Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έδωσαν μεγαλύτερη διάσταση στην κούπα αξίας χιλίων δολαρίων που ήπιαν το σακέ, το εθνικό ποτό της Ιαπωνίας οι ηγέτες της G8, παρά στην ουσία της συνάντησής τους που αφορούσε μεταξύ των άλλων και στη θεαματική αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Και ίσως όχι άδικα. Αφού οι ισχυροί του κόσμου –κάποτε G7 και σήμερα G8– συνεδριάζουν εδώ και 33 χρόνια, αλλά χωρίς να παράγουν ουσιαστικά αποτελέσματα.
Και κατά τη δεκαετία του ’70 όμως, όταν οι πετρελαϊκές κρίσεις συγκλόνιζαν η μία μετά την άλλη τον κόσμο, ο διάλογος «Βορρά – Νότου» τον οποίο στη συνέχεια επεξεργάστηκε η γραφειοκρατική μηχανή του ΟΗΕ με πάνω από δύο χιλιάδες επίσημες διαβουλεύσεις και συναντήσεις δεν οδήγησε πουθενά!
Καθώς επίσης και διασκέψεις της άλλης πλευράς της G8, όπως εκείνη του Μπαντούγκ κάποτε με την παρουσία των εμβληματικών φυσιογνωμιών του Νάσερ, του Τσου Εν Λάι, του Νεχρού και τη συμμετοχή άλλων 26 αρχηγών κρατών που μιλούσαν για λογαριασμό των δύο τρίτων της ανθρωπότητας, αφού στατιστικά δεν αντιπροσώπευαν παρά μόνο το 8% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής, δεν έτυχαν καμίας προσοχής.
Βέβαια οι εποχές όπου ο μαύρος χρυσός έμενε καθηλωμένος με τιμές που αντιπροσώπευαν στην ουσία μείωση της πραγματικής του αξίας, πέρασαν ανεπιστρεπτί: Μιλάμε για 1,20 δολάρια το 1900, 1,80 δολάρια μετά από εξήντα χρόνια το 1960 και η ίδια τιμή το 1970, μετά μάλιστα από δέκα χρόνια δραστηριοποίησης του ΟΠΕΚ! Αναμφίβολα το πετρέλαιο με αυτές τις τιμές στήριξε τα εργοστάσια, την παραγωγή, τις μεταφορές, το σύνολο δηλαδή των δραστηριοτήτων του δυτικού κόσμου, τον ίδιο του τον πολιτισμό. Οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες, απλοί θεατές με το «δάκτυλο στο στόμα» εκλιπαρούσαν τις εταιρίες για υψηλότερη δασμολόγηση προκειμένου να μετριάσουν τη φτώχεια τους, αφού οι περισσότερες από αυτές δεν διέθεταν άλλους πλουτοπαραγωγικούς πόρους.
Η αρχή όμως της αντίστροφης μέτρησης έγινε με τον Μουαμάρ Καντάφι, όταν το 1970 απειλώντας τον Αρμάνδο Χάμερ υπέγραψε ακριβότερο συμβόλαιο με την εταιρία του Οξιντένταλ Πετρόλεουμ και παγιδευμένες όλες οι υπόλοιπες πολυεθνικές στη συνέχεια, μέσα σε λίγες ημέρες υπέγραψαν με τη σειρά τους. Οι σκανδαλώδεις παραχωρήσεις του πρώην βασιλικού καθεστώτος ήταν ήδη παρελθόν για τη Λιβύη.
Η επιτυχία του Καντάφι υπήρξε μάλλον παράδειγμα προς μίμηση για τον ΟΠΕΚ κι έτσι λίγους μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1971 με τη «Συμφωνία της Τεχεράνης» ο Σεϊχης Γιαμανί με τους συνεργάτες του πέτυχαν αναθεωρήσεις όλων των συμβολαίων προς όφελός τους.
Στην ιστορία όμως του πετρελαίου δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς και τις άπειρες επεμβάσεις των ΗΠΑ: Την ανατροπή λόγου χάρη του Μοσαντέγκ το 1953 για να φέρουν στην εξουσία το Μοχάμεντ Ρεζά Πεχλεβί. Τον «Σάχη της Περσίας» δηλαδή, ο οποίος συμβάλλοντας αργότερα ουσιαστικά στις ανόδους των τιμών του πετρελαίου, αποκόμιζε τεράστια κέρδη που διοχέτευε για την αγορά όπλων από τις ΗΠΑ. Έτσι υπηρετούσε πιστά τα ειδικά συμφέροντα και την πολιτική του Χένρι Κίσιγκερ. Είναι αξιοσημείωτο ότι από 240 εκατομμύρια δολάρια το 1964, το καθεστώς του Σάχη ανέβασε τις αμυντικές δαπάνες σε 4 δισ. δολάρια στο 1974 και το δυσθεώρητο ποσό των 10 δισ. δολαρίων το 1977!
