Όταν οι αρρώστιες αρχίζουν να φθείρουν το σώμα μας και να μας απειλούν με το θάνατο τρέχουμε στους γιατρούς, οι οποίοι μας υποβάλλουν σε διάφορες εξετάσεις για να διαπιστώσουν την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα βασικά όργανα του σώματος, η καρδιά, τα νεφρά, το συκώτι, οι πνεύμονες κ.ά. Δεχόμαστε όλες αυτές τις εξετάσεις σιωπηλά, όπως τα πρόβατα όταν τα κουρεύουν, γιατί σκεφτόμαστε ότι έστω και αργά, αν είναι κάτι που το προλαβαίνεις, να το προλάβουμε, για να μην μας βρουν τα χειρότερα πριν την ώρα τους.
Πολλοί γέροι και αγράμματοι μπερδεύουν τις εξετάσεις με τη θεραπεία και θεωρούν τις εξετάσεις ως μέρος της θεραπευτικής αγωγής. Ήξερα μια γριά που η χαρά της ζωής της ήταν να την εξετάζουν οι γιατροί. Ήξερε όλα τα ονόματα των φαρμάκων για την πίεση απ’ έξω. Κάποιος άλλος όμως, ένας ξύπνιος Επτανήσιος, δεν θεωρούσε τις ιατρικές εξετάσεις ακίνδυνες. Είχε γράψει μάλιστα κι ένα προειδοποιητικό ποίημα για τους γιατρούς, απ΄ το οποίο θυμάμαι μόνο αυτούς τους δυο ή τρεις τελευταίους στίχους. «Γιατροί μη μ’ εξετάσετε/ αν αρρωστήσω/ Αφήστε με να ζήσω».
Σε κάποιον που πάσχει, όπως εγώ, από ιατροφοβία, αρρωστοφοβία και φαρμακοφοβία, όλα αυτά τα περί ιατρών, ιατρικών επισκέψεων, ιατρικών εξετάσεων, φαρμάκων κ.λπ. μοιάζουν μυθικά και προκαλούν τρόμο, όπως προκαλούσε τρόμο στους αρχαίους το κεφάλι της Μέδουσας ή η όψη του Άδη, που μεταμόρφωνε αυτούς που είχαν την ατυχία να κοιτάξουν προς τα εκεί, σε στήλες άλατος. Με άλλα λόγια τους παρέλυαν και τους ακινητοποιούσαν απ' το φόβο. Τέτοια παράλυση και τέτοια αδράνεια και ακινητοποίηση την αρχαία εποχή απειλούσε μόνο κάποιους αστόχαστους και απερίσκεπτους ανθρώπους. (Παρέλειψα στις φοβίες να προσθέσω και την «υπνοφοβία», γιατί πώς εξηγείται να κοιμάμαι ήρεμος και να ξυπνώ ταραγμένος. Πολλοί πάσχουν από αυτήν. Αυτός ίσως είναι λόγος που η πίεση είναι υψηλότερη το πρωί, από οποιαδήποτε άλλη ώρα της ημέρας).
Στη σημερινή εποχή αντιθέτως η παραλυσία δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Ήδη πριν δυο τρεις αιώνες διορατικοί φιλόσοφοι, όπως ο Αμερικανός Χένρι Ντέιβιντ Θορό κ.ά. υποστήριζαν ότι ο κόσμος στις πόλεις (εκείνης της εποχής) πάσχει από απελπισία! Σήμερα οι γιατροί ονομάζουν σχεδόν όλες τις αρρώστιες ψυχοσωματικές, πράγμα που σημαίνει ότι αρρωσταίνει πρώτα η ψυχή και κατόπιν η αρρώστια εκδηλώνεται στο σώμα. Γι' αυτό στη σύγχρονη ιατρική δεν μιλούν πια για αρρώστιες, αλλά για αρρώστους. Είναι κοινοτοπία να μιλάει κανείς πλέον για άγχος, στενοχώρια, βιασύνη, έλλειψη νοήματος της ζωής κ.λπ., για όλα αυτά που χαρακτηρίζουν τον απελπισμένο άνθρωπο.
