών λαών. Από το γάμο του απέκτησε δύο τέκνα, τον Σοφοκλή και την Ανθία.
Διάκονος χειροτονήθηκε το 1805 και μετά από λίγο πρεσβύτερος. Όταν πέθανε ο πατέρας του, έγινε αυτός Οικονόμος της Επιτροπής Ελασσόνος, για τούτο από τότε πήρε την επωνυμία Οικονόμος ο εξ' Οικονόμων. Ως πρεσβύτερος ανέπτυξε αποστολική δράση στη Μακεδονία και Θεσσαλία. Κατηγορήθηκε όμως ότι έλαβε μέρος στην Επανάσταση του ήρωα Παπαευθυμίου Βλαχάβα και το 1806 συνελήφθη από όργανα του Αλή Πασά και κλείστηκε φυλακή στα Γιάννενα. Μετά την απελευθέρωσή του γύρισε στην Τσαριτσάνη και διορίστηκε δημόσιος δάσκαλος. Η παραμονή του όμως στην πατρίδα του ήταν επικίνδυνη για τη ζωή του. Για αυτό, μετά από υπόδειξη του τότε Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄. Κατέφυγε στη Μονή του Τιμίου Προδρόμου, κοντά στις Σέρρες, και από εκεί (1808) στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέλαβε καθήκοντα αρχιερατικού επιτρόπου της Μητρόπολης. Η φήμη του ήδη είχε ξεπεράσει τα όρια της Θεσσαλονίκης. Έτσι προσκαλείται, μαζί με τον αδελφό του Στέφανο και τον Σοφό δάσκαλο Κων. Κούμα, από την πόλη της Σμύρνης για να ιδρύσουν νέα σχολή, διότι «η Ευαγγελική λεγόμενη Σχολή φυλλόρεε για την ασθένεια του Σχολαρχούντα και τη δυστροπία του κηδεμόνα». Στη Σμύρνη παρέμεινε δέκα χρόνια (1809-1819) και δίδαξε στο φιλολογικό Γυμνάσιο Θρησκευτικά και Ελληνική φιλολογία, ο Κων. Κούμας.
Μαθηματικά και φιλοσοφία, ο δε αδελφός του Στέφανος Φυσική και Χημεία. Μετά τη διάλυση του φιλολογικού Γυμνασίου Σμύρνης (16 Ιουνίου 1919) δέχτηκε την πρόσκληση του Πατριάρχη Γρηγορίου του Β΄ και πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί τιμήθηκε εξαιρετικά από τον Πατριάρχη, ο οποίος τον ονόμασε «Πατριαρχικό του Οικουμενικού θρόνου, ιεροκήρυκα και δάσκαλο όλων των ορθοδόξων εκκλησιών» ιδιαίτερα δε «Ιεροκήρυκα της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας». Πλησίαζαν όμως οι σφαγές των Ελλήνων από τους Τούρκους. Διασώθηκε με δυσκολία και αναχώρησε για την Οδησσό της Ρωσίας, όπου παρέμεινε μέχρι το 1822. Από εκεί έφυγε για την Πετρούπολη, όπου έγινε δεχτός από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο, η δε Εκκλησιαστική Ακαδημία της Πετρούπολης, ένεκα της πνευματικής του δράσης, «εξέλεξε αυτόν εταίρο». Στη Ρωσία παρέμεινε μέχρι το 1832, οπότε αποφάσισε να γυρίσει στην ελεύθερη πια πατρίδα, την Ελλάδα. Κατά την επιστροφή του πέρασε από το Βερολίνο, όπου ο Βασιλιάς της Πρωσίας Γουλιέλμος Γ΄ τον δέχτηκε με εξαιρετικές τιμές. Στη συνέχεια και ενώ βρισκόταν στη Ρώμη έγινε δεκτός από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΣΤ΄ Τον Οκτώβριο του 1834 έφτασε στο Ναύπλιο, πρωτεύουσα τότε του Ελληνικού κράτους και από το έτος 1837 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ασχολήθηκε με πραγματικό ζήλο με τα εκκλησιαστικά ζητήματα της εποχής του και ιδιαίτερα με το σπουδαιότερο θέμα του αυτοκεφάλου της αρτισυστάτου Εκκλησίας του Ελληνικού Κράτους. Απέθανε στις 8 Μαρτίου 1857, σε ηλικία 77 ετών. Συγγραφική δράση. Ο Κων. Οικονόμος υπήρξε διαπρεπής και πολυγραφότατος συγγραφέας. Τα έργα του διαιρούνται σε εκκλησιαστικά, φιλολογικά και Λόγους. Τα περισσότερα εξέδωσε ο γιος του Σοφοκλής Οικονόμος: 1) «Τα σωζόμενα Εκκλησιαστικά συγγράμματα» Κ. Οικονόμου, τόμοι 3, Αθήναι, 1862, 1864, 1866. 2) «Τα σωζόμενα φιλολογικά συγγράμματα» Κ. Οικονόμου, Α! Αθήναι 1871. Εκκλησιαστικά έργα 1) «Σχέδιο Εκκλησιαστικής Ακαδημίας για τους Έλληνες», 1827. 2) «Περί των τριών ιερατικών της Εκκλησίας βαθμών επιστολιμαία διατριβή, εν ή και περί της γνησιότητας των αποστολικών κανόνων», Ναύπλιο 1835.