Υπάρχουν όμως και πιο πρόσφατα παραδείγματα: Οι επεμβάσεις των ΗΠΑ επί θητείας Μπιλ Κλίντον στο Ιράκ, μόλις ο Σαντάμ Χουσεΐν αποφάσισε να εθνικοποιήσει τις αμερικάνικες πετρελαϊκές εταιρίες στο Κουβέιτ το οποίο είχε καταλάβει προηγουμένως, αλλά και ο πόλεμος στη συνέχεια επί Τζορτζ Μπους του νεότερου στο Ιράκ – όχι για να καταστρέψει το πυρηνικό δήθεν οπλοστάσιο του Σαντάμ Χουσεΐν, αλλά – για να εγκαταστήσει αμερικάνικες εταιρίες πετρελαίου, αφού το Ιράκ από το 1973 είχε εθνικοποιήσει πλήρως τις εγκαταστάσεις της ESSO και της MOBIL OIL στις πετρελαιοπηγές της Μπασάρα.
Και δεν παραγνωρίζει προφανώς κανείς το τεράστιο ενδιαφέρον που δείχνουν όψιμα οι ΗΠΑ για την περιοχή των Βαλκανίων αφού τη διατρέχουν και ενεργειακοί αγωγοί συμφερόντων που σχετίζονται με τον ίδιο επιχειρηματία – πολιτικό που έστειλε την εταιρία του να ανοικοδομήσει το Ιράκ. Μήπως όμως και η κορύφωση της έντασης μεταξύ Ιράν – ΗΠΑ των τελευταίων δεν εξυπηρετεί τα ίδια συμφέροντα; Ήδη η γαλλική TOTAL ανακοίνωσε ακυρώσεις των επενδύσεων στο Ιράν.
Για να έρθουμε μάλιστα και στα δικά μας, τόσο το σχέδιο Άτσεσον που δεν προχώρησε, όσο και η διχοτόμηση της Κύπρου που επετεύχθη μέσα από μία σύγχρονη τραγωδία το 1974, είχε μεταξύ των άλλων ως σκοπό, μέσω των ανέλεγκτων βάσεων στο βόρειο τμήμα, οι ΗΠΑ να αστυνομεύουν τη Μέση Ανατολή για τα συμφέροντά τους, δηλαδή για τις πετρελαϊκές τους επιχειρήσεις.
Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για πολιτική ειδικών επιχειρηματικών συμφερόντων. Σήμερα πάντως οι τιμές του αργού πετρελαίου στις διεθνείς αγορές έχουν διπλασιασθεί σε σχέση με το 2007 και έχουν σημειώσει αύξηση κατά 50% από τις αρχές του χρόνου με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ευθύνεται άραγε για αυτό μόνο η αυξημένη ζήτηση των αναδυόμενων αγορών της Κίνας και Ινδίας; Ευθύνονται οι απαιτήσεις των πετρελαιοπαραγωγών χωρών ή των εταιριών μόνο; Ή μήπως και η άυλη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία σε συνδυασμό με την πολιτική του φθηνού δολαρίου των ΗΠΑ, προκειμένου να καταστεί εξωγενής και ανταγωνιστική η αγορά τους; Γιατί αν βρισκόμασταν χρονικά στην εξάντληση των αποθεμάτων, η αγορά θα είχε ήδη προνοήσει για τα ενεργειακά υποκατάστατα.
Ας μην ξεχνάμε όμως ότι ο Τζόρτζ Μπους, ο Ντικ Τσένι, η Κοντολίζα Ράις και άλλα υψηλόβαθμα στελέχη της σημερινής κυβέρνησης των ΗΠΑ, στην ιδιωτική τους καριέρα είναι υψηλόβαθμα στελέχη και μέτοχοι πετρελαϊκών και κατασκευαστικών εταιριών.
Διαβάζοντας πάντως κανείς προσεχτικά την ιστορία – μια και η συνάντηση της G8 πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία – θα διαπιστώσει ότι η αναπτυξιακή ταχύτητα και η τεχνολογική ποιότητα της ιαπωνικής βιομηχανίας έκανε άλματα ύστερα από τις πετρελαϊκές κρίσεις του 1970, 1973 και 1979. Η πίεση έδινε λύσεις προς νέες κατευθύνσεις. Τις κρίσεις αυτές οι Ιάπωνες ονομάζουν «σόκου».
Ίσως η αχτίδα φωτός και σήμερα μετά τα τελευταία «σόκου» να βρίσκεται στη φαιά ουσία των παραγωγικών δυνάμεων του κάθε κράτους, στην εξάσκηση των διανοητικών ικανοτήτων, στη δύναμη δηλαδή του μυαλού.
Γιατί τα διεθνή fora παράγουν δυστυχώς πενιχρά αποτελέσματα αφού κινούνται στη σφαίρα ειδικών μόνο συμφερόντων. Και αυτό συμβαίνει γιατί τα συμφέροντα των πολιτών όλου του κόσμου είτε υποαντιπροσωπεύονται, είτε ετεροαντιπροσωπεύονται.
Και όσο οι θεσμοί θα βρίσκονται σε αναντιστοιχία με τη βούληση των πολιτών και οι πολίτες θα συμπεριφέρονται σαν ιδιώτες, τόσο τα ειδικά και επιχειρηματικά συμφέροντα θα καθορίζουν την ιστορία.