Το ερώτημα είναι το εξής: υπάρχει τρόπος να υποβάλουμε σε εξετάσεις και την ψυχή μας (το πνεύμα μας), όπως κάνουμε με το σώμα μας για να δούμε σε τι κατάσταση βρίσκεται; Αν ζει κατ΄ αρχάς -γιατί λένε ότι ο άνθρωπος ζει και χωρίς την ψυχή - και κατόπιν αν είναι υγιής ή είναι άρρωστη;
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι πολλοί άνθρωποι ζούσαν χωρίς ψυχή. Πρόκειται για τους νεκρούς που δραπέτευσαν απ΄ τον Άδη, όταν ο Ηρακλής σκότωσε τον φύλακα, για να κλέψει. Από τότε οι νεκροί σεριανούν, στον επάνω κόσμο μαζί με τους ζωντανούς και δεν τους παίρνει κανείς είδηση, αφού ούτε και οι ίδιοι θυμούνται ότι είναι νεκροί. Οπότε καλά είναι να αναρωτιέται κανείς κάποτε, αν πράγματι ζει ή ονειρεύεται ότι ζει. (Ο φίλος μου ο ποιητής Ρόμπερτ Λαξ, - ο Κύριος να αναπαύει την ψυχή του - πίστευε ότι η αληθινή ζωή αρχίζει με το θάνατο και ότι η ζωή αυτή είναι σαν το όνειρο).
Εννοείται ότι η ψυχή δεν μπαίνει στα ιατρικά μηχανήματα για να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις, γιατί δεν είναι από τα στοιχεία του κόσμου τούτου. Δεν μετριέται, δεν ζυγίζεται, ούτε εντοπίζεται πού βρίσκεται, είναι μέσα στο σώμα μας, είναι έξω από αυτό ή είναι και μέσα και έξω από το σώμα μας; Πώς λοιπόν να εξετάσεις την ψυχή, όπως εξετάζεις το αίμα ή τα ούρα;
Κι όμως πρέπει να βρούμε ένα τρόπο. Δεν θα είναι όπως αυτός της γιαγιάς, που ήξερε πόσο πρέπει να είναι η χοληστερίνη και πόσο το σάκχαρο, αλλά κάτι άλλο, που έχει σχέση με την ποιότητα της ζωής και όχι με την ποσότητα των αλάτων στο σώμα μας.
Γενικά αν προσέξει κανείς θα διαπιστώσει αν υπάρχει ποιότητα στις σχέσεις με τον εαυτό μας, με τους άλλους, με τον Θεό. Αν υπάρχει ποιότητα στην οικογένεια, στην κοινωνία, στα έθνη παντού. Κι αν δεν υπάρχει ποιότητα -γιατί εξαρτάται από την αρετή και τις Εντολές- τι πρέπει να κάνεις για τον εαυτό σου και για την οικογένειά σου στην αρχή και κατόπιν να σκεφτείς πώς πρέπει να αγωνιστείς και για τους άλλους και για την κοινωνία; «Καθάρου και κάθαρε».
Μια πρώτη εξέταση σαν τη γενική ούρων π.χ. είναι η εξέταση, η οποία αποσκοπεί στο να ξέρεις σε ποιο στάδιο βρίσκεται η πνευματική και ψυχική σου ωριμότητα. Αυτή είναι και η πρώτη - πρώτη εξέταση και η πρώτη Εντολή, την οποία θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε Εντολή της ωριμότητας. Ο λόγος είναι ότι από την τήρηση της Εντολής αυτής φαίνεται η ωριμότητα του ανθρώπου. Είναι η Εντολή «Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, για να ζήσεις μακρά και ευτυχισμένη ζωή».
Κανείς δεν έφτασε στην ωριμότητα και κανείς δεν ξέρει τι είναι η ωριμότητα, αν δεν συγχώρησε τον πατέρα του και τη μητέρα του, έστω κι αν βρίσκεται στην κορυφή της επιτυχίας π.χ. στο επάγγελμα, στον πλούτο, στη φήμη κ.ά. Μετά τη γενική αυτή εξέταση μπορείς να ψάξεις κι αλλού, να σκάψεις μέσα σου, όπως λένε οι Άγιοι της Εκκλησίας μας «Ένδον σκάπτε». Είναι όμως αδύνατο να αρχίσεις την αυτοεξέταση, αν δεν έχεις ταπείνωση. Η ταπείνωση είναι το πρώτο σκαλοπάτι της πνευματικής ζωής. «Έλθετε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι. Πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία».
