Σαν Έλληνες πράγματι διακρινόμαστε και πρωταγωνιστούμε σε κάθε είδος πανικού που μας καταλαμβάνει, όταν διαισθανόμαστε οποιαδήποτε απειλή και κάθε μορφή κινδύνου, σε σύγκριση μ’ άλλους λαούς, φυλές και έθνη. Τι μυστήριο, άραγε, κρύβεται πίσω από τούτη τη συμπεριφορά μας και ενεργούμε έτσι παθητικά και πανικοβαλλόμαστε;
Στη δεκαετία του ’80 όλοι θυμόμαστε με την περίφημη εκείνη διαρροή της ραδιενέργειας του Τσέρνομπιλ, είδαμε το ανεξήγητο πράγμα και ανησυχητικό φαινόμενο που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα την ελληνική κοινωνία. Το φαινόμενο της υστερικής εισβολής του κόσμου, που συνωστίζεται στα σούπερ μάρκετ για να λεηλατήσει ένα είδος πρώτης ανάγκης σε κάθε έκτακτη περίσταση, όταν δηλαδή έχουμε μόλυνση από ραδιενέργεια, σεισμούς, απειλές για πόλεμο κ.λπ. Η κοινωνική έρευνα απέδειξε τότε ότι ολόκληρη η Ευρώπη όντως ανησύχησε, όταν έγινε εκείνο το μοιραίο ατύχημα της άλλοτε Σοβιετικής Ένωσης. Όμως, η πρωτόγνωρη επιδρομή στα καταστήματα τροφίμων με τέτοια υστερία και πανική παραφροσύνη ήταν αποκλειστικό ελληνικό προνόμιο που καταγράφηκε εν πολλοίς από τον ελληνικό και ξένο Τύπο. Από τότε και σήμερα ακόμη, στην ίδια ορατή γραμμή φοβιών και πανικού, ως λαός κινούμαστε σε ανάλογες περιστάσεις, με υπερβολικότητα και διόγκωση των πραγμάτων.
Αλήθεια, γιατί αντιδρούμε έτσι; Αυτό είναι και το καίριο ερώτημα πάνω στο οποίο πρέπει να προβληματιστούμε για να δώσουμε μια απάντηση, μια λύση, μια διέξοδο στη ζωή μας, γιατί πράγματι έχουμε εγκλωβιστεί μέσα σ’ αυτή τη συμφορά, που μας οδηγεί στην απόγνωση και στην απελπισία. Αυτή η αντικοινωνική συμπεριφορά, που τόσο έντονα εκδηλώνεται κάθε φορά που στον ορίζοντα διαφαίνεται κάποιος κίνδυνος, είναι άραγε απλώς το αποτέλεσμα κάποιων μειονεκτημάτων της φυλής, κάτι σαν «εθνικό κουσούρι»; Είναι η συνέχεια του ατομισμού που εθνολόγοι λένε ότι διακρίνει τους Έλληνες; Οφείλεται στο συναίσθημα της ανασφάλειας του σύγχρονου ανθρώπου μπροστά στον κίνδυνο και την απειλή των πυρηνικών όπλων; Είναι κουσούρι και ψυχικό τραύμα των στερήσεων της Κατοχής και απόρροια αγώνων ενός ταλαιπωρημένου λαού, που είναι δέσμιος στα βιώματά του, την ακρισία του και τον εγωισμό του; Οφείλεται, τέλος, στον άκρατο καταναλωτισμό και την εξατομίκευση του τεχνολογικού πολιτισμού της εποχής μας; Ή μήπως πρόκειται για πιο σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο, κοινό σε όλες τις ανεπτυγμένες και μη κοινωνίες, ανάλογα με το στάδιο οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, το επίπεδο κοινωνικής συνείδησης και μόρφωσης, τους πολιτικούς θεσμούς κάθε χώρας, το βαθμό εμπιστοσύνης στους θεσμούς και την ποιότητα πληροφόρησης; Διότι, βέβαια, και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη εμφανίζεται το φαινόμενο αντίδρασης... πρώτης ανάγκης αγαθών, αν και όχι βέβαια με τη δική μας ιδιάζουσα γλαφυρότητα. Οι εθνολόγοι, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι πιστεύουν πως όλα αυτά αποτελούν γενεσιουργά αίτια αυτής της ανεξέλεγκτης βουλιμίας του νεοέλληνα για την