* Των κ. Φ. Γραβάνη, Ιω. Βαγγέλα
Λαμβάνοντας αφορμή από δημοσιεύματα σχετικά με μυκητολογικές ασθένειες σε καλλιέργειες σκληρού σιταριού στην περιοχή Κιλελέρ και για να μην επαναληφθεί η περυσινή τεράστια (και μη αποτιμηθείσα) οικονομική ζημία από τον παθογόνο μύκητα Stagonosprora (Septoria) nodorum, θεωρούμε υποχρέωσή μας να ενημερώσουμε τους σιτοκαλλιεργητές της περιοχής αλλά και τις Τοπικές και Περιφερειακές Αρχές, για την πραγματική κατάσταση της πορείας της σιτοκαλλιέργειας και τις προτάσεις μας για την αντιμετώπιση των αναφυομένων φυτοπαθολογικών προβλημάτων.
1. Σεπτοριάσεις - Πυρηνοφόρα
Στον άξονα Μελίας-Κιλελέρ-Ριζομύλου, κατά την περίοδο αυτή, υποχώρησαν τα συμπτώματα προκληθέντα αρχικά από τον μύκητα Septoria tritici (που είχε εκδηλωθεί και είχαμε διαπιστώσει Δεκέμβριο-Ιανουάριο) και μετέπειτα από τον μύκητα Pyrenophota tritici-repentis (που είχε εκδηλωθεί και είχαμε διαπιστώσει Φεβρουάριο-Μάρτιο). Από την Μεγάλη Εβδομάδα, με την αύξηση της θερμοκρασίας (άνω των 20 0C) άρχισαν να εκδηλώνονται κηλίδες στα φύλλα από προσβολή του μύκητα S. nodorum , που προκάλεσε την περυσινή επιδημία και εκτεταμένη απώλεια της παραγωγής σιταριού (μαλακού και σκληρού). Και τα τρία παθογόνα προσβάλλουν το σιτάρι (μαλακό και σκληρό) και όχι το κριθάρι. Στο κριθάρι εκδηλώθηκε φέτος, έντονη σε πολλές περιπτώσεις, η ασθένεια Πυρηνοφόρα ή Δικτυωτή Κηλίδωση που οφείλεται στον μύκητα Pyrenophora teres, ο οποίος δεν προσβάλλει το σιτάρι. Λόγω της φετινής (και εν πολλοίς υπερβολικής) εφαρμογής μυκητοκτόνων αλλά και των ελάχιστων βροχοπτώσεων κατ’ αυτή την περίοδο, η ένταση της ασθένειας (της σεπτορίασης) δεν προδικάζει (μέχρι στιγμής) επιδημία. Στις περιπτώσεις, όμως, που τα σιτάρια αρδεύονται ή θα αρδευθούν (με αποτέλεσμα να διατηρούνται τα φύλλα βρεγμένα για ένα 6ωρο), ενώ ήδη υπάρχουν έστω και λίγες κηλίδες εκ της σεπτορίασης και λαμβανομένου υπόψη του όγκου των μολυσμάτων που προέκυψαν και υπάρχουν από την περυσινή περίοδο, οι παραγωγοί πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί και να προφυλάξουν με ψεκασμό την επέκταση των κηλίδων στο «φύλλο σημαία» και στα 2-3 κατώτερα απ’ αυτό φύλλα της κορυφής.
- Σήψεις ριζών – Ασθένεια Λευκών Σταχύων
Σε αγρούς της εν λόγω περιοχής αλλά και σε άλλες περιοχές του Νομού, όπως στην περιοχή μεταξύ Νίκαιας και Χαράς (στις περισσότερες περιπτώσεις σε επικλινή και πτωχά εδάφη) εκδηλώθηκε σήψη ριζών προκληθείσα από τον μύκητα Gaeumanomyces graminis. Ο μύκητας αυτός προσβάλλει το σιτάρι (κυρίως) αλλά και το κριθάρι. Όχι όμως την βρώμη. Τα προσβεβλημένα φυτά είναι πιο κοντά στο ύψος από τα υγιή. Οι ρίζες μαυρίζουν, είναι πιο χοντρές και κοντές απ’ αυτές των υγιών φυτών και σαπίζουν. Οι στάχεις των προσβεβλημένων φυτών εμφανίζονται πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι στα υγιή φυτά, είναι λευκοί και άδειοι από κόκκους (εξ ου και το όνομα «ασθένεια των λευκών σταχύων»). Ο μύκητας διατηρείται και αναπτύσσεται σαπροφυτικά πάνω στα υπολείμματα της καλλιέργειας που παραμένουν στο έδαφος. Η σαπροφυτική αυτή ανάπτυξη του μύκητα είναι σπουδαιότατη στην μετέπειτα εξέλιξη της ασθένειας, στην επόμενη και επόμενες καλλιεργητικές περιόδους. Δεδομένου ότι ο μύκητας ζει μόνο σε υπολείμματα ξενιστών (εν προκειμένω σιταριού) και όχι στο έδαφος, είναι ευνόητο ότι μονοκαλλιέργεια σιταριού ευνοεί την ασθένεια. Η ασθένεια ευνοείται σε ελαφρά εδάφη, αλκαλικό pH και αυξημένη εδαφική υγρασία, ενώ η υψηλή σχέση αμμωνιακού προς νιτρικό άζωτο, παρεμποδίζει την ασθένεια, γι αυτό συνιστάται εφαρμογή θειϊκής αμμωνίας έναντι νιτρικών αζωτούχων λιπασμάτων. Η ασθένεια δεν καταπολεμείται με οποιοδήποτε μυκητοκτόνο. Για την αντιμετώπισή της συνιστάται αμειψισπορά (έστω και για ένα έτος) με μη σιτηρά. Επίσης η καλή θρεπτική κατάσταση του σιταριού, αμβλύνει την ένταση της ασθένειας.
- Παρασιτικό πλάγιασμα
Στην ίδια περιοχή (Μελία-Κιλελέρ-Ριζόμυλος) παρουσιάσθηκε σάπισμα της βάσεως των στελεχών (καλαμιών) που έχει ως αποτέλεσμα το πλάγιασμα των φυτών. Με προσεκτική παρατήρηση, αφού αφαιρεθεί ο κολεός του φύλλου, διαπιστώνεται πάνω απ' το 1ο γόνατο στο καλάμι, ανοικτή κρεμ αλλοίωση σε σχήμα ματιού, έντονα περιγεγραμμένη. Η ασθένεια οφείλεται στον μύκητα Rhizoctonia solani. Σιτάρια που εκδηλώνουν αυτή την ασθένεια έχουν ρίζες υγιείς. Με άλλα λόγια ο μύκητας Rhizoctonia solani δεν προσβάλλει το ριζικό σύστημα του σιταριού, αλλά μόνον την βάση του στελέχους. Εάν εκδηλωθεί παρασιτικό πλάγιασμα, αλλά η κηλίδα στο καλάμι εμφανισθεί κάτω από το 1ο γόνατο, τότε η ασθένεια οφείλεται στον μύκητα Pseudocercosporella herpotrichoides. Δεν παρατηρήσαμε όμως τον εν λόγω μύκητα στα σιτάρια που ελέγξαμε.
* Ο Φώτιος Θ. Γραβάνης είναι ομότιμος καθηγητής Φυτοπροστασίας, Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας.
* Ο Δρ. Ιωάννης Κ. Βαγγέλας, είναι επίκουρος καθηγητής Φυτοπαθολογίας, Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας.