3) «Σημειώσεις εις το περί ανεξαρτησίας της Ελληνικής Εκκλησίας «γαλλικό υπόμνημα», 1837». 4) «Περί βατολογίας παραδικό μελέτημα», 1837. 5) «Επίκριση στην περί Νεοελληνικής Εκκλησίας σύντομη απάντηση του σοφού δασκάλου κ. Νεοφύτου Βάμβα», Αθήναι 1839. 6) «Απάντηση στην αυτοσχέδια διατριβή περί της αρχής και της εξουσίας των πατριαρχών και περί της σχέσης της Εκκλησιαστικής αρχής προς την πολιτική εξουσία», Αθήναι 1843. 7) «Έλεγχος της από Ι. Κίγκ συκοφαντίας του ιερού Επιφανίου» (Αιώνας, 1845, αριθ. Φ. 594). 8) «Τριακονταετηρίδα Εκκλησιαστική ή συνταγμάτιο ιστορικό των εν τω Βασιλείω της Ελλάδος εκκλησιαστικών συμβεβηκότων από του 1821 μέχρι του 1852», 1852. 9) «Ερμηνευτική παράφραση του α΄ ψαλμού του προφήτη Δαυίδ» (θεατής, 1837, αριθμ. φ. 11 και 12). 10) «Υπομνηματική επιστολή περί Ζαχαρίου του πατρός του Προδρόμου» (Ευαγγελική Σάλπιγξ, 1837, σελίδα 201 - 207). 11) «Επιστασίες τινές στην σταύρωση και τα πάθη και την ανάσταση του Σωτήρος» (Ευαγγελική Σάλπιγξ 1838). 12) «Περί μάγων», Αθήναι 1838.
13) «Περί των Ο΄ Ερμηνευτών της Παλαιάς Θείας Γραφής βιβλία τέσσερα», Αθήναι 1844 - 1849. 14) «Κατάλογος ιστορικός των πρώτων επισκόπων και των εφεξής Πατριαρχών της εν Κωνσταντινούπολη αγίας και μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας», Ναύπλιο 1837, Β΄έκδ. Αθήνα 1884. 15) «Κτιτορικό ή προσκυνητάριο της ιεράς και βασιλικής μονής του Μεγάλου Σπηλαίου», Αθήναι 1840. 16) «Περί της τελευταίας εν Αγία Σοφία συνόδου των Ορθοδόξων». 17) «Τόμος τα καθήκοντα τοις ιερεύσιν θεσπίζων» Εν Τσαριτσάνη 1800. 18) «Κατήχησις ή ορθόδοξος διδασκαλία της Χριστιανικής πίστεως» Σμύρνη, 1813, Β΄ έκδ. Βιέννη 1820. 19) «Τρείς απολογητικαί επιστολαί περί της κατηχήσεώς του» (Εκκλησιαστικά Συγγράμματα Α΄, σελ. 573 - 578). 20) «Ακολουθία εις τιμήν και μνήμην του αγίου και μεγάλου της Ρωσίας ηγεμόνος και άρχοντος Βλαδημηρίας, Αλεξάνδρου του Νεναίου, του μετονομασθέντος Αλεξίου του μοναχού» Πετρούπολις, 1823. 21) «Υμνωδών ανέκδοτα. Εκ των απογράφων της βιβλιοθήκης του Μ. Σακλαίου», Αθήναι 1840. 22) «Τρείς πραγματείαι περί βαπτίσματος», Αθήναι, 1847. 23) «Σιωνίτης προσκυνητής» Αθήναι 1850, και πλείστα άλλα.
Φιλολογικά έργα: Τα σπουδαιότερα αυτών είναι: 1) «Τέχνης ρητορικής βιβλία τρία», Σμύρνη 1813. 2) «Γραμματικών ή εγκυκλίων παιδευμάτων βιβλία τέσσερα», Βιέννη 1817. 3) «Αυτοσχέδιος διατριβή περί Σμύρνης» (Λόγιος Ερμής, 1817 σελ. 520 - 530. 4) «Δοκίμιον περί της πληρεστάτης συγγενείας της σλαβωνορωσικής γλώσσης προς την Ελληνική», τόμοι 3, Πετρούπολις 1828. 5) «Περί γνησίας προφοράς της Ελληνικής γλώσσης», Πετρούπολις 1830. 6) «Αλέξανδρος ο Στούρζας, Βιογραφικόν Σχεδίασμα», Αθήναι 1855. Λόγοι. Οι λόγοι τους οποίους ξεφώνησε σε Τσαριτσάνη, Θεσσαλονίκη, Σμύρνη, Οδησσό, Ναύπλιο και Αθήνα αποτελούν το αξιολογότερο είδος της πλούσιας αυτού συγγραφικής δράσης. Εξεδόθησαν σε τόμο: «Λόγοι εκκλησιαστικοί εκφωνηθέντες εν τη γραικική Εκκλησία της Οδησσού κατά το 1821 - 1822 υπό Κ. Οικονόμου», Βερολίνο 1833. Υπό Θ. Σιατισταίου εξεδόθη το 1819 και λόγος Κυδωνιακός Β΄ περί αγάπης και πατρίδος. Διασώθηκε επίσης ο επιμνημόσυνος λόγος στο μνημόσυνο των Ζωσιμάδων. Εκτός από τα αναφερθέντα έργα έγραψε και πολλά άλλα τα οποία απωλέσθηκαν. Επίσης στο ενεργητικό του ο Κων. Οικονόμου, έχει κι ένα τεράστιο ανέκδοτο έργο.
* Ο Γεώργιος Ν. Ξενόφος είναι πρώην Στέλεχος ΥΠ.ΕΘ.Α., Λογοτέχνης, Μελετητής Συγγραφέας