εξασφάλιση των υλικών αγαθών του, που ξεπερνά τα όρια του λογικού. Όμως, για την ελληνική πραγματικότητα η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, γιατί δεν πρόκειται για ένα απλό παροδικό κοινωνικό φαινόμενο, αλλά για μια ριζική αλλαγή τής πολιτιστικής πορείας της νεοελληνικής συνείδησης και άρα για μια αλλαγή στην ιστορική πορεία του έθνους μας. Είτε θέλουμε είτε όχι είτε μας συμφέρει είτε όχι, η αλήθεια είναι μία και πρέπει να τη δούμε κατάματα, αν θέλουμε να ξαναζωντανέψει τούτο το Έθνος, αν θέλουμε να ευτυχήσουν τα παιδιά μας, αν θέλουμε να συνεχιστεί η ιστορική μας πορεία. Μας χαρακτηρίζει ο πρακτικός ευδαιμονισμός και η καλοπέραση. Περάσαμε στη σύγχρονη βιομηχανική καταναλωτική κοινωνία γυμνοί, άοπλοι, ανήμποροι να αντιδράσουμε, γι’ αυτό υποδουλωθήκαμε στην ύλη και τις απολαύσεις της. Η ίδια η καταναλωτική κοινωνία σαν οργανωμένο σύστημα και τρόπος ζωής σκοπεύει προγραμματισμένα στη δημιουργία παθητικών ατόμων - φορέων της καταναλωτικής κοινωνίας. Ο μηχανοποιημένος ρυθμός αύξησης του εισοδήματος κολακεύει την ανθρώπινη ματαιοδοξία μας, δημιουργεί ένα μέτρο κοινωνικής ισχύος και κύρους, με βάση τις καταναλωτικές δυνατότητες του ατόμου. Όποιος, δηλαδή, έχει και μπορεί να καταναλώνει περισσότερα, στέκεται ψηλότερα στην ιεραρχία της κοινωνίας. Η κατανάλωση, αποκλειστικό πια ιδανικό της σημερινής ζωής των νεοελλήνων και μοναδικός στόχος των πολιτικών προγραμμάτων, δηλητηριάζει κάθε μέρα όλο και περισσότερο τη ζωή μας και μας περισφίγγει μέσα σε μια θανατερή ασφυξία. Πρέπει όλοι να κατανοήσουμε ότι η οικονομία τής σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας δεν επιβιώνει χωρίς τη συνεχή δημιουργία νέων αναγκών κατανάλωσης που η ίδια αναλαμβάνει να ικανοποιήσει. Έτσι, για να υιοθετηθούν αυτές οι ανάγκες από τις μάζες, λειτουργεί ο υπνωτιστικός μηχανισμός τής διαφήμισης από την τηλεόραση και προγραμματίζεται με διαβολικό τρόπο η εμπλοκή τού ανθρώπου στην πυρετώδη επιδίωξη αύξησης του εισοδήματος για να ανταποκριθεί στις ανάγκες που είναι τεχνητές.
Η θρησκευτική π.χ. αδιαφορία που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία είναι ένα κοινωνιολογικό φαινόμενο, άμεσα συνδεδεμένο με τη μορφή τής καταναλωτικής κοινωνίας. Αντιπροσωπεύει μια παθητική στάση απουσίας προβληματισμού και είναι συνάρτηση της γενικότερης αδιαφορίας για την ποιότητα ζωής. Άλλο πράγμα είναι ο αθεϊσμός και άλλο η θρησκευτική αδιαφορία. Ο συνειδητός αθεϊσμός είναι υπαρξιακό γεγονός, στάση ζωής. Είναι συνάμα, όμως, και μια φάση θρησκευτικού προβληματισμού, μια πάλη για το νόημα της ύπαρξης του Θεού του κόσμου και του ανθρώπου. Αντίθετα, ο θρησκευτικά αδιάφορος δεν αρνείται την ύπαρξη του Θεού ή την αλήθεια της Εκκλησίας. Απλώς δεν θέτει τέτοια ερωτήματα. Ο θρησκευτικά αδιάφορος περιορίζεται στον ατομοκρατικό ευδαιμονισμό, που είναι ριζικά αντίθετος από την ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση. Κατά συνέπεια, κάθε εξουδετέρωση θρησκευτικού προβληματισμού εξυπηρετεί τη σκοπιμότητα του καταναλωτικού συστήματος.
